Rrethimi i Gynsit
| Rrethimi i Gynsit (Kőszeg) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pjesë e Luftës së Vogël në Hungari krahas Luftërave Osmano-Hapsburgiane dhe Luftërave Osmane në Evropë | |||||||
 | |||||||
| |||||||
| Palët pjesëmarrëse | |||||||
|
|
 Perandoria Osmane | ||||||
| Komandantët dhe udhëheqësit | |||||||
| Nikola Jurishiq | Ibrahim Pashë Pargaliu | ||||||
| Fuqia ushtarake | |||||||
| 700–800 | 100,000 | ||||||
| Viktimat dhe humbjet | |||||||
| Të rënda | Humbje të lehta | ||||||
Rrethimi i Kőszeg ose në burime gjermane: Rrethimi i Gynsit (turqisht: Kuşatması) ishte rrethimi i Kőszeg (gjermanisht: Güns)[1] në Mbretërinë e Hungarisë brenda Perandorisë Hapsburge, që u zhvillua më 1532. Në rrethim, forcat mbrojtëse të Monarkisë Austriake Hapsburge nën udhëheqjen e Kapitenit Kroat Nikola Jurishiq (hungarisht: Miklós Jurisics </noinclude>), e mbrojti kështjellën e vogël kufitare të Kőszeg me vetëm 700-800 ushtarë kroatë, pa topa dhe pak armë. Mbrojtësit penguan përparimin e ushtrisë osmane me 100.000 ushtarë drejt Vjenës, nën drejtimin e Sulltan Sulejmanit të Madhërishëm (Turqishte osmane: سليمان Süleymān) dhe Ibrahim Pasha Pargaliut.[2]
Rezultati i saktë është i panjohur, pasi ekzistojnë dy versione që ndryshojnë, në varësi të burimit. Në versionin e parë, Nikolla Jurišić kundërshtoi ofertën për t'u dorëzuar me kushte të favorshme; në versionin e dytë, qytetit iu ofruan kushte për një dorëzim nominal. Sulejmani, pasi ishte vonuar afro katër javë, u tërhoq me ardhjen e shirave të gushtit,[2] dhe nuk vazhdoi drejt Vjenës ashtu siç e kishte menduar, por u kthye në shtëpi.
Sulejmani siguroi posedimin e tij në Hungari duke pushtuar disa kështjella të tjera,[3] por pas tërheqjes osmane, Perandori i Hapsburgut Ferdinand I rishfrytëzoi disa prej territoreve të shkatërruara. Pas kësaj, Sulejmani dhe Ferdinand përfunduan një traktat të vitit 1533 të Kostandinopojës që konfirmoi të drejtën e Gjon Zápolya si mbret i të gjithë Hungarisë, por njohu zotërimin e Ferdinandit të një pjese të territorit të riokupuar.[4]
Sfondi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Më 29 gusht 1526, në Betejën e Mohács, forcat e krishtera të udhëhequra nga mbreti Louis II u mundën nga forcat osmane të udhëhequra nga Sulltan Suleimani i Madhërishëm.[5] Louis u vra në betejë, e cila rezultoi në përfundimin e Mbretërisë së pavarur të Hungarisë pasi vdiq pa trashëgimtar. Të dy Mbretëritë e Hungarisë dhe Kroacia u bënë territore të diskutueshme me pretendime të dy perandorive Hapsburg dhe Osmane. Perandori Hapsburg Ferdinand I, i cili ishte një vëlla i Perandorit të Shenjtë Romak Charles V, u martua me motrën e Louis II[6] dhe u zgjodh mbret nga fisnikët e Hungarisë dhe Kroacisë.[7]
Froni i Hungarisë u bë objekt i një mosmarrëveshjeje dinastike midis Ferdinandit dhe Gjon Zápolya nga Transilvania, pasi Sulejmani kishte premtuar ta bënte Zápolya sundimtar të gjithë Hungarisë.[8] Gjatë fushatës hungareze të 1527-1528, Ferdinandi kapi Budën nga John Zápolya më 1527, vetëm për të hequr dorë nga ai në atë në 1529 kur një kundërsulm osman hoqi Ferdinandin nga të gjitha përfitimet e tij territoriale gjatë 1527 dhe 1528.[6] Rrethimi i Vjenës më 1529 ishte përpjekja e parë e Sulejmanit të Madhërishëm për të kapur kryeqytetin austriak. Ky rrethim sinjalizoi kulmin e fuqisë osmane dhe shtrirjen maksimale të zgjerimit otoman në Evropën qendrore.
Lufta e Vogël në Hungari
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Pas rrethimit të pasuksesshëm të Vjenës nga Sulejmani më 1529, Ferdinandi nisi një kundërsulm në 1530 për të rimarrë iniciativën dhe hakmarrë ndaj shkatërrimit të sjellë nga ushtria e fortë e Suleimanit 120,000. Kjo fushatë zakonisht vlerësohet si fillimi i Luftës së Vogël, periudha e një seri konfliktesh midis Hapsburgëve dhe Perandorisë Osmane. Një sulm ndaj Budës u nxit nga John Zápolya, Mbreti vasal i Hungarisë, por Ferdinandi ishte i suksesshëm diku tjetër, duke kapur Gran (Esztergom) dhe kalatë e tjera përgjatë lumit Danub, një kufi jetësor strategjik.[2]
Fushata e vitit 1532
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Gjatë periudhës së hershme të Luftës së vogël në Hungari, Sulejmani, si një përgjigje të kundërsulmonte Ferdinandin më 1530, dhe si një pjesë e tij e fushatës së pestë perandorake[9] (Turqishte osmane: سفر همايون, Sefer-i humāyūn) më 1532, udhëhoqi një ushtri masive prej mbi 120,000 trupash për ta rrethuar përsëri Vjenën. Për shkak të përparimeve të shpejta të Sulejmanit, Ferdinandi kishte frikë se forcat e krishtera nuk do të mblidheshin me kohë për ta takuar atë.[10] Më 12 korrik, Sulejmani i shkroi Ferdinandit nga Osijek (gjermanisht: Esseg) në Sllavoni, për ta siguruar atë për përparimin osman. Sipas letrës, fushata e pestë e Sulejmanit ishte drejtuar kryesisht kundër Charles V, dhe jo personalisht kundër Ferdinandit.[11] Pasi Sulejmani kaloi lumin Drava në Osijek, në vend që të merrte rrugën e zakonshme për Vjenën, ai u kthye në perëndim në territorin hungarez të Ferdinandit.[2] Sipas historianit Andrew Wheatcroft, në rrugën për Vjenën, ushtria osmane kishte investuar dhe kapur shkurt shtatëmbëdhjetë qytete ose kështjella të fortifikuara. Ferdinandi tërhoqi ushtrinë e tij, duke lënë vetëm 700 burra pa top dhe disa armë për të mbrojtur Kőszeg.
Rrethimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
E vendosur në jug të Sopronit, qyteti i vogël i Kőszeg ishte vetëm disa milje nga kufiri austriak. Ai u mbajt nga një forcë pune e komanduar nga ushtari dhe diplomati kroat Nikola Jurišić.[12] Kőszeg nuk konsiderohej një vend me rëndësi. Ishte një pengesë e pabazuar dhe shumë vende më të forta kishin dhënë pa luftë. Veziri i Madh i Osmanëve, Ibrahim Pasha, nuk e kuptoi se sa i mbrojtur dobët ishte Kőszeg. Pasi zuri disa vende të vogla, Sulejmani erdhi të bashkohej me Ibrahim Pashanë menjëherë pas kësaj, kur rrethimi kishte filluar tashmë.[2]
Ekzistojnë dy versione të rezultatit. Në versionin e parë, Nikolla Juriçiç kundërshtoi ofertën për t'u dorëzuar me kushte të favorshme, dhe osmanët u tërhoqën.[13] Në versionin e dytë, qytetit iu ofruan kushte për një dorëzim nominal. I vetmi osman që do të lejohej të hynte në kështjellë do të ishte një forcë shenjë që do të ngrinte flamurin osman.[2]
Pasojat
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Megjithëse ishte ndalur në Kőszeg dhe nuk arriti të pushtojë Vjenën, Suleiman përveç kësaj siguroi posedimin e tij në Hungari duke pushtuar disa kalatë, pasi Ferdinandi dhe Charles evituan një betejë në terren të hapur.[3] Menjëherë pas tërheqjes osmane, Ferdinandi ri-shfrytëzoi territorin e shkatërruar në Austri dhe Hungari.[14] Sidoqoftë, Sulejmani lidhi një traktat paqeje me Ferdinandin në 1533, në Kostandinopojë.[4] Traktati konfirmoi të drejtën e John Zápolya si një mbret i gjithë Hungarisë, por njohu zotërimin e Ferdinandit në atë pjesë të vendit që gëzonte status quo-në.
Ky traktat nuk e kënaqi Zápolya ose Ferdinand, ushtritë e të cilëve filluan të përplasen përgjatë kufijve. Pas vdekjes së Zápolya në 1540, Suleiman aneksoi Hungarinë në fushën osmane.[15] Megjithëse nga viti 1529 deri në 1566 kufijtë e Perandorisë Osmane lëvizën më tej në perëndim, asnjë nga fushatat pas vitit 1529 nuk arriti fitoren vendimtare që do të siguronte zotërimet e reja osmane.[16]
Shënime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ During Ottoman–Habsburg wars, the small border fort was called Güns since it was under Hapsburg jurisdiction, today as a part of Hungary it is known as Kőszeg.
- ^ a b c d e f Turnbull (2003), p. 51.
- ^ a b Akgunduz and Ozturk (2011), p. 184.
- ^ a b Turnbull (2003), pp. 51–52.
- ^ Turnbull (2003), p. 49
- ^ a b Turnbull (2003), pp. 49–51.
- ^ Corvisier and Childs (1994), p. 289
- ^ Turnbull (2003), pp. 55–56.
- ^ Zürcher (1999), p. 38.
- ^ Setton (1984), p. 364.
- ^ Setton (1984), pp. 364–365.
- ^ Setton (1984), p. 365.
- ^ Ágoston and Alan Masters (2009), p. 583
- ^ Black (1996), p. 26.
- ^ Scott (2011), pp. 58–59.
- ^ Uyar and Erickson (2009), p. 74.