Jump to content

Presidenti i Kroacisë

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Presidenti kroat)
Stema e Presidentit të Kroacisë.

Presidenti i Kroacisë, zyrtarisht presidenti i Republikës së Kroacisë (Kroatisht: Predsjednik Republike Hrvatske), është kreu i shtetit, komandanti i përgjithshëm i ushtrisë dhe përfaqësuesi kryesor i Republikës së Kroacisë brenda dhe jashtë vendit. Presidenti është mbajtësi i detyrës më të lartë në Kroaci. Megjithatë, presidenti nuk është kreu i degës ekzekutive ("president jo ekzekutiv") pasi Kroacia ka një sistem parlamentar në të cilin mbajtësi i postit të kryeministrit është personi më i fuqishëm brenda kornizës kushtetuese të vendit dhe politikës së përditshme.

Presidenti ruan funksionimin dhe stabilitetin e rregullt dhe të koordinuar të sistemit të qeverisjes kombëtare dhe ruan pavarësinë dhe integritetin territorial të vendit. Presidenti ka kompetencën të shpallë zgjedhje të zakonshme dhe të jashtëzakonshme për Parlamentin kroat (në mënyrën e përcaktuar me Kushtetutë), si dhe të thërrasë referendume (me kundërnënshkrimin e kryeministrit). Presidenti emëron zyrtarisht kryeministrin në bazë të balancës së pushtetit në parlament dhe konsultimeve të kryera me liderët e partive parlamentare, jep falje, dekorata dhe çmime të tjera shtetërore. Presidenti dhe Qeveria (Kabineti) bashkëpunojnë në zhvillimin e politikës së jashtme. Përveç kësaj, presidenti është komandanti i përgjithshëm i Forcave të Armatosura Kroate. Presidenti emëron drejtorin e Agjencisë së Sigurisë dhe Inteligjencës në marrëveshje me kryeministrin. Presidenti mund të shpërndajë Parlamentin në rrethanat e parashikuara me Kushtetutë. Edhe pse gëzon imunitet, presidenti paditet për shkelje të Kushtetutës. Në rast të paaftësisë së përkohshme ose të përhershme të Presidentit për të kryer detyrat e tij apo sajë, Kryetari i Kuvendit merr detyrën e ushtruesit të detyrës derisa presidenti të rifillojë detyrën ose deri në zgjedhjen e kryetarit të ri brenda 60 ditëve nga lindja e vakancës së përhershme.

Zyra e Presidentit të Republikës (Ured Predsjednika Republike) përbëhet nga stafi i drejtpërdrejtë i presidentit të Kroacisë, si dhe stafi mbështetës që i raporton presidentit. Zyra ndodhet në Pallatin Presidencial në zonën Pantovçak të Zagrebit. Kushtetuta e Kroacisë përcakton pamjen dhe përdorimin e standardit presidencial, i cili fluturohet në ndërtesat e Zyrës së Presidentit, rezidencën e presidentit, çdo automjet në përdorim nga presidenti dhe në raste të tjera ceremoniale.

Presidenti zgjidhet në bazë të votimit të përgjithshëm, me votim të fshehtë, për një mandat 5 vjeçar. Nëse asnjë kandidat në zgjedhje nuk siguron më shumë se 50% të të gjitha votave të hedhura (përfshirë fletëvotimet e zbrazëta dhe të prishura), mbahet balotazhi i zgjedhjeve. Kushtetuta e Kroacisë vendos një kufi prej maksimumi 2 mandatesh. Presidenti i zgjedhur duhet të bëjë betimin përpara gjyqtarëve të Gjykatës Kushtetuese. Franjo Tugjman fitoi zgjedhjet e para presidenciale kroate në 1992 dhe në 1997. Gjatë kohës së tij në detyrë, kushtetuta e miratuar në vitin 1990 parashikonte një sistem gjysmë-presidencial, i cili në vitet e ardhshme u forcua më tej me ligje që synonin veçanërisht t'i jepnin Tuxhmanit kompetenca gjithëpërfshirëse (p.sh. duke hedhur poshtë emërtimin e një numri të madh të zyrtarëve të partisë së tij, duke hequr emrin e një numri të madh të qeverisë së HDZ-së dhe shumicë në parlament gjatë viteve 1990. Pas vdekjes së tij në 1999, kushtetuta u ndryshua dhe shumë kompetenca presidenciale iu transferuan parlamentit, kryeministrit dhe qeverisë së tij. Stjepan Mesić fitoi 2 mandate radhazi, në 2000 dhe në 2005, dhe shërbeu si president deri në vitin 2010. Ivo Josipović fitoi zgjedhjet presidenciale të mbajtura nga viti 2009 deri në 2010 dhe u largua nga detyra në vitin 2015, pasi humbi ofertën e tij për rizgjedhje për një mandat të dytë. Kolinda Grabar-Kitarović fitoi zgjedhjet e mbajtura në dhjetor 2014 dhe janar 2015, por u mund në përpjekjen e saj për një mandat të dytë. Gjegjësisht, më 5 janar 2020, ish-kryeministri i qendrës së majtë, Zoran Milanović, fitoi zgjedhjet 2019–2020 në raundin e dytë dhe mori detyrën më 19 shkurt 2020.