Jump to content

Peshkaqeni balenë

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Peshkaqen balenë)
Peshkaqeni balenë
Vargu kohor: 28.4–0 Ma[1]
Peshkaqeni balenë në Detin Andaman rreth Ishujve Similan
Madhësia e individëve të ndryshëm të peshkaqenëve balenë me një njeri për shkallë
Statusi i ruajtjes
CITES Appendix II (CITES)[3]
Klasifikimi shkencor e
Unrecognized taxon (fix): Rhincodon
Lloji:
Template:Taxonomy/RhincodonR. typus
Emri binomial
Rhincodon typus
Gama e peshkaqenit balenë
Sinonimet
  • Micristodus punctatus Gill, 1865
  • Rhineodon Denison, 1937
  • Rhiniodon typus A. Smith, 1828[7]
  • Rhinodon pentalineatus Kishinouye, 1901
  • Rhinodon typicus Müller & Henle, 1839

Peshkaqeni balenë (Rhincodon typus) është një peshkaqen me qilim që lëviz ngadalë dhe ushqehet me filtër dhe speciet më të mëdha të njohura të peshkut ekzistues. Individi më i madh i konfirmuar kishte një gjatësi prej 18.8 m.[9] Peshkaqeni balenë mban shumë rekorde për madhësinë në mbretërinë e kafshëve, më së shumti duke qenë deri tani vertebrori më i madh jogjitar i gjallë. Është anëtari i vetëm i gjinisë Rhincodon dhe i vetmi anëtar ekzistues i familjes Rhincodontidae, që i përket nënklasës Elasmobranchii në klasën Chondrichthyes. Para vitit 1984 klasifikohej si Rhiniodon në Rhinodontidae.

Peshkaqeni balenë gjendet në ujërat e hapura të oqeaneve tropikale dhe rrallë gjendet në ujë nën 21 °C.[2] Studimet që shikojnë brezat e rritjes vertebrale dhe ritmet e rritjes së peshkaqenëve që notojnë lirshëm kanë vlerësuar jetëgjatësinë e peshkaqenit balenë në 80-130 vjet.[10][11][12] Peshkaqenët balenë kanë gojë shumë të mëdha dhe janë ushqyes filtri, i cili është një mënyrë ushqimi që ndodh vetëm në dy peshkaqenë të tjerë, peshkaqenin me gojë të madhe dhe basking shark. Ata ushqehen pothuajse ekskluzivisht me plankton dhe peshq të vegjël dhe nuk përbëjnë asnjë kërcënim për njerëzit.

Lloji u dallua në prill të vitit 1828 pas kapjes së një harpooing prej 4,6 m në Table Bay, Afrika e Jugut. Andrew Smith, një mjek ushtarak i lidhur me trupat britanike të vendosura në Cape Town, e përshkroi atë vitin e ardhshëm.[13] Emri "peshkaqen balenë" i referohet madhësisë së peshkut, që është aq i madh sa disa lloje balenash,[14] përveç kësaj, zakonet e tij të të ushqyerit me filtër, të cilat nuk janë ndryshe nga ato të balenave me mustaqe.

Përshkrimi

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Goja e peshkaqenit balenë mund të përmbajë mbi 300 rreshta dhëmbësh të vegjël dhe 20 jastëkë filtri të cilat i përdor për të filtruar ushqimin.[15] Ndryshe nga shumë peshkaqenë të tjerë, goja e peshkaqenit balenë është e vendosur në pjesën e përparme të kokës dhe jo në pjesën e poshtme të kokës.[16] Një peshkaqen balenë 12.1 m u raportua se kishte një gojë 1.55 m të gjerë.[17] Koka është e gjerë dhe e sheshtë me dy sy të vegjël në qoshet e përparme. Spirakulat janë të vendosura menjëherë pas syve. Peshkaqenat balenë kanë pesë palë gushë të mëdha. Lëkura e tyre është gri e errët me një bark të bardhë të shënuar me njolla dhe vija gri të zbehtë ose të bardha, të cilat janë unike për çdo individ. Lëkura e saj mund të jetë deri në 15 cm e trashë dhe është shumë e fortë dhe e ashpër në prekje. Peshkaqeni balenë ka tre kreshta të spikatura përgjatë anëve të tij, të cilat fillojnë sipër dhe pas kokës dhe përfundojnë në peduncle kaudale.[18] Peshkaqeni ka dy pendë dorsale të vendosura relativisht larg në trup, një palë pendë gjoksi, një palë pendë legeni dhe një pendë të vetme anale mediale. Bishti ka një lob të sipërm më të madh se lobi i poshtëm (heterocerkal).

Peshkaqenët balenë u zbuluan se kishin dhëmbëza të lëkurës në sipërfaqen e kokës së syrit të tyre, të cilat janë të ndërtuara ndryshe nga dhëmbët e trupit të tyre. Këto dhëmbëza shërbejnë për të mbrojtur syrin nga dëmtimi, së bashku me aftësinë e peshkaqenit balenë për të tërhequr syrin e tij thellë në gropë.[19][20]

Gjenomi i plotë dhe i shënuar i peshkaqenit balenë u botua në vitin 2017.[21]

Provat sugjerojnë se peshkaqenët balenë mund të shërohen nga lëndimet e mëdha dhe mund të jenë në gjendje të rigjenerojnë pjesë të vogla të pendëve të tyre. Shenjat e tyre të njollave janë treguar gjithashtu se reformojnë në një zonë të plagosur më parë.[22]

Madhësia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Peshkaqeni balenë është kafsha më e madhe jo-cetacean në botë. Provat sugjerojnë se peshkaqenë balenë shfaqin dimorfizëm gjinor në lidhje me madhësinë, me meshkujt që nuk rriten aq të mëdhenj sa femrat. Një studim shqyrtoi rritjen e individëve të peshkaqenëve balenë gjatë 10 viteve. Ai arriti në përfundimin se meshkujt arrijnë mesatarisht 8 deri në 9 metra në gjatësi; edhe pse kjo nuk paraqet madhësinë maksimale të mundshme. I njëjti studim parashikoi që femrat të arrinin një gjatësi prej rreth 14.5 m mesatarisht, bazuar në të dhëna më të kufizuara.[23] Studimet e mëparshme që vlerësojnë rritjen dhe jetëgjatësinë e peshkaqenë balenave kanë prodhuar vlerësime që variojnë nga 14 në 21.9 metra në gjatësi.[10][12][24][25] Dëshmitë e kufizuara, kryesisht nga meshkujt, sugjerojnë se pjekuria seksuale ndodh rreth 8 deri në 9 metra në gjatësi, me femrat që mund të piqen në një madhësi të ngjashme ose më të madhe.[26][27][28][29] Gjatësia maksimale e specieve është e pasigurt për shkak të mungesës së dokumentacionit të detajuar të individëve më të mëdhenj të raportuar. Janë raportuar disa peshkaqenë balene me gjatësi rreth 18 m.[9]

Peshkaqenët e mëdhenj të balenave janë të vështira për t'u matur me saktësi, si në tokë ashtu edhe në ujë. Kur matet në tokë, gjatësia totale mund të ndikohet nga mënyra se si pozicionohet bishti, qoftë i kënduar siç do të ishte në jetë ose i shtrirë në maksimum të mundshëm. Historikisht, teknika të tilla si krahasimet me objekte me përmasa të njohura dhe litarë të lidhur janë përdorur për matjet në ujë dhe mund të vuajnë nga pasaktësia.[28] Në vitin 2011, fotogrametria me lazer u propozua për të përmirësuar saktësinë e matjes në ujë.[28][30]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ "Rhincodon typus in the Paleobiology Database". Fossilworks (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 27 maj 2022. Marrë më 17 dhjetor 2021.
  2. ^ a b Pierce, S.J.; Norman, B. (2016). "Rhincodon typus". IUCN Red List of Threatened Species (në anglisht). 2016: e.T19488A2365291. doi:10.2305/IUCN.UK.2016-1.RLTS.T19488A2365291.en. Marrë më 19 nëntor 2021.
  3. ^ "Appendices | CITES". cites.org (në anglisht). Marrë më 2022-01-14.
  4. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Smith, 1829
  5. ^ a b c Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Melville, 1984
  6. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Müller & Henle, 1841
  7. ^ a b Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Smith, 1828
  8. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Penrith, 1972
  9. ^ a b McClain CR, Balk MA, Benfield MC, Branch TA, Chen C, Cosgrove J, Dove ADM, Gaskins LC, Helm RR, Hochberg FG, Lee FB, Marshall A, McMurray SE, Schanche C, Stone SN, Thaler AD. 2015. "Sizing ocean giants: patterns of intraspecific size variation in marine megafauna". PeerJ 3:e715 doi:10.7717/peerj.715.
  10. ^ a b Hsu, Hua Hsun; Joung, Shoou Jeng; Hueter, Robert E.; Liu, Kwang Ming (2014). "Age and growth of the whale shark (Rhincodon typus) in the north-western Pacific". Marine and Freshwater Research (në anglisht). 65 (12): 1145. doi:10.1071/MF13330. ISSN 1323-1650.
  11. ^ Colman, J. G. Froese, Ranier; Pauly, Daniel (red.). "Rhincodon typus" (në anglisht). FishBase. Marrë më 17 shtator 2006.
  12. ^ a b Perry, Cameron T.; Figueiredo, Joana; Vaudo, Jeremy J.; Hancock, James; Rees, Richard; Shivji, Mahmood (2018). "Comparing length-measurement methods and estimating growth parameters of free-swimming whale sharks (Rhincodon typus) near the South Ari Atoll, Maldives". Marine and Freshwater Research (në anglisht). 69 (10): 1487. doi:10.1071/MF17393. ISSN 1323-1650.
  13. ^ Martin, R. Aidan. "Rhincodon or Rhiniodon? A Whale Shark by Any Other Name" (në anglisht). ReefQuest Centre for Shark Research.
  14. ^ Brunnschweiler, J. M.; Baensch, H.; Pierce, S. J.; Sims, D. W. (3 shkurt 2009). "Deep-diving behaviour of a whale shark Rhincodon typus during long-distance movement in the western Indian Ocean". Journal of Fish Biology (në anglisht). 74 (3): 706–14. doi:10.1111/j.1095-8649.2008.02155.x. PMID 20735591.
  15. ^ Compagno, L. J. V. "Species Fact Sheet, Rhincodon typus" (në anglisht). Food and Agriculture Organization of the United Nations. Marrë më 19 shtator 2006.
  16. ^ "Whale Sharks, Rhincodon typus". MarineBio.org (në anglisht). Marrë më 17 maj 2018.
  17. ^ Kaikini, A. S.; Ramamohana Rao, V.; Dhulkhed, M. H. (1959). "A note on the whale shark Rhincodon typus Smith, stranded off Mangalore". Central Marine Fisheries Research Unit, Mangalore. (në anglisht).
  18. ^ Norman, Brad (2002). CITES identification manual (në anglisht). Environment Australia. ISBN 0-642-54900-1. OCLC 54364165.
  19. ^ Tomita, Taketeru; Murakumo, Kiyomi; Komoto, Shinya; Dove, Alistair; Kino, Masakatsu; Miyamoto, Kei; Toda, Minoru (2020-06-29). "Armored eyes of the whale shark". PLOS ONE (në anglisht). 15 (6): e0235342. Bibcode:2020PLoSO..1535342T. doi:10.1371/journal.pone.0235342. ISSN 1932-6203. PMC 7323965. PMID 32598385.
  20. ^ McGreevy, Nora. "Whale Sharks Have Tiny Teeth on Their Eyeballs". Smithsonian Magazine (në anglisht).
  21. ^ Read, Timothy D.; Petit, Robert A.; Joseph, Sandeep J.; Alam, Md. Tauqeer; Weil, M. Ryan; Ahmad, Maida; Bhimani, Ravila; Vuong, Jocelyn S.; Haase, Chad P. (dhjetor 2017). "Draft sequencing and assembly of the genome of the world's largest fish, the whale shark: Rhincodon typus Smith 1828". BMC Genomics (në anglisht). 18 (1): 532. doi:10.1186/s12864-017-3926-9. ISSN 1471-2164. PMC 5513125. PMID 28709399.{{cite journal}}: Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  22. ^ Womersley, Freya; Hancock, James; Perry, Cameron T.; Rowat, David (shkurt 2021). "Wound-healing capabilities of whale sharks (Rhincodon typus) and implications for conservation management". Conservation Physiology (në anglisht). 9 (1): coaa120. doi:10.1093/conphys/coaa120. PMC 7859907. PMID 33569175.
  23. ^ Meekan, Mark G.; Taylor, Brett M.; Lester, Emily; Ferreira, Luciana C.; Sequeira, Ana M. M.; Dove, Alistair D. M.; Birt, Matthew J.; Aspinall, Alex; Brooks, Kim; Thums, Michele (2020). "Asymptotic Growth of Whale Sharks Suggests Sex-Specific Life-History Strategies". Frontiers in Marine Science (në anglisht). 7. doi:10.3389/fmars.2020.575683. ISSN 2296-7745. S2CID 221712078.
  24. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura :8
  25. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura ong
  26. ^ Colman, J. G. (1997). "A review of the biology and ecology of the whale shark". Journal of Fish Biology (në anglisht). 51 (6): 1219–1234. doi:10.1111/j.1095-8649.1997.tb01138.x. ISSN 1095-8649. PMID 29991171.
  27. ^ Stevens, J. D. (2007-03-01). "Whale shark (Rhincodon typus) biology and ecology: A review of the primary literature". Fisheries Research. Whale Sharks: Science, Conservation and Management (në anglisht). 84 (1): 4–9. doi:10.1016/j.fishres.2006.11.008. ISSN 0165-7836.
  28. ^ a b c Rowat, D.; Brooks, K. S. (2012). "A review of the biology, fisheries and conservation of the whale shark Rhincodon typus". Journal of Fish Biology (në anglisht). 80 (5): 1019–1056. doi:10.1111/j.1095-8649.2012.03252.x. ISSN 1095-8649. PMID 22497372. S2CID 7243391.
  29. ^ Norman, Bradley M.; Stevens, John D. (2007-03-01). "Size and maturity status of the whale shark (Rhincodon typus) at Ningaloo Reef in Western Australia". Fisheries Research. Whale Sharks: Science, Conservation and Management (në anglisht). 84 (1): 81–86. doi:10.1016/j.fishres.2006.11.015. ISSN 0165-7836.
  30. ^ Rohner, C. A.; Richardson, A. J.; Marshall, A. D.; Weeks, S. J.; Pierce, S. J. (2011). "How large is the world's largest fish? Measuring whale sharks Rhincodon typus with laser photogrammetry". Journal of Fish Biology (në anglisht). 78 (1): 378–385. doi:10.1111/j.1095-8649.2010.02861.x. PMID 21235570. S2CID 6882935.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Peshkaqeni_balenë&oldid=2650736"