Roterdami
Rotterdam | |
|---|---|
Qytet dhe komunë | |
 | |
| Nofka(t): Rotown, Roffa, Rotjeknor, Nultien, 010 | |
| Parimet: Sterker door strijd (Stronger through struggle) | |
 Location in South Holland | |
| Lua error te Moduli:Location_map/multi te rreshti 75: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Netherlands South Holland" does not exist. | |
| Koordinatat: 51°55′N 4°30′E / 51.917°N 4.500°E | |
| Vendi |  Holanda |
| Provinca |  Hollanda e Jugut |
| Distriktet | |
| Qeveria | |
| • Trupi | Këshilli komunal |
| • Kryetari | Ahmed Aboutaleb (PvdA) |
| • Aldermen | List
|
| Sipërfaqja | |
| • Gjithsej | 31.935 km2 (100 sq mi) |
| • Sipërfaqe tokësore | 20.644 km2 (80 sq mi) |
| • Sipërfaqe ujore | 11.291 km2 (40 sq mi) |
| Popullsia (1 janar 2021) | |
| • Gjithsej | 588,490 |
| • Dendësia | 1,843/km2 (5,000/sq mi) |
| Emri i banorëve | Rotterdammer |
| Zona kohore | UTC+1 (CET) |
| • Verës (DST) | UTC+2 (CEST) |
| Kodi postar | 3000–3099 |
| Prefiksi | 010 |
| Faqja zyrtare | www |
Roterdami është qytet dhe komunë në provincën e Hollandës së Jugut, Holandë, e cila ndodhet në grykën e kanalit Nieuwe Maas që çon në deltën Rhine-Meuse-Scheldt në Detin e Veriut. Historia e saj shkon prapa në vitin 1270, kur një digë u ndërtua në Rotte. Në vitin 1340, Roterdamit iu dhanë të drejtat e qytetit nga William IV, Konti i Hollandës. Zona metropolitane Roterdam-Hagë, me një popullsi prej rreth 2.7 milionë banorë, është e 10-ta më e madhe në Bashkimin Evropian dhe më e populluara në vend.
Një qendër kryesore logjistike dhe ekonomike, Roterdami është porti më i madh detar i Evropës. Roterdami është i njohur për universitetin e tij, mjedisin buzë lumit, jetën e gjallë kulturore, trashëgiminë detare dhe arkitekturën moderne. Shkatërrimi pothuajse i plotë i qendrës së qytetit në Luftën e Dytë Botërore në Roterdam Blitz ka rezultuar në një peizazh të larmishëm arkitekturor, duke përfshirë rrokaqiejt e projektuar nga arkitektë si Rem Koolhaas, Piet Blom and Ben van Berkel.[2][3]
Rhine, Meuse dhe Scheldt i japin rrugë ujore hyrje në zemër të Evropës Perëndimore, duke përfshirë Ruhrin shumë të industrializuar. Sistemi i gjerë i shpërndarjes, duke përfshirë hekurudhat, rrugët dhe rrugët ujore, i kanë dhënë Roterdamit pseudonimet "Gateway to Europe" and "Gateway to the World".[4][5][6]
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Gjeografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Klima[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Demografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Roterdami është i larmishëm, me demografi të ndryshme sipas lagjeve. Qendra e qytetit ka një numër disproporcionalisht të lartë të beqarëve në krahasim me qytetet e tjera, me 70% të popullsisë midis moshës 20 dhe 40 vjeç që identifikohen si beqarë.[7] Ata me arsim të lartë dhe të ardhura më të larta jetojnë në mënyrë disproporcionale në qendër të qytetit, ashtu si edhe qytetarët e huaj. 54% e banorëve të qendrës së qytetit janë të lindur jashtë vendit, krahasuar me 45% në pjesët e tjera të qytetit, ndërsa në qendër të qytetit 70% e bizneseve drejtohen nga njerëz të lindur jashtë. Megjithatë, ky nuk është një koment për të ardhurat, pasi 80% e shtëpive janë marrë me qira në qendër të qytetit.[8]
Përbërja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Komuna e Roterdamit është pjesë e Zonës Metropolitane Roterdam-Hagë e cila, që nga viti 2015, mbulon një sipërfaqe prej 1,130 km2, nga të cilat 990 km2 është tokë, dhe ka një popullsi prej afërsisht 2,563,197. Në vitin 2019, vetë bashkia zë një sipërfaqe prej 325,79 km2, 208,80 km2 prej të cilave tokë dhe është shtëpia e 638,751 banorëve. Popullsia e saj arriti kulmin në 731,564 në 1965, por proceset e dyfishta të suburbanizimit dhe kundërurbanizimit panë këtë numër në rënie të vazhdueshme gjatë 2 dekadave të ardhshme, duke arritur në 560,000 deri në vitin 1985. Edhe pse Roterdami ka përjetuar rritje të popullsisë që atëherë, ai e ka bërë këtë me një ritëm më të ngadaltë se qytete të krahasueshme në Holandë, si Amsterdami, Haga dhe Utrecht.
Roterdami përbëhet nga 14 nënkomuna: Centrum, Charlois (including Heijplaat), Delfshaven, Feijenoord, Hillegersberg-Schiebroek, Hook of Holland, Hoogvliet, IJsselmonde, Kralingen-Crooswijk, Noord, Overschie, Pernis, dhe Prins Alexander (nënkomuna më e populluar me rreth 85,000 banorë). Një zonë tjetër, Rozenburg, ka një status zyrtar të nënkomunës që nga 18 marsi 2010. Meqenëse statusi i nënkomunës u hoq më 19 mars 2014, ajo u bë pjesë integrale e bashkisë së Roterdamit.
Madhësia e bashkisë së Roterdamit është rezultat i shkrirjes së ish-komunave të mëposhtme, disa prej të cilave deri më 19 mars 2014 ishin një nënkomunë:
- Delfshaven (shtuar më 30 janar 1886)
- Charlois (shtuar më 28 shkurt 1895)
- Kralingen (shtuar më 28 shkurt 1895)
- Hoogvliet (shtuar më 1 maj 1934)
- Pernis (shtuar më 1 maj 1934)
- Hillegersberg (shtuar më 1 gusht 1941)
- IJsselmonde (shtuar më 1 gusht 1941)
- Overschie (shtuar më 1 gusht 1941)
- Schiebroek (shtuar më 1 gusht 1941)
- Rozenburg (shtuar më 18 mars 2010)
Grupet etnike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në Holandë, Roterdami ka përqindjen më të lartë të të huajve nga vendet jo të industrializuara. Ato përbëjnë një pjesë të madhe të diversitetit multi-etnik dhe multikulturor të Roterdamit. 52.9% e popullsisë janë me origjinë joholandeze ose kanë të paktën një prind të lindur jashtë vendit. Ka 80,000 muslimanë, që përbëjnë 13% të popullsisë.[9] Kryetari i Roterdamit, Ahmed Aboutaleb, është me prejardhje marokene dhe është një mysliman praktikues (Kryebashkiakët nuk zgjidhen në Holandë). Qyteti është shtëpia e komunitetit më të madh holandez Antillean. Qyteti ka gjithashtu Chinatown në West-Kruiskade, afër Rotterdam Centraal.
Feja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Krishterimi është feja më e madhe në Roterdam, me 31.1% të popullsisë që identifikohet. Fetë e dyta dhe të treta më të mëdha janë Islami (13.3%) dhe Hinduizmi (3.3%), ndërsa rreth gjysma e popullsisë nuk ka përkatësi fetare.
Që nga viti 1795, Roterdami ka pritur kongregacionin kryesor të vëllazërisë liberale protestante të Remonstrants. Që nga viti 1955 ka qenë selia e peshkopit të Roterdamit kur dioqeza e Roterdamit u nda nga dioqeza e Haarlemit. Që nga viti 2010 qyteti është shtëpia e xhamisë më të madhe në Holandë, xhamia Essalam, (kapaciteti 1500).
Politika[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Këshilli bashkiak numëron 45 anëtarë. Partia më e madhe është Livable Rotterdam. Ekzekutivi komunal përbëhet nga kryetari Ahmed Aboutaleb dhe dhjetë pleq, që u përkasin shtatë partive (me përjashtim të Livable Rotterdam).
Personalitete të shquara[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Pierre Bayle.
- Leo Beenhakker.
- Giovanni van Bronckhorst.
- Desiderius Erasmus.
- Colonel Tom Parker.
- Coen Moulijn.
- Robin van Persie.
- Bernard Mandeville.
- Jules Deelder.
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ "College van b en w" [Board of mayor and aldermen] (në holandisht). Gemeente Rotterdam. Arkivuar nga origjinali më 1 janar 2015. Marrë më 10 dhjetor 2014.
- ^ "Top 10 Cities : The Rough Guide to 2014" (në anglisht). Rough Guides. 9 mars 2015. Arkivuar nga origjinali më 22 mars 2015. Marrë më 9 mars 2015.
- ^ "Urbanism Awards: Rotterdam takes top prize" (në anglisht). Academy of Urbanism. 14 nëntor 2014. Arkivuar nga origjinali më 22 dhjetor 2014. Marrë më 15 dhjetor 2014.
- ^ Jan Walburg (1 gusht 1984). The port of Rotterdam: Gateway to Europe (në anglisht).
- ^ Royal van Gorcum (1999). Dutch Culture in a European Perspective: 1950, prosperity and welfare (në anglisht).
"Rotterdam port: Gateway to Europe" (p.151)
- ^ "Gateway to the world: how EU helped Rotterdam to become Europe's largest port | News | European Parliament". europarl.europa.eu (në anglisht). 21 shkurt 2014. Arkivuar nga origjinali më 16 gusht 2019. Marrë më 12 maj 2020.
- ^ "Rotterdam Population 2018 (Demographics, Maps, Graphs)". worldpopulationreview.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 16 nëntor 2018. Marrë më 16 nëntor 2018.
- ^ Gebiedsanalyse 2006, Centrumgebied, Gemeente Rotterdam. Page 7 and 9.
- ^ Kim Jansen. Muslims in Rotterdam (PDF) (Reportazh) (në anglisht). Open Society Institute. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 16 dhjetor 2010. Marrë më 29 dhjetor 2010.