Pabarazia gjinore
Pabarazia gjinore është fenomeni social në të cilin njerëzit nuk trajtohen në mënyrë të barabartë në bazë të gjinisë. Kjo pabarazi mund të shkaktohet nga diskriminimi gjinor ose seksizmi. Trajtimi mund të lindë nga dallimet në lidhje me biologjinë, psikologjinë ose normat kulturore të përhapura në shoqëri. Disa nga këto dallime janë të bazuara në mënyrë empirike, ndërsa të tjera duket se janë konstruksione sociale. Ndërsa politikat aktuale në mbarë botën shkaktojnë pabarazi mes individëve, janë gratë ato që janë më të prekura. Pabarazia gjinore i dobëson gratë në shumë fusha si shëndetësia, arsimi dhe jeta e biznesit.[1] Studimet tregojnë përvojat e ndryshme të gjinive në shumë fusha, duke përfshirë arsimin, jetëgjatësinë, personalitetin, interesat, jetën familjare, karrierën dhe përkatësinë politike. Pabarazia gjinore përjetohet ndryshe në kultura të ndryshme dhe gjithashtu prek njerëzit jobinarë.
Dallimet në gjini
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Biologji
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ekzistojnë dallime natyrore midis gjinive bazuar në faktorët biologjikë dhe anatomikë, kryesisht me role të ndryshme riprodhuese. Këto ndryshime biologjike përfshijnë kromozomet dhe ndryshimet hormonale.[2] Ekziston një ndryshim i natyrshëm edhe në forcat fizike relative (mesatarisht) të sekseve, si në pjesën e poshtme të trupit ashtu edhe më të theksuar në pjesën e sipërme të trupit, megjithëse kjo nuk do të thotë se çdo burrë i caktuar është më i fortë se çdo grua e caktuar.[3][4] Meshkujt, mesatarisht, janë më të gjatë, gjë që ofron si avantazhe ashtu edhe disavantazhe. Femrat, mesatarisht, jetojnë dukshëm më gjatë se burrat,[5] megjithëse nuk është e qartë se deri në çfarë mase ky është një ndryshim biologjik - shih Jetëgjatësia. Burrat kanë vëllime më të mëdha të mushkërive dhe më shumë qeliza gjaku qarkulluese dhe faktorë koagulimi, ndërsa gratë kanë më shumë qeliza të bardha të gjakut që qarkullojnë dhe prodhojnë më shpejt antitrupa. Dallime të tilla hipotezohen të jenë një përshtatje që lejon specializimin seksual.[6]
Psikologji
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ekspozimi i hormoneve prenatale ndikon në masën në të cilën një person shfaq tipare tipike mashkullore ose femërore. Ekzistojnë dallime të papërfillshme midis meshkujve dhe femrave në inteligjencën e përgjithshme. Gratë kanë shumë më pak gjasa të ndërmarrin rreziqe sesa burrat. Burrat gjithashtu kanë më shumë gjasa se gratë të jenë agresivë, një tipar i ndikuar nga ekspozimi prenatal dhe ndoshta aktual i androgjenit. Është teorizuar se këto dallime të kombinuara me dallimet fizike janë një përshtatje që përfaqëson ndarjen seksuale të punës. Një teori e dytë propozon se dallimet gjinore në agresionin ndërgrupor përfaqësojnë përshtatje në agresionin mashkullor për të lejuar blerjen e territorit, burimeve dhe bashkëshortit. Femrat janë (mesatarisht) më empatike se meshkujt, megjithëse kjo nuk do të thotë se çdo grua e caktuar është më empatike se çdo burrë i caktuar. Burrat dhe gratë kanë respektivisht memorie më të mirë vizuale dhe verbale. Këto ndryshime ndikohen nga testosteroni i hormonit seksual mashkullor, i cili rrit kujtesën vizuohapësinore në të dy gjinitë kur administrohet.[7]
Që nga lindja, meshkujt dhe femrat socializohen ndryshe dhe përjetojnë mjedise të ndryshme gjatë gjithë jetës së tyre. Për shkak të ndikimit shoqëror, gjinia shpesh ndikon shumë në shumë karakteristika kryesore në jetë; siç është personaliteti.[8] Meshkujt dhe femrat udhëhiqen në rrugë të ndryshme për shkak të ndikimeve të pritjeve të rolit gjinor dhe stereotipeve të rolit gjinor shpesh përpara se të jenë në gjendje të zgjedhin vetë. Për shembull, në shoqëritë perëndimore, ngjyra blu zakonisht lidhet me djemtë dhe shpesh u jepen lodra që lidhen me role tradicionale mashkullore, të tilla si makina dhe kamionë. Vajzat lidhen me ngjyrën rozë dhe u jepen lodra që lidhen me rolet tradicionale femërore, si kukulla, fustane dhe shtëpi kukullash. Këto ndikime nga prindërit ose figura të tjera të rritura në jetën e fëmijës i nxisin ata të përshtaten në këto role.[9] Kjo tenton të ndikojë në personalitetin, rrugët e karrierës ose marrëdhëniet. Gjatë gjithë jetës, meshkujt dhe femrat shihen si dy specie shumë të ndryshme që kanë personalitete shumë të ndryshme dhe duhet të qëndrojnë në rrugë të ndara.[10]
Studiuesja Janet Hyde zbuloi se, megjithëse shumë kërkime tradicionalisht janë përqendruar në dallimet midis gjinive, ato në fakt janë më shumë të ngjashme sesa të ndryshme, gjë që është një pozicion i propozuar nga hipoteza e ngjashmërive gjinore.[11]
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ DEMIRGOZ BAL, Meltem. "TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİNE GENEL BAKIŞ".
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Wood, Julia. Gendered Lives. 6th. Belmont, CA: Wadsworth/Thomson Learning, 2005.
- ^ Maughan RJ, Watson JS, Weir J (1983). "Strength and cross-sectional area of human skeletal muscle". The Journal of Physiology. 338 (1): 37–49. doi:10.1113/jphysiol.1983.sp014658. PMC 1197179. PMID 6875963.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Frontera, WR; Hughes, VA; Lutz, KJ; Evans, WJ (1991). "A cross-sectional study of muscle strength and mass in 45- to 78-yr-old men and women". J Appl Physiol. 71 (2): 644–50. doi:10.1152/jappl.1991.71.2.644. PMID 1938738.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Life expectancy at birth, Country Comparison to the World". CIA World Factbook. US Central Intelligence Agency. n.d. Arkivuar nga origjinali më 13 qershor 2007. Marrë më 12 janar 2011.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Puts, David A. (2010). "Beauty and the beast: Mechanisms of sexual selection in humans". Evolution and Human Behavior. 31 (3): 157–175. doi:10.1016/j.evolhumbehav.2010.02.005.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Celec, Peter; Ostatníková, Daniela; Hodosy, Július (17 shkurt 2015). "On the effects of testosterone on brain behavioral functions". Frontiers in Neuroscience. 9: 12. doi:10.3389/fnins.2015.00012. ISSN 1662-4548. PMC 4330791. PMID 25741229.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Eliot, Lise (2009). Pink Brain, Blue Brain.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Cordier, B (2012). "Gender, betwixt biology and society". European Journal of Sexology and Sexual Health.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Brescoll, V (2013). "The effects of system-justifying motives on endorsement of essentialist explanations for gender differences". Journal of Personality and Social Psychology. 105 (6): 891–908. doi:10.1037/a0034701. PMID 24295379. S2CID 3333149.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Hyde, J (2005). "The gender similarities hypothesis". American Psychologist. 60 (6): 581–592. doi:10.1037/0003-066X.60.6.581. PMID 16173891.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)