Jump to content

Eunuku

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Eunukët)
Harem Agaı, kreu i eunukëve të zinj të Haremit Perandorak Osman.

Eunuku është një burrë që është kastruar (tredhur). [1] Gjatë gjithë historisë, kastrimi shpesh shërbeu si një funksion i caktuar shoqëror. [2] Të dhënat më të hershme për tredhjen e qëllimshme për prodhimin e eunukëve janë nga qyteti sumerian i Lagashit në mijëvjeçarin II para Krishtit. [3] [4] Gjatë mijëvjeçarëve që nga ajo kohë, ata kanë kryer një sërë funksionesh në shumë kultura të ndryshme: oborrtarë ose shtëpiakë ekuivalent, për spiunazh ose operacione klandestine, këngëtarë kastrato, konkubina ose partnerë seksualë, specialistë fetarë, ushtarë, roje mbretërore, zyrtarë qeveritarë si dhe kujdestarë të grave ose shërbëtorë të haremit .

Hyrje

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Kryeeunuku i Sulltanit Osman Abdul Hamid II në Pallatin Perandorak, 1912.

Eunukët zakonisht do të ishin shërbëtorë ose skllevër që ishin tredhur për t'i bërë shërbëtorë më pak kërcënues të një oborri mbretëror ku aksesi fizik te sundimtari mund të kishte ndikim të madh. [5] Funksionet shtëpiake në dukje të ulëta - të tilla si rregullimi i shtratit të sundimtarit, larja e tij, prerja e flokëve, mbajtja e tij në harem apo edhe transmetimi i mesazheve - teorikisht mund t'i jepnin një eunukut "veshin e sundimtarit" dhe t'i jepnin pushtet de facto shërbëtor zyrtarisht i përulur, por i besuar. Raste të ngjashme pasqyrohen në origjinën dhe etimologjinë modeste të shumë posteve të larta.

Eunukët supozohet se përgjithësisht nuk kishin besnikëri ndaj ushtrisë, aristokracisë ose një familjeje të tyren (të paktën nuk kishin as pasardhës e as vjehërr). Kështu ata shiheshin si më të besueshëm dhe më pak të interesuar për krijimin e një "dinastie" private. Për shkak se gjendja e tyre zakonisht uli statusin e tyre shoqëror, ata gjithashtu mund të zëvendësoheshin lehtësisht ose të vriteshin pa pasoja. Në kulturat që kishin si hareme ashtu edhe eunukë, eunukët përdoreshin ndonjëherë si shërbëtorë të haremit.

Etimologjia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Fjala Eunuk vjen nga fjala greke e lashtë εὐνοῦχος (eunoukhos), e dëshmuar për herë të parë në një fragment të Hiponaksit, [6] poeti komik i shekullit VI para Krishtit dhe shpikës i frytshëm i fjalëve të përbëra. [7] Poeti acerbik përshkruan një dashnor të veçantë të ushqimit të mirë që "ka konsumuar ngrënien e pasurisë së tij me bujari dhe me kohë të lirë çdo ditë me pate me djathë, ton dhe mjaltë me hudhër si një eunoukhos eunoukhos. " [8]

Etimologjia më e hershme e mbijetuar e fjalës është nga antikiteti i vonë. Etimologjia e shekullit V (pas Krishtit) nga Orion i Tebës ofron dy origjina alternative për fjalën eunuk: së pari, to tēn eunēn ekhein, "ruajtja e shtratit", një prejardhje e nxjerrë nga roli i vendosur i eunukëve në atë kohë si "shoqërues të dhomës së gjumit" në pallati perandorak, dhe së dyti, to eu tou nou ekhein, "të qenit i mirë në lidhje me mendjen", të cilën Orioni e shpjegon bazuar në "të privuarit nga marrëdhëniet seksuale (esterēmenou tou misgesthai), gjërat që të lashtët i quanin të paarsyeshme (anoēta, fjalë për fjalë: 'pamend')". [9] Opsioni i dytë i Orionit pasqyron idioma të mirëpërcaktuara në greqishten e lashtë, siç tregohet nga hyrjet për përkthimin nga greqishtja e lashtë: noos, eunoos dhe ekhein në Leksikonin greqisht-anglisht të Liddell dhe Scott, ndërsa opsioni i parë nuk renditet si një idiomë nën eunē në atë vepër standarde referimi. [10] Megjithatë, opsioni i parë u citua nga perandori bizantin i fundit të shekullit IX Leo VI në Kushtetutën e tij të Re 98 që ndalonte martesën e eunukëve, në të cilën ai vuri në dukje reputacionin e eunukëve si kujdestarë të besueshëm të shtratit martesor (eunē) dhe pretendonte se vetë fjala eunuk dëshmoi për këtë lloj punësimi. [11] Perandori gjithashtu shkon më tej se Orioni duke ia atribuar mungesën e marrëdhënies mashkull-femër të eunukëve në mënyrë specifike për kastrimin, për të cilin ai tha se ishte kryer me qëllimin "që ata të mos bëjnë më gjërat që bëjnë meshkujt, ose të paktën të shuajnë gjithçka që duhet të bëj me dëshirën për seksin femër”. [12] Murgu bizantin i shekullit XI, Nikoni i Malit të Zi, duke zgjedhur alternativën e dytë të Orionit, deklaroi se fjala erdhi nga eunoein (eu "i mirë" + nous "mendje"), pra do të thotë "të jesh mendjemadh, i prirur, i mirë ose i favorshëm", por ndryshe nga Orioni, ai argumentoi se kjo ishte për shkak të besimit që disa sundimtarë të huaj xhelozë dhe dyshues kishin në besnikërinë e shërbëtorëve të tyre të eunukëzuar. [13] Teofilakti i Ohrit në një dialog " Në mbrojtje të Eunukëve " deklaroi gjithashtu se origjina e fjalës ishte nga eupnoeic dhe ekhein, "të kesh, të mbashë", pasi ata ishin gjithmonë "të mirë" ndaj zotërisë që "i mbante" ose i zotëronte ata. . [14] [15] Vepra me titull Etymologicum Magnum (sv eunoukhos) nga shekulli XII, në thelb përsërit hyrjen nga Orioni, por qëndron pranë opsionit të parë, ndërsa ia atribuon opsionin e dytë asaj që "thonë disa". Në fund të shekullit XII, Eustatius i Selanikut ( Komentarë mbi Homerin 1256.30, 1643.16) ofroi një prejardhje origjinale të fjalës nga eunis + okheuein, "i privuar nga çiftëzimi".

Në përkthimet e Biblës në gjuhët moderne evropiane, të tilla si Bibla e Luterit ose Bibla e Mbretit Xhejms, fjala eunuk, siç gjendet në Vulgatën latine, zakonisht përkthehet si një oficer, zyrtar ose odatar, në përputhje me idenë se kuptimi origjinal i eunukut ishte kujdestar i shtratit (opsioni i parë i Orionit). Studiuesit modernë fetarë nuk kanë qenë të prirur të supozojnë se gjykatat e Izraelit dhe Judës përfshinin burra të tredhur, [16] edhe pse përkthimi origjinal i Biblës në greqisht përdorte fjalën eunoukhos .

Prandaj, studiuesi dhe teologu i fillimit të shekullit XVII Gerardus Vossius shpjegon se fjala fillimisht përcaktoi një zyrë, dhe ai pohon pikëpamjen se ajo rrjedh nga fjala e lashtë greke eunē dhe ekhein (dmth "mbajtësi i shtratit"). [17] Ai thotë se fjala filloi të zbatohej për burrat e tredhur në përgjithësi, sepse burra të tillë ishin mbajtësit e zakonshëm të asaj zyre. Megjithatë, Vossius vë në dukje etimologjitë alternative të ofruara nga Eustathius ("i privuar nga çiftëzimi") dhe të tjerë ("duke e pasur mendjen në gjendje të mirë"), duke i quajtur këto analiza "mjaft delikate". Pastaj, pasi kishte deklaruar më parë se eunukut i caktohej një detyrë (dmth. jo një karakteristikë personale), Vossius përfundimisht e përmbledh argumentin e tij në një mënyrë tjetër, duke thënë se fjala "fillimisht nënkuptonte burrat e kontinentit" të cilëve iu besua kujdesi për gratë, dhe më vonë iu referua kastrimit sepse "ndër të huajt" atë rol e kryenin "ata me trup të gjymtuar".

Etimologët modernë kanë ndjekur opsionin e parë të Orionit.[18] [19] Në një ese me ndikim të vitit 1925 mbi fjalën eunuk dhe termat e lidhur me të, Ernst Maass sugjeroi se derivimi i Eustathius "mund ose duhet të mënjanohet" dhe ai pohoi derivimin nga eunē dhe ekhein ("ruajtësi i shtratit"), [18] pa përmendur derivimin tjetër nga eunoos dhe ekhein ("të kesh një gjendje shpirtërore të disponuar mirë").

Në latinisht, fjalët eunuchus, spado (greqisht: σπάδων spadon ), dhe castratus u përdorën për të treguar eunukët. [20]

Shih edhe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Literatura

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ "eunuch". dictionary.cambridge.org (në anglisht). Marrë më 2021-02-25.
  2. ^ "Eunuch". The New Oxford Dictionary of English. Oxford: Clarendon Press. 1998. fq. 634. ISBN 9780198612636. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Maekawa, Kazuya (1980). Animal and human castration in Sumer, Part II: Human castration in the Ur III period. Zinbun [Journal of the Research Institute for Humanistic Studies, Kyoto University], pp. 1–56.
  4. ^ Maekawa, Kazuya (1980). Female Weavers and Their Children in Lagash – Presargonic and Ur III. Acta Sumerologica 2:81–125.
  5. ^ Christine Hsu (24 shtator 2012). "Eunuch Study Reveals That Castration May Add 20 Years to a Man's Life". Medicaldaily.com. Arkivuar nga origjinali më 24 korrik 2013. Marrë më 24 prill 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Miller, Margaret (1997). Athens and Persia in the Fifth Century BC: A Study in Cultural Receptivity. Cambridge: Cambridge University Press. fq. 213. ISBN 0-521-49598-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Hawkins, Shane (2013). Studies in the Language of Hipponax. Bremen: Hempen Verlag. fq. 111–120. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ West, M.L., ed. and trans. (1993). Greek Lyric Poetry. Oxford: Oxford University Press. fq. 117. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  9. ^ Sturz, Friedrich Wilhelm, red. (1820). Orionis Thebani Etymologicon. Leipzig: Weigel. fq. 58. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Liddell, H.G. and R. Scott (1883). Greek-English Lexicon. New York: Harper & Brothers. fq. 607–608, 1009. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Noailles, P., and A. Dain (1944). Les Nouvelles de Leon VI le Sage. Paris. fq. 327. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja) Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
  12. ^ Noailles, P., and A. Dain (1944). Les Nouvelles de Leon VI le Sage. Paris. fq. 325. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja) Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
  13. ^ Benesevic, V.N. (1917). Taktikon Nikona Cernogorca. St. Petersburg. fq. 99. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
  14. ^ Gautier, Paul, ed. and tr. (1980). Théophylacte d'Achrida: Discours, Traités, Poésies. Thessaloniki: Association de Recherches Byzantines. fq. 308–309. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  15. ^ Ringrose, Kathryn M. (2003). The Perfect Servant: Eunuchs and the Social Construction of Gender in Byzantium. Chicago: University of Chicago. fq. 16, 39. ISBN 0-226-72015-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ Kittel, Gerhard; Friedrich, Gerhard (1985). Bromiley, Geoffrey (red.). Theological Dictionary of the New Testament, Abridged in One Volume. Grand Rapids, MI: William B. Eerdmans. fq. 277. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ Vossius, Gerardus (1662). Etymologicon Linguae Latinae. Amsterdam: Lodewijk and Daniel Elsevir. fq. 198. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ a b Maass, Ernst (1925). "Eunouchos und Verwandtes". Rheinisches Museum. 74: 437. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ Chantraine, Pierre (1970). Dictionnaire étymologique de la langue grecque – Histoire des mots, Vol. 2, E-K. Paris: Éditions Klincksieck. fq. 385–386. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ "Words". Archives.nd.edu. Arkivuar nga origjinali më 23 shtator 2015. Marrë më 24 prill 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Eunuku&oldid=2546791"