Sizmologjia

Sizmologjia (shqiptimi: /saɪzˈmɒlədʒi/; nga greqishtja e lashtë σεισμός (seismós) do të thotë "tërmet" dhe -λογία (-logía) do të thotë "studim") është studimi shkencor i tërmeteve dhe përhapjeve të valëve elastike nëpër Tokë ose në trupat e tjerë planetarë. Fusha gjithashtu përfshin studime të efekteve mjedisore të tërmetit të tilla si cunami, si dhe burime të ndryshme sizmike siç janë proceset vullkanike, tektonike, oqeanike, atmosferike dhe artificiale të tilla si shpërthime. Një fushë e lidhur që përdor gjeologjinë për të nxjerrë informacione lidhur me tërmetet e kaluara është paleoseizmologjia. Një regjistrim i lëvizjes së tokës në funksion të kohës quhet një sizmograf. Një sizmolog është një shkencëtar që bën hulumtime në sizmologji.

Llojet e valë sizmike

Three lines with frequent vertical excursions. — Regjistrimet e sizmografit që tregon të tre komponentët e lëvizjes në tokë. Vija e kuqe shënon ardhjen e parë të valëve P; vija e gjelbër, ardhjen e mëvonshme të valëve S.

Valët sizmike janë valë elastike që përhapen në materiale të ngurta ose lëngëta. Ata mund të ndahen në valët e trupit që udhëtojnë nëpër brendësi të materialeve; valët sipërfaqësore që udhëtojnë përgjatë sipërfaqeve ose ndërfaqeve ndërmjet materialeve; dhe mënyra normale, një formë e valës së qëndrueshme.

Tërmetet

Një nga përpjekjet e para në studimin shkencor të tërmeteve pasoi tërmetin e vitit 1755 të Lisbonës. Tërmete të tjera të rëndësishme që nxitën avancime të mëdha në shkencën e sizmologjisë përfshijnë tërmetin e vitit 1857 të Bazilikatës, tërmeti i San Franciskos në vitin 1906, tërmeti i Alaskës i vitit 1964, tërmeti i Sumatra-Andamit në vitin 2004 dhe tërmeti i Madh i Lindjes së Japonisë në vitin 2011.

Zbulimi i valëve sizmike

Instalimi i një stacioni të përkohshëm sizmik, në veri të maleve të Islandës.

Sizmometrat janë senzorë që zbulojnë dhe regjistrojnë lëvizjen e Tokës që del nga valët elastike. Sizmometrat mund të vendosen në sipërfaqen e Tokës, në puse, dhe nën uji. Një paketë instrumentesh e plotë që regjistron sinjale sizmike quhet një sizmograf.

Sizmologë të njohur

Referime

Allaby, Ailsa; Allaby, Michael, red. (2003). Oxford Dictionary of Earth Sciences (bot. Second). Oxford University Press. {{cite encyclopedia}}: Mungon ose është bosh |title= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Ben-Menahem, Ari (1995), "A Concise History of Mainstream Seismology: Origins, Legacy, and Perspectives" (PDF), Bulletin of the Seismological Society of America, Seismological Society of America, 85 (4): 1202–1225, arkivuar nga origjinali (PDF) më 4 mars 2016, marrë më 20 shtator 2017 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Ewing, W. M.; Jardetzky, W. S.; Press, F. (1957). Elastic Waves in Layered Media. McGraw-Hill Book Company. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Gubbins, David (1990). Seismology and Plate Tectonics. Cambridge University Press. ISBN 0-521-37141-4. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Hall, Stephen S. (2011). "Scientists on trial: At fault?". Nature. 477 (7364): 264–269. Bibcode:2011Natur.477..264H. doi:10.1038/477264a. PMID 21921895. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Kanamori, Hiroo (2003). Earthquake prediction: An overview (PDF). International Handbook of Earthquake and Engineering Seismology. Vëll. 81B. International Association of Seismology & Physics of the Earth's Interior. fq. 1205–1216. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 24 tetor 2013. Marrë më 20 shtator 2017. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Lay, Thorne, red. (2009). Seismological Grand Challenges in Understanding Earth's Dynamic Systems (PDF). Report to the National Science Foundation, IRIS consortium. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Schulte, Peter; Laia Alegret; Ignacio Arenillas; José A. Arz; Penny J. Barton; Paul R. Bown; Timothy J. Bralower; Gail L. Christeson; Philippe Claeys; Charles S. Cockell; Gareth S. Collins; Alexander Deutsch; Tamara J. Goldin; Kazuhisa Goto; José M. Grajales-Nishimura; Richard A. F. Grieve; Sean P. S. Gulick; Kirk R. Johnson; Wolfgang Kiessling; Christian Koeberl; David A. Kring; Kenneth G. MacLeod; Takafumi Matsui; Jay Melosh; Alessandro Montanari; Joanna V. Morgan; Clive R. Neal; Douglas J. Nichols; Richard D. Norris; Elisabetta Pierazzo; Greg Ravizza; Mario Rebolledo-Vieyra; Wolf Uwe Reimold; Eric Robin; Tobias Salge; Robert P. Speijer; Arthur R. Sweet; Jaime Urrutia-Fucugauchi; Vivi Vajda; Michael T. Whalen; Pi S. Willumsen (5 mars 2010). "The Chicxulub Asteroid Impact and Mass Extinction at the Cretaceous-Paleogene Boundary". Science. AAAS. 327 (5970): 1214–1218. Bibcode:2010Sci...327.1214S. doi:10.1126/science.1177265. ISSN 1095-9203. PMID 20203042. Marrë më 5 mars 2010. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Shearer, Peter M. (2009). Introduction to Seismology (bot. Second). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-70842-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Stein, Seth; Wysession, Michael (2002). An Introduction to Seismology, Earthquakes and Earth Structure. Wiley-Blackwell. ISBN 978-0-86542-078-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Wen, Lianxing; Helmberger, Donald V. (1998). "Ultra-Low Velocity Zones Near the Core-Mantle Boundary from Broadband PKP Precursors" (PDF). Science. 279 (5357): 1701–1703. Bibcode:1998Sci...279.1701W. doi:10.1126/science.279.5357.1701. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 20 korrik 2011. Marrë më 20 shtator 2017. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Lidhje të jashtme

Qendra Sizmologjike Evropiane-Mesdhetare, faqe interneti me informacione mbi tërmetet në kohë reale
Shoqëria sizmologjike e Amerikës
Incorporated Research Institutions for Seismology
USGS Earthquake Hazards Program