Përdorimi problematik i mediave sociale
| Përdorimi problematik i mediave sociale | |
|---|---|
| Emra të tjerë | Social media addiction, social media obsession, social media overuse |
 | |
| People using their smartphones while walking | |
| Simptomat | Problematic smartphone use, internet addiction disorder |
| Faktor rrezikues | Lower socioeconomic status, female sex |
| Parandalimi | Parental engagement and support |
Ekspertët nga shumë fusha të ndryshme kanë kryer kërkime dhe kanë zhvilluar debate rreth ndikimit të përdorimit të mediave sociale në shëndetin mendor. Hulumtimet sugjerojnë se çështjet e shëndetit mendor që lindin nga përdorimi i mediave sociale prekin më shumë gratë sesa burrat dhe ndryshojnë sipas platformës së veçantë të mediave sociale të përdorura, megjithëse ato prekin çdo moshë dhe gjini demografike në mënyra të ndryshme. Varësia psikologjike ose e sjelljes nga platformat e mediave sociale mund të rezultojë në funksione të rëndësishme negative në jetën e përditshme të individëve. Studimet tregojnë se ka disa efekte negative që mediat sociale mund të kenë në shëndetin mendor të individëve dhe mirëqenien e përgjithshme.[1] Ndërsa studiuesit janë përpjekur të shqyrtojnë pse dhe si mediat sociale janë problematike, ata ende luftojnë për të zhvilluar rekomandime të bazuara në prova se si të ofrojnë zgjidhje të mundshme për këtë çështje. Për shkak se mediat sociale po evoluojnë vazhdimisht, studiuesit gjithashtu luftojnë për të vendosur nëse çrregullimi i përdorimit problematik të mediave sociale do të konsiderohej një entitet klinik i veçantë ose një manifestim i çrregullimeve themelore psikiatrike. Këto çrregullime mund të diagnostikohen kur një individ përfshihet në përmbajtje/biseda në internet në vend që të ndjekë interesa të tjera.
Në vitin 2022, u ngrit me sukses një çështje gjyqësore që implikoi një platformë të mediave sociale në lidhje me vetëvrasjen e një adoleshenteje kanadeze të quajtur Amanda Todd, e cila vdiq duke u varur. Kjo ishte hera e parë që një platformë e mediave sociale u mbajt përgjegjëse për veprimet e një përdoruesi. Ndërsa pyetja se në cilën kategori i përket përdorimit problematik të mediave sociale është ende duke u zhvilluar dhe hulumtuar më tej, politikat dhe rregulloret e mediave sociale tashmë kanë filluar të ndryshojnë. Interesi tani bie në zbatimin e ligjeve të reja në lidhje me këto dënime dhe se si individët mund të synojnë të mbrojnë mirëqenien dhe sigurinë e tyre në platformën që përdorin, veçanërisht kur bëhet fjalë për privatësinë.
Simptomat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ndërsa nuk ekziston një term apo matje zyrtare diagnostikuese, përdorimi problematik i mediave sociale mund të konceptohet si një çrregullim që nuk lidhet me substancat, i cili paraqet një preokupim dhe detyrim për të angazhuar veten së tepërmi në platformat e mediave sociale, pavarësisht pasojave negative.[2]
Përdorimi problematik i mediave sociale shoqërohet me efekte të ndryshme psikologjike dhe fiziologjike, duke përfshirë rritjen e niveleve të ankthit dhe Depresioni tek fëmijët dhe të rinjtë.
Një meta-analizë e vitit 2022 konfirmoi një lidhje të moderuar dhe domethënëse midis përdorimit problematik të mediave sociale nga të rinjtë dhe rritjes së simptomave të depresionit, ankthit dhe stresit. Një studim tjetër i meta-analizës në vitin 2019, që u fokusua në përdorimin e Facebook dhe simptomat e depresionit, gjithashtu identifikoi një lidhje, megjithëse me një efekt të vogël në madhësi.[3] Në një rishikim sistematik dhe meta-analizë të vitit 2018, u zbulua se përdorimi problematik i Facebook-ut kishte efekte negative në mirëqenien e adoleshentëve dhe të rinjve, duke shfaqur një shqetësim psikologjik në lidhje me përdorimin e këtij platforme. Gjithashtu, një studim grupor i 15- dhe 16-vjeçarëve tregoi se përdorimi i shpeshtë i mediave sociale kishte një lidhje me simptomat e vetëraportuara të çrregullimit të vëmendjes dhe hiperaktivitetit gjatë dy viteve të pasuara.
Ulje e humorit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Një raport teknologjik nga Chassiakos, Radesky dhe Christakis në vitin 2016 identifikoi përfitimet dhe shqetësimet në shëndetin mendor të adoleshentëve në lidhje me përdorimin e mediave sociale. Raporti tregoi se sasia e kohës së shpenzuar në mediat sociale nuk ishte faktori kryesor, por se si kjo kohë shpenzohej ishte thelbësore. Rënie në mirëqenien dhe kënaqësinë e jetës u vërejt tek adoleshentët më të rritur që konsumonin mediat sociale në mënyrë pasive; megjithatë, këto shqetësime nuk u shfaqën tek ata që ishin të angazhuar në mënyrë më aktive. Raporti gjithashtu zbuloi një lidhje në formë U midis sasisë së kohës së shpenzuar në media dixhitale dhe rrezikut të zhvillimit të depresionit, si në nivelet e ulëta ashtu edhe në ato të larta të përdorimit të internetit.
Çregullime te ngrenies[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Sipas një studimi nga Universiteti Flinders, ka një lidhje midis përdorimit të mediave sociale dhe çrregullimeve të të ngrënit. Studimi zbuloi se 52% e vajzave dhe 45% e djemve në një grup prej 1000 pjesëmarrësish që përdorën mediat sociale raportuan të kishin përvoja me çrregullime të të ngrënit.
Nëpërmjet përdorimit të gjerë të mediave sociale, adoleshentët janë të ekspozuar ndaj imazheve të trupave që shpesh janë të idealizuara dhe të paarritshme, veçanërisht me praninë në rritje të aplikacioneve të redaktimit të fotografive që ju lejojnë të ndryshoni mënyrën se si trupi juaj shfaqet në një foto. Kjo situatë, nga ana tjetër, mund të ndikojë në dietën dhe praktikat e stërvitjes së adoleshentëve, pasi ata përpiqen të përshtaten me standardin e imazhit të trupit që është vendosur nga konsumi i tyre i mediave sociale.
Përdorimi i tepruar[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Nëpërmjet përdorimit të gjerë të mediave sociale, adoleshentët janë të ekspozuar ndaj imazheve të trupave që shpesh janë të idealizuara dhe të paarritshme, veçanërisht me praninë në rritje të aplikacioneve të redaktimit të fotografive që ju lejojnë të ndryshoni mënyrën se si trupi juaj shfaqet në një foto. Kjo situatë, nga ana tjetër, mund të ndikojë në dietën dhe praktikat e stërvitjes së adoleshentëve, pasi ata përpiqen të përshtaten me standardin e imazhit të trupit që është vendosur nga konsumi i tyre i mediave sociale. Për shumë individë, përdorimi i mediave sociale mund të jetë një formë e varësisë. Varësitë e mediave sociale janë një lloj caktimi i çrregullimeve të kontrollit të impulsit, që mund të bëjë njeriun të humbasë ndjenjën e kohës gjatë përdorimit të mediave sociale. Këto varësi shpesh përshkruhen me simptoma të ngjashme me ato të varësisë nga substancat, duke përfshirë modifikimin e humorit, spikatjen, tolerancën, simptomat e tërheqjes, konfliktin dhe rikthimin. Adoleshentët janë më të rrezikuar për zhvillimin e sjelljeve dhe zakoneve të varësisë në kohën e sotme, pasi ata shpesh përdorin telefonat inteligjentë për qëllime argëtimi, edukimi, lajmesh dhe për të menaxhuar jetën e tyre të përditshme. Për të adresuar këto çështje, duhet të bëhen më shumë studime për të kuptuar më mirë ndikimin e përdorimit të mediave sociale në shëndetin mendor dhe fizik të adoleshentëve. Është e rëndësishme të trajtohet varësia ndaj platformave të mediave sociale si një çështje e vërtetë dhe të trajtohet si e tillë, duke përmbajtur një përqasje multidisiplinore që përfshin mjekësinë, shkencën sociale dhe teknologjinë për të adresuar problemet e shëndetit dhe ndikimin e mediave sociale në adoleshentë.
Ankthi social[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Mediat sociale ofrojnë një platformë të hapur për përdoruesit për të ndarë lirisht ndjenjat, vlerat, marrëdhëniet dhe mendimet e tyre. Megjithatë, kjo hapësirë mund të shndërrohet në një mjedis për diskriminim dhe ngacmime kibernetike. Ekziston një korrelacion i fortë midis përdorimit të mediave sociale dhe ankthit social, veçanërisht midis kiberostracizmit dhe çrregullimeve të mediave sociale. Ankthi social është një tipar përcaktues i çrregullimeve të ankthit, ku përdoruesit ndjejnë ankth ose frikë të fortë për t'u gjykuar, vlerësuar negativisht ose refuzuar në situata sociale ose të performancës. Shumë përdorues me sëmundje mendore, si ankthi social, shfaqin një tendencë të tërhiqen drejt internetit si një formë arratisje nga realiteti, duke ndjerë më rehat me komunikimin online sesa atë personal. Ndryshimet në sjellje mes mediave sociale dhe komunikimit personal mund të rezultojnë në përvoja dhe grupe sociale të ndryshme për përdoruesit. Edhe pse mediat sociale mund të plotësojnë nevojat personale të komunikimit, përdoruesit që i përdorin ato me ritme më të larta shpesh shfaqin nivele më të larta të shqetësimit psikologjik. Diskutimet për përfitimet dhe dëmet e mediave sociale vazhdojnë, duke kërkuar kuptim më të thelluar të impaktit të tyre në shëndetin dhe sjelljen e përdoruesve.
Vetëvlerësim i ulur[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Vetëvlerësimi i ulët në përgjithësi është lidhur me sëmundje serioze të shëndetit mendor si depresioni. Studime janë kryer për të zbuluar nëse platformat e mediave sociale kanë ndonjë lidhje me vetëvlerësimin e ulët. Një studim i tillë, ku pjesëmarrësit u vlerësuan përmes shkallës së vetëvlerësimit të Rosenberg, tregoi se ata që përdornin Facebook-un kishin tendencë të vlerësonin veten më keq në vetëvlerësimin e tyre të përgjithshëm. Faqet e mediave sociale si Instagram mund të përkeqësojnë ndjenjat e pamjaftueshmërisë dhe izolimit tek përdoruesit, duke u përfshirë në krahasimin social. Kjo çështje është e veçantësuar për individët me prirje narcisiste që kërkojnë afirmim dhe lavdërim. Këta individë mund të përjetojnë një ndikim të ndjeshëm negativ në vetëvlerësim dhe pamjen e tyre vetjake duke u përfshirë në platforma sociale që promovojnë krahasimin dhe vlerësimin e të tjerëve.
Mekanizmat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Një artikull rishikues i vitit 2017 theksoi "normën kulturore" tek adoleshentët për të qenë gjithmonë të lidhur ose të angazhuar në mediat sociale, duke sugjeruar se kjo reflekton "nevojën e të rinjve për të përkitur" dhe për të qëndruar të informuar, si dhe shpreh një "frikë për të humbur". Motivimet e tjera përfshijnë kërkimin e informacionit dhe formimin e identitetit, si dhe kursejimin dhe ndjekjen kibernetike. Për disa individë, mediat sociale mund të jenë "aktiviteti më i rëndësishëm në të cilin ata përfshihen". Kjo lidhet me hierarkinë e nevojave të Maslow, duke sugjeruar se nevojat themelore njerëzore shpesh plotësohen nga mediat sociale. Pritjet për rezultate pozitive dhe mungesa e vetëkontrollit në përdorimin e mediave sociale mund të çojnë në një përdorim "varësues" të tyre. Përdorimi problematik mund të përparojë kur mediat sociale përdoren si një mjet për të përballuar stresin psikologjik ose për shkak të një ndjenjeje të paaftësisë për të përballuar kërkesat e jetës.
Kufizimi i përdorimit të mediave sociale[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Një studim tre-javor për kufizimin e përdorimit të mediave sociale u realizua në 108 femra dhe 35 meshkuj studentë universitarë në Universitetin e Pensilvanisë. Para fillimit të studimit, pjesëmarrësit u kërkua të kishin llogari në Facebook, Instagram, buy automatic Instagram likes, dhe Snapchat në një pajisje iPhone. Ky studim vëzhgoi mirëqenien e studentëve duke dërguar një pyetësor në fillim të eksperimentit, si dhe në fund të çdo jave. Pyetje iu drejtua nxënësve në lidhje me mirëqenien e tyre në shkallën e "mbështetjes sociale", "frikës nga humbja", "vetmisë", "ankthit", "depresionit", "vetëvlerësimit" dhe "autonomisë dhe vetëpranimit". Përfundimi i studimit zbuloi se kufizimi i përdorimit të mediave sociale në një telefon celular në 10 minuta në platformë në ditë kishte një ndikim të rëndësishëm në mirëqenien. Vetmia dhe simptomat e depresionit rritën në grupin që kishte kufizuar përdorimin e mediave sociale. Studentët me simptoma depresive patën një ndikim shumë më të lartë nga kufizimi i përdorimit të mediave sociale, veçanërisht nëse fillonin me nivele më të larta të depresionit.[4]
Efektet e mediave sociale tek brezat e vjetër[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në shumë aspekte, mediat sociale ndikojnë në gjeneratat e mëparshme në mënyra të ndryshme krahasuar me adoleshentët dhe të rinjtë. Për të rriturit e moshës së mesme, mediat sociale bëjnë një pjesë të rëndësishme të jetës së tyre të përditshme, veçanërisht në lidhje me karrierën dhe komunikimin. Studimet kanë sugjeruar se shumë njerëz mendojnë se telefonat inteligjentë janë esenciale për planifikimin dhe suksesin e karrierës së tyre, megjithëse presioni për të qenë të lidhur me familjen dhe miqtë përmes mediave sociale mund të bëhet një sfidë. Kjo përforcohet nga studime të tjera që sugjerojnë se njerëzit e moshës së mesme ndihen më të izoluar dhe të vetmuar për shkak të përdorimit të mediave sociale, në disa raste duke çuar deri në diagnostikimin e ankthit dhe depresionit me përdorim të tepërt. Si adoleshentët dhe të rinjtë, krahasimet me të tjerët shpesh janë një arsye për ndikime negative mendore tek individët e moshës së mesme. Sondazhet sugjerojnë se presioni për të performuar dhe ndjenja e inferioritetit për shkak të krahasimit me jetët e të tjerëve përmes mediave sociale ka shkaktuar depresion dhe ankth në veçanti tek individët e klasës së mesme. Megjithatë, edhe gjeneratat e mëparshme përfitojnë nga avancimet në mediat sociale. Ndjenjat e vetmisë dhe izolimit janë reduktuar tek individët e moshuar që përdorin mediat sociale për të qenë në lidhje me të tjerët, duke rezultuar në një mënyrë jetese më të kënaqshme dhe më të shëndetshme. Kjo është për shkak të aftësisë për të komunikuar dhe për të qëndruar në kontakt me njerëzit që fizikisht nuk do të ishin në gjendje të takohen.
Implikimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Hulumtimet tregojnë se rritja e përdorimit të mediave sociale dhe ekspozimi ndaj platformave të mediave sociale mund të çojë në rezultate negative dhe ngacmim nëpërmjet kohës. Megjithëse qëllimi kryesor i mediave sociale është të ndajnë informacione dhe të komunikojnë me miqtë dhe familjen, ka më shumë prova që kanë të bëjnë me faktorët negativë sesa me ata pozitivë. Mediat sociale jo vetëm mund të ekspozojnë njerëzit ndaj bullizmit, por gjithashtu mund të rrisin shanset e përdoruesve për të përjetuar depresion dhe dëmtim vetjake. Hulumtimet sugjerojnë se individët në grupmoshën 13-15 vjeç luftojnë më shumë me këto çështje, por ato mund të shihen edhe te studentët e kolegjit. Sipas Sistemit të Mbikëqyrjes së Sjelljes së Rrezikut të të Rinjve të Qendrës për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve në 2019, të dhënat treguan se rreth 15% e nxënësve të shkollave të mesme u ngacmuan elektronikisht në 12 muajt para anketës që u bë studentëve. Ngacmimi në mediat sociale ka ndezur një rritje jashtëzakonisht të shkallës së vetëvrasjeve gjatë dekadës së fundit.
Rasti Molly Russell[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në nëntor të vitit 2017, një vajzë britanike 14-vjeçare nga Harrow, Londër, e quajtur Molly Russell, mori jetën e saj pasi ishte ekspozuar ndaj përmbajtjeve negative, grafike dhe përshkruese kryesisht në platformat e mediave sociale si Facebook dhe Twitter. Kjo ngjarje tronditi prindërit e saj, të cilët thanë se ajo nuk kishte treguar ndonjë shenjë depresioni dhe ishte duke shkuar mirë në shkollë. Në gjykatë u zbulua se gjashtë muaj para vdekjes së Molly-s, ajo kishte grumbulluar gjithsej 16,300 përmbajtje negative në Instagram, duke përfshirë tema si vetëlëndimi, depresioni dhe vetëvrasja. U zbulua gjithashtu se ajo shikonte këto lloje postimesh dymbëdhjetë herë në ditë, shumica prej të cilave ishin lidhur me vetëlëndimin ose depresionin. Për shkak të algoritmave të platformave të tilla si Instagram dhe Pinterest, që shfaqin përmbajtje të ngjashme nëse interagohet me më shumë se një herë, Molly ishte e rrethuar me këtë përmbajtje çdo ditë. Gjatë eksperiencës së saj në mediat sociale, nuk kishte asnjë sinjal për parandalimin e informacionit që ajo shikonte. Kjo ishte hera e parë që një kompani interneti u fajësua ligjërisht për vdekjen e një adoleshenti dhe hera e parë që drejtuesit e lartë u kërkua të japin dëshmi në një gjykatë zyrtare. Kompanitë e teknologjisë si Pinterest dhe Meta (përfaqësuese e Instagramit) u konsideruan fajtore për mungesën e politikave dhe rregulloreve për të mbrojtur përdoruesit nga përmbajtja negative në internet. Ndërsa hulumtimet tregojnë rritjen e shkallës së vetëvrasjeve gjatë viteve të fundit, veçanërisht tek adoleshentët, debati për rolin e mediave sociale në këtë rritje është bërë gjithnjë e më intensiv. Aktivistët e sigurisë së fëmijëve shpresojnë që krijimi i rregulloreve të reja do të ndihmojë në mbrojtjen e të rinjve nga përmbajtja negative dhe në sigurimin e një ambienti më të sigurt në internet për të gjithë përdoruesit.
Shiko gjithashtu[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Radikalizimi algoritmik
- Përdorimi i mediave dixhitale dhe shëndeti mendor
- Agjërimi me dopamine
- Mospërputhja evolucionare
- Skandali i të dhënave Facebook–Cambridge Analytica
- Skedarët e Facebook
- Instagram § Impact on people
- Përdorimi problematik i smartfonit
- Paragjykimi i ndikimit social
- Paragjykimi i mediave sociale
- Dilema Sociale
- Traumë zëvendësuese pas shikimit të mediave
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Kuss, Daria J.; Griffiths, Mark D. (2011-09-29). "Online Social Networking and Addiction—A Review of the Psychological Literature". International Journal of Environmental Research and Public Health (në anglisht). 8 (9): 3528–3552. doi:10.3390/ijerph8093528. ISSN 1660-4601. PMC 3194102. PMID 22016701.
- ^ Bányai F, Zsila Á, Király O, Maraz A, Elekes Z, Griffiths MD, et al. Problematic Social Media Use: Results from a Large-Scale Nationally Representative Adolescent Sample.
- ^ Yoon, Sunkyung; Kleinman, Mary; Mertz, Jessica; Brannick, Michael (prill 2019). "Is social network site usage related to depression? A meta-analysis of Facebook–depression relations". Journal of Affective Disorders. 248: 65–72. doi:10.1016/j.jad.2019.01.026. PMID 30711871.
- ^ Hunt, Melissa G.; Marx, Rachel; Lipson, Courtney; Young, Jordyn (dhjetor 2018). "No More FOMO: Limiting Social Media Decreases Loneliness and Depression". Journal of Social and Clinical Psychology. 37 (10): 751–768. doi:10.1521/jscp.2018.37.10.751.