Dimitrija Demeter

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Dimitrije Demeter

Dimitrios Dimitriou (nganjëherë shkruhet Dimitrija Demeter ose Dimitrije Demeter ; 21 korrik 1811 – 24 qershor 1872) ishte një poet, dramaturg, shkrimtar dhe kritik letrar greko [1] kroat. [2] Një nga njerëzit më të ditur të kohës së tij, [3] ai luajti një rol të madh në lëvizjen për zgjimin kombëtar të kombit kroat (atëherë nën sundimin austro-hungarez) si pjesë e asaj që ai dhe miku dhe kolegu i tij i ngushtë Ljudevit Gaj e quajti popullin ilir duke imponuar gjuhën kroate në shkrim-leximin vendas dhe me krijimin e Teatrit Kombëtar Kroat në Zagreb . Aktivizimi i tij politik për një ringjallje kombëtare kroate u trajtua përmes pjesëmarrjes së tij në shumë pamflete patriotike, veçanërisht në Narodne novine dhe Hrvatski Sokol ndër shumë të tjera.

Biografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ai lindi në një familje të pasur tregtare me origjinë greke. [4] [5] [6] Prindërit e tij Theodoros ( Θεόδωρος ) dhe Afrati ( Αφράτη ) erdhën në Austro-Hungari në 1790 nga qyteti i Siatista, atëherë nën sundimin osman. [7] Ai studioi filozofi në Graz dhe mjekësi në Vjenë dhe Padova. [8] Ai mori gradën e doktoraturës në Padova me tezën e titulluar De Meningitide . [8] Gjatë studimeve ushtroi veprën e tij letrare dhe pas kthimit në Kroaci iu bashkua lëvizjes ilire . Në fillim ai punoi si mjek dhe nga viti 1841 preokupimi i tij kryesor ishte veprimtaria letrare .

Demetri e filloi karrierën e tij letrare duke shkruar poezi greke që në moshë shumë të hershme. [4] Ai shkroi dramën e tij të parë " Βιργινία " (Virginia) në moshën 16 vjeçare (edhe në gjuhën greke). Në dramën e tij më të njohur Teuta, e cila funksionoi si drama e parë kombëtare e kroatëve, [9] ai mbron idenë për origjinën ilire të të gjithë sllavëve të jugut . Ai gjithashtu shkroi tregime të shkurtra, fejtone, kritikë letrare, librete për operën Ljubav i zloba dhe Porin të Vatroslav Lisinskit dhe për dramat e tij Dramatička pokušenja I. (1834) dhe Dramatička pokušenja II. (1844). Në tekstet e tij ai përpiqej t'i bashkohej traditës së letërsisë së vjetër kroate me tendenca  në dramën evropiane. Ai më së shumti përdorte tema historike për të shprehur aspiratat e tij patriotike dhe për të folur për gjendjen aktuale shoqërore në shoqëri. Roli i tij në organizimin e jetës kulturore në Zagreb dhe Kroaci ishte i një rëndësie ekstreme. Ai ishte gjithashtu redaktor i almanakëve të ndryshëm me orientim patriotik: Iskra, Südslavische Zeitung, Danica, Narodne novine dhe Hrvatski Sokol. [10]

Vizioni kryesor shpirtëror i Demetrit thekson problemet e përgjithshme të njerëzimit duke stiluar betejën mes së mirës dhe së keqes ku në fund mbizotëron gjithmonë e mira. Ky lloj i poezive të Demetrit në shumë prej veprave të tij, si me vargje ashtu edhe në rimë, shpall veprën më të rëndësishme letrare në letërsinë kroate të kohës: poemën epike Vdekja e Smail-aga Çengiqit të shkruar nga Ivan Mažuranić më 1845. Ndër poezitë e Demetrit një vend të veçantë zë edhe Pjesma Hrvata ( Kënga e Kroatëve ) e cila është një varg 8 rrokësh, më i njohur me vargun fillestar "Prosto zrakom ptica leti".

Teuta[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në dramën e tij më të famshme me titull, "Teuta" (1844), e cila konsiderohet drama e parë kombëtare e kroatëve, ai mbron idenë e origjinës ilire të sllavëve të jugut. Teuta është një dramë për një mbretëreshë ilire dhe për mosmarrëveshjet tragjike në vendin e saj që ka rezultuar me rrënimin e shtetit dhe lirisë së popullit antik ilir.[11]

Vepra[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  • Dissertatio inauguralis Medica de Meningitide, quam publicae disquisitioni submittit Demetrius Demetter Croata Zagrabiensis, Patavii, 1836.
  • Teuta, (drama), Zagreb, 1844, 1919 [12]
  • Dramatička pokušenja, I, Zagreb, 1838., II Beč, 1844.
  • Grobničko polje, Kolo, I, Zagreb, 1842.
  • Ljubav i zloba: izvorna opera u dva čina / u muziku stavio Vatroslav Lisinski, Zagreb, 1845.
  • Otac i sin. Crta iz petnajstog vieka, Zagreb, 1882.
  • Teuta: tragedija u pet čina ; Grobničko polje: pjesan / Dimitrija Demeter ; uvodom popratili Vlad. Mažuranić i Fr. Marković, Zagreb, 1891.
  • Porin: opera V. Lisinskoga / rieči od Dimitrije Demetra, Zagreb, 1897.
  • Porin: junačka opera u 5 činova / spjevao Dimitrije Demeter ; preradio Mirko Polić, Osijek, 1921.
  • I. Mažuranić, M. Mažuranić, D. Demeter: Djela, Zagreb, 1958.
  • Grčke lirske pjesme D. Demetra, Građa za povijest književnosti hrvatske, knj. 28, Zagreb, 1962.
  • Dimitrija Demetra Grobničko polje, (kritičko izd. priredio M. Živančević), Zagreb 1973.
  • Izabrana djela / Dimitrija Demeter, (priredio Nikola Batušić, prijevod pjesama s novogrčkog Šime Jurić), Zagreb, 1997.
  • Izbor iz djela / Dimitrija Demeter, (priredila Helena Peričić), Vinkovci, 1999.

Shiko gjithashtu[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Milorad Živančević (1971). Živan Milisavac (red.). Jugoslovenski književni leksikon [Yugoslav Literary Lexicon] (në serbo-kroatisht). Novi Sad (Socialist Autonomous Province of Vojvodina, Socialist Republic of Serbia): Matica srpska. fq. 91.
  2. ^ "Grk u ilirskom kolu – rođendan Dimitrija Demetra" (në kroatisht). National and University Library in Zagreb. 2011-07-22. Marrë më 2012-04-19.
  3. ^ Ivana Živančević-Sekeruš (janar 1992). "Croatian Writers in the Byronic Mould". The Modern Language Review. 87 (1): 143–156. doi:10.2307/3732332. JSTOR 3732332. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ a b Ivana Živančević-Sekeruš (janar 1992). "Croatian Writers in the Byronic Mould". The Modern Language Review. 87 (1): 143–156. doi:10.2307/3732332. JSTOR 3732332. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Ivana Živančević-Sekeruš (January 1992). "Croatian Writers in the Byronic Mould". The Modern Language Review. 87 (1): 143–156. doi:10.2307/3732332. JSTOR 3732332.
  5. ^ Walter Puchner (2004). "Forms and functions of the historical tragedy and the patriotic drama in South Eastern Europe in the era of national awakening". Neohelicon. Akadémiai Kiadó, co-published with Kluwer Academic Publishers B.V. Marrë më 2012-04-19. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)[lidhje e vdekur]
  6. ^ The Religious Roots of Linguistic Nationalism Y. Kakridis - The Historical Review/La Revue Historique, 2009
  7. ^ Siatistian Memories, Λεύκωμα Συλλόγου Σιατιστέων Θεσσαλονίκης, Salonika 1972 (in Greek)
  8. ^ a b Milorad Živančević (1971). Živan Milisavac (red.). Jugoslovenski književni leksikon [Yugoslav Literary Lexicon] (në serbo-kroatisht). Novi Sad (Socialist Autonomous Province of Vojvodina, Socialist Republic of Serbia): Matica srpska. fq. 91.Milorad Živančević (1971). Živan Milisavac (ed.). Jugoslovenski književni leksikon [Yugoslav Literary Lexicon] (in Serbo-Croatian). Novi Sad (Krahina Socialiste Autonome e Vojvodinës, Republika Socialiste e Serbisë): Matica Srpska. p. 91.
  9. ^ Walter Puchner (2004). "Forms and functions of the historical tragedy and the patriotic drama in South Eastern Europe in the era of national awakening". Neohelicon. Akadémiai Kiadó, co-published with Kluwer Academic Publishers B.V. Marrë më 2012-04-19. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)[lidhje e vdekur]Walter Puchner (2004). "Forms and functions of the historical tragedy and the patriotic drama in South Eastern Europe in the era of national awakening"[lidhje e vdekur]. Neohelicon. Akadémiai Kiadó, co-published with Kluwer Academic Publishers B.V. Retrieved 2012-04-19.
  10. ^ Milorad Živančević (1971). Živan Milisavac (red.). Jugoslovenski književni leksikon [Yugoslav Literary Lexicon] (në serbo-kroatisht). Novi Sad (Socialist Autonomous Province of Vojvodina, Socialist Republic of Serbia): Matica srpska. fq. 91.Milorad Živančević (1971). Živan Milisavac (ed.). Jugoslovenski književni leksikon [Yugoslav Literary Lexicon] (in Serbo-Croatian). Novi Sad (Krahina Socialiste Autonome e Vojvodinës, Republika Socialiste e Serbisë): Matica Srpska. p. 91.
  11. ^ https://books.google.com/books?id=AX9cAAAAcAAJ
  12. ^ https://books.google.com/books?id=AX9cAAAAcAAJ
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Dimitrija_Demeter&oldid=2439078"