Protestantizmi në Shqipëri
Protestantizmi Ungjillor është një nga pesë besimet e njohura zyrtarisht në Shqipëri . [1] Është një besim i krishterë që e sheh Jezu Krishtin si themeluesin dhe kreun e tij, dhe Biblën (veçanërisht Testamentin e Ri ) si autoritetin e tij të shkruar. Protestantët Ungjillorë në Shqipëri numëronin afërsisht 8000 në 1998, [2] dhe ishte rreth 13,000 deri në 15,000 në fillim të viteve 2020. [3] Raporti Ndërkombëtar i Lirisë Fetare i vitit 2007 raportoi 189 shoqata dhe grupe të ndryshme protestante. [4] Ndryshe nga fetë e tjera zyrtare në Shqipëri, protestantët ungjillorë nuk janë të organizuar nën një hierarki me një kryetar zyrtar, por veprojnë në mënyrë autonome në kisha ose organizata të veçanta që mbajnë emra të ndryshëm fetarë ose jo. shumica, por jo të gjitha grupet Ungjillore/Protestante janë anëtarë të Vëllazërisë Ungjillore të Shqipërisë (VUSH), një organizatë bashkëpunuese e cila e sheh veten si ekzistuese si "një instrument bekimi ... me qëllim të promovimit të unitetit midis kishave, duke përfaqësuar çdo kishë lokale me dinjiteti dhe promovimi i ungjillizimit”. [5]
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Më 26 gusht 1816, Robert Pinkerton shkroi Shoqërinë Britanike të Huaj dhe Biblike për t'i inkurajuar ata të përkthenin Dhiatën e Re në shqip . [6] Cyrus Hamlin raportoi në 1857 se shqiptarët po aplikonin në seminarin e tij protestant. [7] Protestanti i parë shqiptar i dokumentuar ishte Kostandin Kristoforidhi, i cili la besimin e tij të lindjes ortodoks dhe u konvertua në protestantizëm vetë, duke krahasuar tekstet teologjike ortodokse, katolike romake dhe protestante. Ai u bashkua me Kishën Protestante të Smirnës në 1856 ose 1857 dhe u dërgua në Stamboll për trajnim teologjik. [8]
Në Manastir, edhe Gjerasim Qiriazi u konvertua në protestantizëm rreth. 1876–1877 dhe u bashkua me kishën protestante multietnike atje. Dy kishat e para të njohura protestante-ungjillore shqiptare u krijuan të dyja nga Gjerasim Qiriazi, fillimisht në Manastir në 1884 dhe më vonë në Korçë në 1890 (të dy qytetet në atë kohë ishin pjesë e Perandorisë Osmane). [9]
Në prill 1890, Gjerasim Qiriazi u shugurua si ungjilltari dhe predikuesi i parë shqiptar nga Bordi Amerikan i Komisionerëve për Misionet e Huaja në mbledhjen vjetore të bordit për ndihmë në Manastir. [10] Në Korçë u hap kisha e dytë mes shqiptarëve . Qiriazi ishte edhe kreu i një prej shoqërive të para kombëtare brenda Shqipërisë, të quajtur “Vëllazëria Ungjillore”. Si rrjedhojë, Gjerasim Qiriazi konsiderohet si babai i Kishës Protestante Shqiptare. [11]
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Literatura
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Hosaflook, David. Lëvizja protestante te shqiptarët, 1816-1908. Skopje: ITSHKSH, 2019.
- Young, David. Lëvizja protestante midis shqiptarëve, 1908-1991. Prishtina: TENDA, 2011.
Lidhjet e jashtme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Institute for Albanian & Protestant Studies, Tirana, Albania.
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) (dedicated to the study and research of Protestantism in Albania).
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ FLETORJA ZYRTARE E REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË. Nr. 34, 07 prill 2011.
- ^ "First Protestant Church Dedicated". Christianity Today Library. Arkivuar nga origjinali më 22 nëntor 2016. Marrë më 26 mars 2023.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Albania".
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "International Religious Freedom Report 2007: Albania". US Dept. of State/Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. www.state.gov. 2006-09-15. Marrë më 2010-05-13.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ http://www.vush.org (official website)
- ^ The Thirteenth Annual Report of the British and Foreign Bible Society, 1817, p. 93-94.
- ^ ABCFM Annual Report, 1857, Boston, p. 61.
- ^ "Smyrna Station". The Gospel in Turkey: Being the Third Annual Report of the Turkish Missions-Aid Society: 20–21. 1857.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Hosaflook, David (2017). Lëvizja Protestant ndër shqiptarët, 1816–1908. Tirana: Universiteti i Tiranës (disertacion). fq. 216–219, 240–245.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Hosaflook, David (2017). Lëvizja Protestant ndër shqiptarët, 1816–1908. Tirana: Universiteti i Tiranës. fq. 240–242.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Development of the Protestant church amongst Albanians". Kosova Protestant Evangelical Church.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)