Mbi martesën e Filologjisë dhe Merkurit
Mbi martesën e Filologjisë dhe Merkurit (Latin: De nuptiis Philologiae et Mercurii) është një tekst didaktik alegorik mbi shtatë artet liberale, i shkruar nga Martianus Capella midis viteve 400 dhe 439. Puna antike e vonë pati një ndikim të madh në të menduarit për artet liberale në Mesjetë . Kjo vepër njihet gjithashtu edhe me titujt, Satyricon dhe De septem disciplinis.[1] [2]
Përmbajtja dhe stili
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Martesa është një vepër që hap terren të ri në prezantimin e njohurive enciklopedike . Përpara Martianit, ishte e zakonshme që një informacion i tillë të paraqitej në formën e dialogut në një mjedis simpoziumi . Sidoqoftë, Marsiani ka njohuritë e përcjella në formën e shtatë shërbëtoreve të mençura mbinatyrore (disiplinat ose artet) që shfaqen në një martesë. Autori u frymëzua kryesisht nga Varro (shekulli i parë p.e.s.), dhe nga autorë të cilët nga ana e tyre u frymëzuan gjithashtu nga Varro, si Petronius ( Satyricon, gjysma e dytë e shekullit të parë) dhe Apuleius ( Gomari i Artë, rreth viteve 170-180) .
Gjuha e errët që përdor Martianus, së bashku me temën dhe, për shembull, fakti që i pëlqen të përdorë terma ligjorë, do të thotë se vepra e tij nuk ishte shkruar për njerëz të paarsimuar dhe ishte e vështirë për t'u aksesuar për laikët. Në të njëjtën kohë, ajo nuk është punë strikt didaktike, por synon gjithashtu të ofrojë argëtim. Prandaj edhe dy vëllimet e para janë alegoriko-mitologjike.
Ai ka shpjeguar kozmologjinë e tij në librin e tetë nga Astronomia . Ai dalloi një sferë qiellore me yje dhe planetë, duke përfshirë Diellin dhe Hënën, të renditur në dhjetë sfera. Performanca nuk është pa kontradikta me dy librat e parë mitologjikë, dhe aspektet gjeometrike dhe numerike ndonjëherë janë të vështira për t'u pajtuar. Ajo që është origjinale është se rrotullon planetët Mërkuri dhe Venusi rreth Diellit, i cili vetë rrotullohet rreth Tokës. Kështu ai shkëmbeu një botëkuptim thjesht gjeocentrik me një model të përzier gjeo-heliocentrik, i cili do të kishte ndikim në periudhën e hershme moderne .
Pranimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Martesa përmendet për herë të parë në Mitologjitë e mitografit dhe peshkopit afrikano-verior Fulgentius (shek. VI). Vepra e fundit është frymëzuar qartë nga e para.
Komentimi ndodh gjerësisht në Mesjetën e Hershme, duke u krahasuar me vetëm disa tekste të tjera. Në periudhën karolingiane njerëzit me sa duket ishin të magjepsur nga teksti i çuditshëm i Marsianit. Kjo për shkak të përmbajtjes mitologjike, të lidhur me edukimin dhe përdorimin e alegorisë, por edhe për shkak të latinishtes së veçantë. Për shembull, autori përdor shumë ndërtime të çuditshme, huazime greke, hapakse dhe neologjizma . Edhe më vonë në mesjetë, teksti ishte ende gjerësisht i lexuar dhe studiuar për qëllime edukative. Megjithatë, në shekullin XII zakonisht kopjohen vetëm pjesët kozmologjike, ndërsa dorëshkrimet e shekujve XIII dhe XIV shpesh përmbajnë vetëm librat I dhe II. Kjo është pjesa mitologjiko-alegorike në të cilën përshkruhet martesa mes Mërkurit dhe Filologjisë. Pjesët mbi shtatë artet liberale ndoshta u hoqën sepse teksti dhe teoria e Martianus nuk ishin më mjaft interesante dhe të spikatura në këtë aspekt, krahas traditës greko-arabe që po depërtonte në Evropë.
Martianus shkroi një tekst që është më pak i mërzitshëm për atë kohë (dhe gjithashtu për Mesjetën) siç duket. Për ata që kërkonin një manual për artet liberale, De nuptiis ishte një vepër relativisht koncize dhe mjaft e lëmuar. Kështu ai u bë teksti më i popullarizuar në mesjetë dhe shërbeu si bazë për zhvillimin e triviumit dhe quadriviumit . Përveç kësaj, vepra e tij ka funksionuar si një "format" kur bëhet fjalë për kombinimin e poezisë dhe prozës, dhe përdorimi i tij i alegorisë, së bashku me atë të Prudentius, ishte një burim frymëzimi deri dhe duke përfshirë Dante Alighierin .
Në shekullin XV dhe më vonë, duket se teksti shtypej rrallë dhe se botimi i parë u shfaq deri në vitin 1499 (në Vicenza). Para vitit 1501 u shtypën vetëm dy botime, më pas vetëm shtatë (të gjitha përkatësisht nga Lioni dhe Bazeli ). Botimi i fundit është i vitit 1658. Përveç kësaj, ka një sërë botimesh që përmbajnë pjesë të veprës. Janë gjithësej tetë. Botimi i fundit është e vitit 1863.
Trashëgimia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Teksti është transmetuar në mënyrë të pasur përmes transkripteve, por edhe përmes komenteve. Megjithatë, për shkak se stili i Martianus është mjaft i errët, shpesh janë bërë gabime në kopjimin e tekstit. Në vitet 1959 dhe 1960, Claudio Leonardi përpiloi një inventar të të gjitha dorëshkrimeve që mund të gjente në bibliotekat evropiane. Doli të ishin 243, 6 prej të cilave ishin shkatërruar gjatë bombardimeve në Luftën e Dytë Botërore . Për shkak të korruptimeve të shumta në kopje, ndër të tjera, Stahl siguron që një botim i tekstit të vështirë për t'u kuptuar kryesisht përdor shumë dorëshkrime të ndryshme, duke përfshirë komente dhe glosa .[3] [4] [5]
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Copeland, R. & P.T. Struck, ed. The Cambridge Companion to Allegory. Cambridge: Cambridge University Press, 2011.
- ^ Stahl, W.H., R. Johnson & E.L. Burge. Martianus Capella and the seven liberal arts. Two volumes. New York: Columbia University Press, 1971-1977.
- ^ Bruce Eastwood, Ordering the Heavens. Roman Astronomy and Cosmology in the Carolingian Renaissance, 2007, p. 193-194
- ^ Stahl, W.H., R. Johnson & E.L. Burge. Martianus Capella and the seven liberal arts. Two volumes. New York: Columbia University Press, 1971. p. 73.
- ^ M. Teeuwen, Writing between the lines: reflecions of scholarly debate in a Carolingian commentary tradition, p. 12.