Mësimdhënia

"Mësim i vështirë" nga William-Adolphe Bouguereau (1884)

Mësimdhënia është kategori themelore e didaktikës dhe gjithashtu veprimtari dhe proces i organizuar që ka për qëllim arsimimin dhe edukimin e nxënësve. Ajo paraqet një aspekt të rëndësishëm shoqëror. Procesi i mësimdhënies është shumë kompleks pasi përfshin raporte dhe marrëdhënie të cilat duhet gërshetohen dhe harmonizohen njëkohësisht dhe vazhdimisht. Veprimtaria e mësimdhënies kryhet kryesisht në institucionet pedagogjike (shkollë, akademi, liceun, kolegj, fakultet etj.) dhe është e orientuar drejt zhvillimit të përgjithshëm të nxënësve, edukantëve, studentëve, etj.

Më tutje, mësimdhënia është veprimtari e organizuar, sistematike, krijuese e interaktive, institucionale ose joinstitucionale me qëllim të zotërimit të përmbajtjeve të përcaktuara, përvetësimin e njohurive, shkathtësive dhe shprehive, dhe aftësimin e nxënësve për punë të mëtejshme dhe të vazhdueshme. Qëllimi i mësimit është zhvillimi dhe krijimi i një personaliteti të nxënësit kritik, të lirë, të pavarur, kreativ, human, të arsimuar, multikulturor dhe shumëkonfesional, i cili është i hapur për të gjitha ndryshimet progresive aktuale dhe në të ardhmen, si për dhe në vetvete ashtu edhe në shoqërinë në të cilën jeton dhe vepron. Komponentët e këtij sistemi janë:

1. Nxënësi (nxën dituri, fiton përvojë relevante, d.m.th. edukohet dhe promovohet)
2. Mësuesi (arsimon, d.m.th. aktiviteti i tij është i orientuar drejt optimizimit të mësimit)
3. Përmbajtja mësimore (përfaqëson bazën mbi të cilën mbështetet mësimi)
4. Kushtet objektive (hapësirat dhe pajisjet mësimore ndikojnë direkt dhe indirekt në mësimdhënie)
5. Marrëdhëniet ndërmjet pjesëmarrësve të mësimdhënies janë një faktor me rëndësi për sukses.

Metodat e mësimdhënies

Mësimdhënia më e mirë është ajo gjatë se cilës përmbushen objektivat, aktivizohet nxënësi, nxitet ndërveprimi, përdorën pyetje të niveleve më të larta, ku nxënësi është në qendër të mësimdhënies, zhvillohen aftësitë, të menduarit kritik e krijues, bëhet reflektimi dhe nxënësi aftësohet për të punuar në mënyrë të pavarur.   Pra mësimdhënia është një  proces i cili planifikohet, drejtohet, organizohet nga mësimdhënësi sipas stileve të të nxënit dhe me pjesëmarrjen aktive të nxënësve, ku përvetësohen njohuri, përdoren metoda, teknika ndërvepruese, zhvillohen aftësitë, shkathtësitë, formohen shprehitë si dhe ndodhë  formimi tërësor i personalitetit të nxënësve.

Me mësuesin në qendër

Me këtë qasje vëmendja e të gjithë nxënësve është e drejtuar drejt mësuesit. Mësuesi flet dhe nxënësit dëgjojnë. Gjatë aktiviteteve nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur, bashkëpunimi ndërmjet nxënësve nuk inkurajohet. Gjatë kësaj qasjeje, nxënësit heshtin, mësuesi ka kontroll të plotë mbi klasën dhe të gjitha aktivitetet në klasë. Ka raste kur kjo përkthehet në një klasë të disiplinuar. Mësuesi drejton të gjitha aktivitetet.

Me nxënësin në qendër

Mësimdhënia bashkëkohore nënkupton të  nxënit  aktiv, të  menduarit në  mënyrë  kritike, krijuese dhe  të  nxënit me nxënësin në qendër. Në këtë rast, mësuesi dhe studenti ndajnë rolin kryesor. Nxënësit dhe mësuesit komunikojnë në të njëjtën mënyrë, promovohet puna në grup dhe nxënësit mësojnë të bashkëpunojnë dhe komunikojnë me njëri-tjetrin.

Përgjigja totale fizike

Përgjigja totale fizike (Total Physical Response - TPR) është një metodë mësimi gjuhësore e zhvilluar nga James Asher, një profesor i psikologjisë në Universitetin Shtetëror të San José. Ajo bazohet në koordinimin e gjuhës dhe lëvizjes fizike. Në TPR, instruktorët i japin komandat studentëve në gjuhën e synuar me lëvizjet e trupit, dhe nxënësit i përgjigjen me veprime.

Metoda është një shembull i qasjes së kuptimit të mësimit të gjuhës. Dëgjimi dhe reagimi (me veprime) shërben për dy qëllime: Është një mjet për të kuptuar shpejt kuptimin në gjuhën që mësohet dhe një mjet për të mësuar pasivisht strukturën e vetë gjuhës. Gramatika nuk mësohet në mënyrë të qartë, por mund të mësohet me anë të praktikës. TPR është një mënyrë e vlefshme për të mësuar fjalorin, veçanërisht shprehjet idiomatike, p.sh., foljet frazale.

Asher zhvilloi TPR si rezultat i përvojave të tij duke i vëzhguar fëmijët e vegjël të mësonin gjuhën e tyre të parë. Ai vuri re se bashkëveprimet midis prindërve dhe fëmijëve shpesh merrnin formën e fjalës nga prindërit, të pasuar nga një përgjigje fizike nga fëmija. Asheri bëri tre hipoteza bazuar në vëzhgimet e tij: së pari,se gjuha mësohet kryesisht duke dëgjuar; së dyti, se mësimi i gjuhës duhet të angazhojë hemisferën e duhur të trurit; dhe së treti, se gjuha e të mësuarit nuk duhet të përfshijë stres.

Përgjigjja totale fizike përdoret shpesh së bashku me metodat dhe teknikat e tjera. Është më e përhapur me fillestarët dhe me nxënësit e rinj, edhe pse mund të përdoret me nxënësit e të gjitha niveleve dhe të gjitha grupmoshat.

Njohuri të përgjithshme

James Asher zhvilloi këtë metodë si rezultat i vëzhgimit të zhvillimit të gjuhës së fëmijëve të vegjël. Asheri pa se shumica e ndërveprimeve që përjetojnë fëmijët e vegjël me prindërit ose të rriturit e tjerë kombinojnë aspektet verbale dhe fizike. Fëmija përgjigjet fizikisht ndaj fjalës së prindit, dhe prindi përforcon përgjigjet e fëmijës nëpërmjet fjalimit të mëtejshëm. Asheri gjithashtu vërejti se fëmijët e vegjël zakonisht kalojnë kohë të gjatë duke dëgjuar gjuhën përpara se të përpiqen të flasin dhe se ata mund të kuptojnë dhe reagojnë ndaj fjalëve që janë shumë më komplekse sesa ato që mund të prodhojnë vetë.

Nga përvojat e tij, Asher përshkroi tre hipoteza kryesore rreth mësimit të gjuhëve të dyta. E para është se truri është i predispozuar natyrshëm për të mësuar gjuhën përmes dëgjimit. Në mënyrë të veçantë, Asher thotë se nxënësit më së miri e përvetësojnë gjuhën kur ata përgjigjen me lëvizje fizike në futjen e gjuhës. Asher hipotizon që e folura zhvillohet natyrshëm dhe spontanisht pasi nxënësit e përvetësojnë gjuhën e synuar përmes praktikës dhe se nuk duhet të detyrohen te flasin.

Hipoteza e dytë e Asherit është se mësimi efektiv i gjuhës duhet të angazhojë hemisferën e duhur të trurit. Lëvizja fizike kontrollohet kryesisht nga hemisferën e djathtë dhe Asheri e sheh lidhjen e lëvizjes me kuptimin e gjuhës si çelësin e mësimit së gjuhës. Ai thotë se mësimi me anë të hemisferës së majtë duhet të shmanget.

Hipoteza e tretë e Asherit është se mësimi i gjuhës nuk duhet të përfshijë stres, pasi stresi dhe emocionet negative pengojnë procesin natyror të mësimit të gjuhës. Ai e konsideron natyrën stresuese të shumicës së metodave të mësimdhënies gjuhësore si një nga dobësitë e tyre kryesore. Asheri rekomandon që mësuesit të përqendrohen në kuptimin dhe lëvizjen fizike për të shmangur stresin.

Kur duhet të përdoret?

Kjo metodë mund të përdoret për të mësuar dhe praktikuar shumë gjëra si:

1. Fjalor i lidhur me veprimet (buzëqesh, pres, lyej)
2. Kohët e foljes: e kaluara / e tashmja / e ardhmja (Çdo mëngjes pastroj dhëmbët, rregulloj shtratin tim, ha mëngjesin.)
3. Gjuhën e përdorur në klasë (Hapni librat.)
4. Urdhrat (Ngrihuni, mbyllni sytë)
5. Tregim historish/përrallash

Mund të përshtatet për të gjitha llojet e situatave mësimore, vetëm duhet të përdoret imagjinata.

Pse duhet të përdoret në klasë ?

1. Është shumë zbavitëse, nxënësit argëtohen dhe mund të jetë një nxitës i vërtetë në klasë. Ngre ritmin dhe humorin.
2. Ndihmon nxënësit të kujtojnë frazat ose fjalët.
3. Është një metodë e mirë për nxënësit kinestetikë, të cilët duhet të jenë aktivë në klasë.
4. Mund të përdoret në klasa të mëdha apo të vogla.
5. Nuk kërkon shumë përgatitje apo materiale. Për aq kohë sa mësuesi është i qartë se çfarë do të praktikojë (një provë paraprakisht mund të ndihmojë), nuk do t’i duhet shumë kohë për t'u përgatitur.
6. Është shumë efektive me adoleshentët dhe të rinjtë.

Parimet e metodës TPR :

1. Të zhvillohet fillimisht kuptimi i gjuhës së re para të folurit. Nxënësit mund të qëndrojnë në heshtje.
2. Lëvizja e trupit ndihmon ruajtjen e gjuhës.
3. Mënyra urdhërore përdoret për të drejtuar nxënësit
4. Vëzhgimi dhe kryerja e veprimeve janë të dobishme.
5. Rutinat fikse nuk janë të dobishme.
6. Risia është argëtuese, kështu që mësuesi duhet të jetë sa më kreativ dhe inkurajues.
7. Gjuha e folur preferohet të jetë e të njëjtës formë me atë të shkruarën.
8. Nxënësit do të flasin kur të ndihen gati dhe jo me detyrim.

Roli i mësuesit

Mësuesi luan një rol aktiv dhe të drejtpërdrejtë në Reagimin e Plotë Fizik. "Mësuesi është drejtor i një shfaqje në të cilën studentët janë aktorë". Është mësuesi që vendos se çfarë të mësojë, që modelon dhe paraqet materialet e reja dhe që përzgjedh materiale mbështetëse për përdorim në klasë. Mësimdhënësi inkurajohet të jetë i përgatitur dhe i mirë-organizuar në mënyrë që mësimi të vijojë pa probleme. Asher rekomandon plane të hollësishme të mësimit: "Është efektive të shkruani shprehjet e sakta që do të përdorni dhe veçanërisht komandat e reja sepse veprimi është i shpejtë dhe zakonisht nuk ka kohë për të krijuar komanda në mënyrë spontane."  Ndërveprimi në klasë është me në qendër mësuesin dhe jo nxënësin. Edhe kur nxënësit bashkëveprojnë me nxënës të tjerë, zakonisht është mësuesi që lejon dhe komandon ndërveprimin:

Mësuesi: Maria, merrni kutinë e orizit dhe ia dorëzoni Miguelit  dhe i kërkoni Miguelit të lexojë çmimin.

Megjithatë, Asher thekson, se roli i mësuesit nuk është aq shumë për të mësuar, sa për të ofruar mundësi për mësim. Mësuesi ka përgjegjësinë të ofrojë llojin më të mirë të ekspozimit ndaj gjuhës në mënyrë që nxënësi të mund të përvetësojë rregullat themelore të gjuhës së synuar. Kështu mësuesi kontrollon inputin e gjuhës që nxënësit marrin, duke siguruar lëndën e parë për "hartën njohëse" që nxënësit do të ndërtojnë në mendjet e tyre. Mësuesi duhet gjithashtu të lejojë aftësitë e të folurit, për ta zhvilluar atë sipas ritmit të nxënësve.

Në dhënien e komenteve për nxënësit, mësimdhënësi duhet të ndjekë shembullin e prindërve. Në fillim, prindërit korrigjojnë shumë pak, por kur fëmija rritet, prindërit thuhet se tolerojnë më pak gabime në shqiptim. Në mënyrë të ngjashme, mësuesit duhet të përmbahen nga shumë korrigjime në fazat e hershme dhe nuk duhet të ndërpresin të korrigjojnë gabimet, pasi kjo do të pengojë nxënësit. Megjithatë, me kalimin e kohës,  pritet më shumë ndërhyrje nga mësuesit, pasi e folura e nxënësve bëhet më e saktë dhe e rrjedhshme .

Asheri i paralajmëron mësuesit rreth problemeve që ai mendon se mund të pengojnë zbatimin e suksesshëm të parimeve të TPR. Së pari, ai paralajmëron kundër "iluzionit të thjeshtësisë", ku mësimdhënësi nënvlerëson vështirësitë e përfshira në mësimin e një gjuhe të huaj. Kjo rezulton në ecjen me një hap tepër të shpejtë dhe dështimin për të siguruar një kalim gradual nga një fazë mësimore në tjetrën. Mësuesi duhet gjithashtu të shmangë të pasurin e një tolerancë shumë të vogël për gabimet në të folur.

Si fillim, duhet pasur një tolerancë të madhe për gabimet e të folurit të nxënësve, por ndërkohë që mësimi përparon, toleranca ngushtohet .... Mos harroni se ndërsa nxënësit përparojnë në të nxënë,më shumë njësi të vëmendjes janë të lira për të përpunuar reagimet dhe vërejtjet nga mësuesi. Në fillim, pothuajse asnjë njësi vëmendjeje nuk është në dispozicion për të dëgjuar përpjekjet e mësuesit për të korrigjuar gabimet në shqiptim. Gjithë vëmendja është e drejtuar për të shqiptuar shprehjet. Prandaj nxënësi nuk mund të marrë pjesë në mënyrë efikase në korrigjimet e mësuesit.

Roli i nxënësve

Nxënësit në Reagimin e plotë Fizik kanë rolin kryesore të dëgjuesit dhe interpretuesit. Ata dëgjojnë me vëmendje dhe i përgjigjen fizikisht komandave të dhëna nga mësuesi. Nxënësve u kërkohet t'u përgjigjen individualisht dhe kolektivisht. Nxënësit kanë pak ndikim mbi përmbajtjen e të mësuarit, meqë përmbajtja përcaktohet nga mësuesi, i cili duhet të ndjekë formatin e domosdoshëm për mësimet. Nxënësit gjithashtu pritet të njohin dhe t'i përgjigjen kombinimeve të reja të artikujve të mësipërm:

Thëniet e reja janë kombinimet e përbërësve që keni përdorur drejtpërsëdrejti në mësim. Për shembull, ju i udhëzuat nxënësit me komandat 'Shkoni drejt tryezës'! dhe 'Uluni në karrige!'. Këto janë të njohura për nxënësit pasi ata janë praktikuar të reagojnë ndaj këtyre komandave. A do të kuptojë një nxënës nëse i jepni një komandë të re me një shprehje të panjohur që keni krijuar duke ri-kombinuar elementet e njohura (p.sh. "Uluni në tryezë!").

Nxënësve u kërkohet gjithashtu të prodhojnë kombinime të reja. Nxënësit monitorojnë dhe vlerësojnë progresin e tyre. Ata inkurajohen të flasin kur ndihen të gatshëm të flasin - domethënë, pasi një pjesë e mjaftueshme e gjuhës është përvetësuar.

Aktivitete që  Mësuesi i Gjuhës duhet të dijë kur përdor metodën Reagim i Plotë Fizik .

Tregimi i një historie TPR (TPR Storytelling Session)

Duhet të tregohet një histori për të gjithë klasën. Mund të jetë për çdo gjë: përrallë, aventurë, madje edhe histori e frikshme dhe komedi. Duhet të tregohet me shumë gjeste dhe veprime, të cilat duhen përsëritur shpesh. (Kjo është mënyra TPR!)

Një histori TPR ndan të gjitha elementet e një përrallë të madhe: një personazh i rëndësishëm, një komplot magjepsës dhe një fund që shpërblen dëgjuesit. Por përveç këtyre, një mësues i gjuhëve të huaja që përdor TPR duhet të kujtojë se historia është përdorur për t'u mësuar kuptimin. Pra, një histori e TPR duhet të përmbajë një përzierje të mirë të gjuhës amtare të nxënësve dhe gjuhës së synuar. Sidomos për fillestarët, mund të përdoret një dozë e konsiderueshme e gjuhës amtare të nxënësve, me një sasi më të vogël të gjuhës së synuar.

Simon thotë (Simon Says)

Një lojë e orientuar drejt fjalorit si Simon Says është analoge me procesin që ndodh kur fëmijët përfitojnë gjuhën e tyre të parë. Të rriturit shpesh japin udhëzime për fëmijët, si "hidh topin" "hajde këtu" ose "haje

ushqimin". (Nëpërmjet përsëritjes dhe gjesteve, fëmijët janë në gjendje të kuptojnë se çfarë kërkohet nga mami.)

Në këtë aktivitet, organizohet klasa në dy grupe. Çdo grup dërgon një përfaqësues për çdo raund. Ata duhet të qëndrojnë në pjesën e pasme të klasës, pranë murit, me sytë e tyre të fiksuar mbi mësuesin.

Kur luan "Simon Says" duhet të përdoren komanda dhe veprime krijuese të cilat do të "aktrohen" nga nxënësit. Pra, në një klasë ku mësohet  frëngjisht mund të thuhet, "Sautez trois fois!" (Kerce tri herë) ose "Pleurez!" (Qaj). Nxënësi që jep përgjigjen e saktë ka të drejtë të bëjë një hap përpara drejt "Vijës së Finish". Arritja e vijës së finishit sa më parë nga nxënësit e secilit grup, u jep 1 (një)  pikë për ekipin. Ekipi i cili merr 5 pikë më shpejt fiton ndeshjen.

Gara e mrekullueshme (The Amazing Race)

"The Amazing Race" është një shfaqje televizive.

Por me këtë aktivitet, nuk do dërgohen nxënësit  në një udhëtim emocionues nëpër botë. Nxënësit duhet të dërgohen për të përmbushur ndonjë detyrë ose komandë, ose për të treguar që të kuptojnë duke kryer komandat e përshkruara. (Me TPR, gjithmonë mund të kontrollohet nëse nxënësit të kanë kuptuar, sepse mund të dallohen veprimet e tyre.)

Klasa mund të ndahet në katër ose pesë skuadra. Do të ishte ideale nëse ekipet do të përbëheshin nga tre deri në katër lojtarë. Detyrat që mund të zgjidhen për t'u dhënë nxënësve nuk kanë limit.Komandat ose detyrat duhet të jepen verbalisht.

Për shembull, një detyrë mund të jetë një skenar "bring me" dhe mund t'iu kërkohet ekipeve në klasën tuaj të gjuhës angleze që t'ju sjellin një objekt yellow (të verdhë). Ose mund të kërkoni që klasa të yell (bërtasë) ngjyrën e tyre të preferuar.Ky aktivitet mund të zhvillohet dhe në oborrin e shkollës. Me "The Amazing Race" si një nga aktivitetet , nxënësit do të garojnë  për përvetësimin e gjuhës.

Të kënduarit me të gjithë klasën

Këngët janë një aktivitet ideal për metodën TPR.  Ato janë mjetet e përsosura të kujtesës që mund të ngulitin në mënyrë efektive gjuhën dhe lëvizjet në kujtesën afatgjatë.Të kënduarit së bashku si një klasë është një mjet i duhur për forcimin e kujtesës.

Së pari, duhet të përcaktohen fjalët e rëndësishme në këngë. Pra, fjalët që duhet të mbahen mend nga nxënësit.

Së dyti, duhet të zgjidhen gjestet e duhura shoqëruese për fjalët e përzgjedhura. Veprimi duhet të jetë i dukshëm për fjalët si "jump" (hidhu), "look" (shiko), "laugh" (qesh), etj.

Nuk është e nevojshme të mësohen këngët përmendësh dhe mirë do të ishte që tekstet e këngëve të shpërndahen. Qëllimi këtu nuk është që nxënësit të mësojnë përmendësh tekstet, është që ata të kuptojnë atë për të cilën po këndojnë : pra, qëllimi është të kuptuarit.

Shih edhe

• Mësimi
• Arsimi
• Edukimi
• Pedagogjia
• Edukologjia
• Betimi sokratik

Lidhje të jashtme

Video ilustruese

• https://www.youtube.com/watch?v=1Mk6RRf4kKs
• https://www.youtube.com/watch?v=bkMQXFOqyQA&t=44s