Republika islamike

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Termi republikë islamike është përdorur në mënyra të ndryshme. Disa udhëheqës fetarë myslimanë e kanë përdorur atë si emër për një formë teorike të qeverisjes teokratike islame që zbaton sheriatin, ose ligje të pajtueshme me sheriatin. Termi është përdorur gjithashtu për një shtet sovran që merr një pozicion kompromisi midis një kalifati të pastër islamik dhe një republike laike, nacionaliste - as një monarki islamike dhe as një republikë laike. Në raste të tjera përdoret thjesht si simbol i identitetit kulturor.

Ka gjithashtu një numër shtetesh ku Islami është feja shtetërore dhe që (të paktën pjesërisht) drejtohen nga ligjet islame, por mbajnë vetëm "republikë" në emrat e tyre zyrtarë, jo "republikë islame" - shembuj përfshijnë Irakun, Jemenin dhe Maldivet. Mbështetësit e tjerë të ligjit të rreptë të sheriatit (siç janë talibanët ), preferojnë titullin "Emiratet islamike", pasi emiratet ishin të zakonshme gjatë historisë islame dhe "republika" ka një origjinë perëndimore - që vjen nga Roma ( nga latinishtja res publica 'çështje publike' ) që tregon se "pushteti suprem mbahet nga populli dhe përfaqësuesit e tij të zgjedhur", [1] duke mos përmëndur bindjen ndaj Allahut apo ligjit të sheriatit.

Aktualisht, (që nga viti 2022), emri përdoret në titullin zyrtar të tre shteteve - Republikat Islamike të Iranit, Pakistanit dhe Mauritanisë. Pakistani e përdori për herë të parë titullin sipas kushtetutës së vitit 1956. Mauritania e miratoi atë më 28 nëntor 1958. Irani e miratoi atë pas Revolucionit Iranian të vitit 1979 që përmbysi dinastinë Pahlavi. Pavarësisht se kanë emra të ngjashëm, vendet ndryshojnë shumë në qeveritë dhe ligjet e tyre. Irani dhe Mauritania janë shtete teokratike fetare. [2] Pakistani e miratoi emrin në vitin 1956 përpara se Islami të shpallej fe shtetërore, [3] kjo ndodhi në miratimin e kushtetutës së vitit 1973 .

Irani përdor zyrtarisht titullin e plotë në të gjithë emrat e qeverisjes që i referohen vendit (p.sh. Ushtria e Republikës Islamike të Iranit ose Transmetimi i Republikës Islamike të Iranit ); në krahasim me të njëvlerëshmit e tij në Pakistan që quhen Forcat e Armatosura të Pakistanit dhe Korporata Transmetuese e Pakistanit . Gjithashtu ndryshe nga vendet e tjera, Irani përdor akronimin IRI (Republika Islamike e Iranit) si pjesë e akronimeve zyrtare.

Lista e republikave aktuale islame[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Harta që tregon vendet e republikës islame që përdorin titullin në emrat e tyre zyrtarë
Shtetit Data e miratimit të emrit Lloji i qeverisë
  Republika Islamike e Iranit 1 prill 1979 [4] Republikë unitare teokratike
 Republika Islamike e Mauritanisë 28 nëntor 1958 Republikë unitare gjysmë presidenciale
 Republika Islamike e Pakistanit 23 mars 1956 Republika parlamentare federale

Irani[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Krijimi i Republikës Islamike të Iranit ishte një ngjarje dramatike, historike, pas përmbysjes së dinastisë Pahlavi në vitin 1979 nga revolucioni islamik i udhëhequr nga Ajatollah Ruhollah Khomeini . "Islami" në titullin e vendit nuk ishte një simbol i identitetit kulturor, por tregonte një sistem të veçantë qeveritar të bazuar në sundimin e juristëve islamikë që zbatonin ligjin islam. Sistemi bazohej në Kujdestarinë e Juristit: Qeveria Islamike, një vepër e liderit të revolucionit Ajatollah Ruhollah Khomeini, e shkruar përpara se Khomeini të vinte në pushtet, [5] dhe e njohur nga ndjekësit e Khomeinit, por jo nga publiku i gjerë. [6] [7] [8] Ai argumentoi se në vend të zgjedhjeve dhe ligjvënësve, Islami kërkonte ligjin tradicional islam ( sheriatin ), dhe zbatimi i duhur i sheriatit kërkonte një jurist kryesor islamik ( faqih ) (si vetë Khomeini, i cili shërbeu si "kujdestari" i parë i fakihut ose Udhëheqësi Suprem i Iranit ) për të siguruar "kujdestarinë" politike ( wilayat ose velayat ) mbi njerëzit dhe kombin ( wilayat al-faqih ). E gjithë bota myslimane duhet të jetë e bashkuar në një gjendje të tillë. Me të, e gjithë bota jomyslimane me sa duket do të "kapitullojë" ndaj guximit dhe vrullit të saj; [9] pa të, Islami do të binte viktimë e herezisë, "vjetërimit dhe kalbjes". [10]

Qeveria e re mbajti një referendum për miratimin publik për të ndryshuar Iranin nga një monarki në një republikë islamike në mars 1979, dy muaj pasi Revolucioni Islamik mori pushtetin. Ndërsa disa grupe politike kishin sugjeruar emra të ndryshëm për ideologjinë e revolucionit iranian si Republika (pa specifikuar Islami) ose Republika Demokratike ; Khomeini u bëri thirrje iranianëve që të votojnë për emrin Republika Islamike, "asnjë fjalë më shumë dhe asnjë fjalë më pak". [11] [12] Kur një gazetar iranian e pyeti Khomeinin se çfarë do të thoshte saktësisht Republika Islamike, Khomeini tha se termi republikë ka të njëjtin kuptim si përdorimet e tjera dhe Republika Islamike ka marrë parasysh si ideologjinë islame ashtu edhe zgjedhjen e njerëzve. [13] Një ditë pas përfundimit të votimit, u njoftua se 98.2% e votuesve iranianë kishin votuar për miratimin e emrit të ri. [14] [11]

Ndryshe nga vizioni origjinal i Khomeinit, Republika Islamike është një "republikë" me zgjedhje (Khomeini fillimisht e kishte përshkruar "qeverinë e tij islame" si "jo ... e bazuar në miratimin e ligjeve në përputhje me mendimin e shumicës"); ajo ka shumë nga kurthe të një shteti modern—një president, kabinet dhe legjislaturë (Khomeini nuk përmendi asnjë nga këto, përveç legjislativit, të cilin qeveria e tij nuk do ta kishte sepse "askush nuk ka të drejtë të nxjerrë ligje ... përveç ... Ligjvënësit Hyjnor"). [15] Disa, megjithatë, kanë argumentuar se legjislatura (dhe presidenti, etj.) është mbajtur në një pozicion vartës në përputhje me idenë e Khomeinit që qeveria të jetë një kujdestari nga juristët. [16]

Sipas kushtetutës, Republika Islamike e Iranit është një sistem i bazuar në besimet e mëposhtme: [17]

  1. Zoti i Vetëm (siç deklarohet në shprehjen "Nuk ka asnjë Zot tjetër përveç Zotit"), Sovranitieti i tij ekskluziv dhe e drejta për të vendosur ligje, dhe nevoja për t'iu nënshtruar komandave të Tij;
  2. Vegimi hyjnor dhe roli i tij thelbësor për të parashtruar ligje;
  3. kthimi i Zotit në të Këtupastajmen, dhe roli ndërtues i këtij besimi në kursin e ngjitjes së njeriut drejt Zotit;
  4. Drejtësia e Zotit në krijim dhe legjislim;
  5. udhëheqja dhe udhëzimi i përhershëm, dhe roli i tij thelbësor në sigurimin e procesit të pandërprerë të revolucionit të Islamit;
  6. vlera dhe dinjiteti i lartësuar i njeriut, dhe liria e tij e shoqëruar me përgjegjësinë para Zotit; në të cilën barazia, drejtësia, liria politike, ekonomike, shoqërore dhe kulturore, dhe solidariteti kombëtar sigurohen me tërheqjen ndaj:
  • udhëheqja e vazhduar e njerëzve të shenjtë, që zotërojnë aftësimet e nevojshme, të ushtruara mbi bazën e Kuranit dhe Sunas, mbi të gjitha qoftë paqja;
  • shkenca dhe artet dhe rezultatet më të përparuara të përvojës njerëzore, së bashku me përpjekjen për ti shtjelluar më tej;
  • mohimi i të gjitha formave të shtypjes, të dyja dhe ushtrimi dhe nënshtrimi ndaj saj, dhe i dominancës, së bashku dhe imponimi si dhe pranimi.

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ "Republic | Definition of Republic by Oxford Dictionary on Lexico.com also meaning of Republic". Lexico Dictionaries | English (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 6 qershor 2020. Marrë më 2021-01-14.
  2. ^ "Theocracy Countries 2022". World Population Review (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 31 tetor 2022. Marrë më 5 nëntor 2022.
  3. ^ Lawrence Ziring (1984). From Islamic Republic to Islamic State in Pakistan (në anglisht). University of California Press.
  4. ^ w
  5. ^ w
  6. ^ Abrahamian, Iran between two revolutions, 1982: p.478-9
  7. ^ "What Happens When Islamists Take Power? The Case of Iran - Clerics". gemsofislamism.tripod.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 8 korrik 2012. Marrë më 2023-02-07.
  8. ^ Moin, Khomeini, 1999: p.218
  9. ^ Khomeini, Islamic Government, 1981: p.121-2
  10. ^ Khomeini, Islamic Government, 1981: p.52-3
  11. ^ a b "The first election held after the revolution / day when the government took the poor" (në persisht). Fars News Agency. 1 prill 2014. Arkivuar nga origjinali më 6 korrik 2017. Marrë më 1 mars 2016.
  12. ^ "Islamic Republic Day". Islamic Revolution Document Center (në suatisht). Arkivuar nga origjinali më 14 qershor 2016. Marrë më 1 mars 2016.
  13. ^ Adib-Moghaddam, Arshin (2014). A Critical Introduction to Khomeini (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 231. ISBN 9781107012677. Arkivuar nga origjinali më 19 janar 2023. Marrë më 12 nëntor 2020.
  14. ^ "Iran Islamic Republic Day" (në uzbekisht). The free dictionary by Farlex. Arkivuar nga origjinali më 31 mars 2019. Marrë më 17 qershor 2016.
  15. ^ Khomeini, Islamic Government, 1981: p.56
  16. ^ Schirazi, The Constitution of Iran (1997), p. 295.
  17. ^ "Unofficial English translation of the constitution of Iran hosted at University of Bern, Switzerland". www.servat.unibe.ch (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 21 gusht 2018. Marrë më 2023-02-07.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Republika_islamike&oldid=2664714"