Serbia Moraviane
- Për përdorime të tjera të kësaj fjale, shiko Serbia Moraviane (kthjellim).
Principata e Serbisë Moraviane Кнежевина Моравска Србија Kneževina Moravska Srbija | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1371–1402 | |||||||||
 Stema
| |||||||||
 Moravian Serbia in the second half of the 14th century | |||||||||
| Kryeqyteti | Kruševac | ||||||||
| Gjuhët e zakonshme | Serbisht | ||||||||
| Besimi | Ortodokse Serbe | ||||||||
| Qeveria | |||||||||
| Lloji i qeverisjes | Monarkia | ||||||||
| Princi (Knyaz) | |||||||||
• 1371–1389 | Lazar Hrebeljanović | ||||||||
• 1389–1402 | Stefan Lazareviq | ||||||||
| Epoka historike | Mesjeta | ||||||||
• Themeluar | 1371 | ||||||||
• Promovimi në despotat | 1402 | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Monedha | Perper Serb | ||||||||
| Të dhëna të tjera | |||||||||
| |||||||||
| Sot pjesë e | |||||||||
Serbia Moraviane (serbisht: Моравска Србија, romanizuar: Moravska Srbija), Principata e Serbisë Moraviane (serbisht: Кнежевина Моравска Србија, romanizuar: Kneževina Moravska Srbija) ose Mbretëria e Princit Lazar janë emrat që përdoren në historiografi për më të mëdhenjtë dhe më të fuqishmit. Principata serbe të dalë nga rrënojat e Perandorisë Serbe (1371).[1] Serbia Moraviane u emërua pas Moravës, lumit kryesor të rajonit.[a][3] Principata e pavarur në rajonin e Moravës u krijua në vitin 1371 dhe arriti shtrirjen e saj më të madhe në vitin 1379 përmes aktiviteteve ushtarake dhe politike të sundimtarit të saj të parë , princi Lazar Hrebeljanović. Në vitin 1402 u ngrit në Despotatin Serb, i cili do të ekzistonte deri në vitin 1459.[4]
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Lazar Hrebeljanović ka lindur rreth vitit 1329 në fortesën e Përlepnicës, afër qytetit të Novobërdës në rajonin e Kosovës, Mbretëria e Serbisë. Lazar ishte një oborrtar në oborrin e carit serb Stefan Uroš Dušan dhe në oborrin e pasuesit të Dushanit, Car Stefan Uroš V (s. 1356–1371).[5] Mbretërimi i Uroš u karakterizua nga dobësimi i autoritetit qendror dhe shpërbërja graduale e Perandorisë Serbe. Fisnikët e fuqishëm serbë u bënë praktikisht të pavarur në rajonet që ata kontrollonin.[6]
Lazar u largua nga oborri i Car Uroš në vitin 1363 ose 1365 dhe u bë lord rajonal. Ai mbajti titullin e princit që të paktën që nga viti 1371.[7] Territori i tij fillimisht u zhvillua nën hijen e lordëve më të fortë rajonalë. Më të fortët ishin vëllezërit Mërnjavçeviq, Vukašin dhe Jovan Uglješa.. Ata u mundën dhe u vranë nga turqit osmanë në Betejën e Maricës në vitin 1371, pas së cilës Llazari mori një pjesë të territorit të tyre. Lazar dhe Tvrtko I, Ban i Bosnjës, mundën bashkërisht në vitin 1373 një fisnik tjetër të fortë, Nikola Altomanović. Pjesa më e madhe e territorit të Altomanoviqit u përvetësua nga Llazari. Rreth asaj kohe, Lazar pranoi suzerenitetin e mbretit Louis I të Hungarisë, i cili i dha atij rajonin e Maçvës, ose të paktën një pjesë të tij. Me gjithë këto fitime territoriale, Lazar doli si zotëria më i fuqishëm serb.[8] Shteti që ai krijoi më pas njihet në historiografi si Principata e "Serbisë Moraviane".[2]
Serbia Moraviane e arriti shtrirjen e saj të plotë në vitin 1379, kur Lazar mori Braničevo dhe Kučevo, duke dëbuar vasalin hungarez Radič Branković Rastislalić nga këto rajone.[9] Shteti i Llazarit ishte më i madh se domenet e zotërve të tjerë në territorin e ish Perandorisë Serbe. Kishte gjithashtu një qeveri dhe ushtri më të organizuar. Shteti përbëhej nga pellgjet e lumenjve Morava e Madhe, Morava Perëndimore dhe Morava e Jugut, duke u shtrirë nga burimi i Moravës së Jugut në veri deri në lumenjtë Danub dhe Sava. Kufiri i saj veriperëndimor kalonte përgjatë lumit Drina. Përveç kryeqytetit Kruševac, shteti përfshinte qytete të rëndësishme të Niš dhe Užice, si dhe Novobërdës dhe Rudnikut, dy qendrat më të pasura minerare të Serbisë mesjetare. Nga të gjitha tokat serbe, shteti i Llazarit ishte më i largët nga qendrat osmane dhe ishte më pak i ekspozuar ndaj shkatërrimeve të partive bastisëse turke. Kjo rrethanë tërhoqi emigrantë nga zonat e kërcënuara nga turqit, të cilët ndërtuan fshatra dhe hamlets të reja në zonat e pabanuara dhe të papunuara më parë të Serbisë Moraviane. Në mesin e emigrantëve kishte edhe persona shpirtërorë, gjë që nxiti ringjalljen e qendrave të vjetra kishtare dhe themelimin e qendrave të reja në shtetin e Lazarit.[8]
Një grup bastisjeje turke, duke kaluar pa pengesa nëpër territoret e vasalëve osmanë, depërtoi në Serbinë Moraviane në vitin 1381. Ajo u mund nga fisnikët e Lazarit Crep Vukoslavić dhe Vitomir në Betejën e Dubravicës, të luftuar pranë qytetit të Paraćin. Në vitin 1386, vetë sulltani osman Murad I udhëhoqi forca shumë më të mëdha që morën Nishin nga Lazari. Është e paqartë nëse takimi midis ushtrive të Llazarit dhe Muradit në Ploçnik, një vend në jugperëndim të Nishit, ndodhi pak para ose pas pushtimit të Nishit. Lazar e kundërshtoi Muradin në Ploçnik.[10][11]
Pas vdekjes së mbretit Louis në vitin 1382, një luftë civile shpërtheu në Mbretërinë e Hungarisë. Lazar mori pjesë për një kohë të shkurtër në luftë si një nga kundërshtarët e Princit Sigismund të Luksemburgut dhe dërgoi disa trupa për të luftuar në rajonet e Beogradit dhe Syrmia. Këto luftime përfunduan pa përfitime territoriale për Lazarin, i cili bëri paqe me Sigismundin në vitin 1387.[12]
Në Betejën e Kosovës të zhvilluar më 15 qershor 1389, Lazari udhëhoqi ushtrinë e cila u përball me një ushtri masive pushtuese të Perandorisë Osmane të komanduar nga Sulltan Murad I. Si Princi Lazar dhe Sulltan Murad humbën jetën në betejë. Edhe pse beteja ishte taktikisht e barabartë, humbjet e ndërsjella të rënda ishin shkatërruese vetëm për serbët.[13] Lazarin e pasoi djali i tij i madh Stefan Lazarević. Duke qenë se ai ishte ende i mitur, Serbia Moraviane administrohej nga e veja e Lazar, Milica. Ajo u sulmua nga veriu, pesë muaj pas betejës, nga trupat e mbretit hungarez Sigismund. Kur forcat turke, duke lëvizur drejt Hungarisë, arritën në kufijtë e Serbisë Moraviane në verën e vitit 1390, Milica pranoi sundimin osman.[13][14]
Stefan Lazarević mori pjesë si vasal osman në Betejën e Karanovasë më 1394, Betejën e Rovine më 1395, Betejën e Nikopolisit më 1396 dhe në Betejën e Angorës më 1402. Pas Angorës, ai vizitoi Kostandinopojën, kryeqytetin e Perandorisë Bizantine, ku iu dha titulli Despot, dhe që atëherë shteti i tij u bë i njohur si Despotati Serb në vitin 1402.[15][16]
Shënime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Mbiemri "Moravian" nuk nënkupton që shteti (Principata e Serbisë Moraviane) është e lidhur në asnjë mënyrë me rajonin e Moravisë në Republikën Çeke e sotme. Termi "Serbia Moraviane" i referohet faktit që shteti përbëhej nga pellgjet e lumenjve Morava e Madhe, Morava Perëndimore dhe Morava e Jugut në Serbinë e sotme qendrore.[2]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Ćirković 2004, f. 79.
- ^ a b Nikolić 2008, f. 279.
- ^ Samardžić & Duškov 1993, f. 104.
- ^ Ćirković 2004, f. 88-89.
- ^ Fine 1994, f. 374-375.
- ^ Ćirković 2004, f. 75-80.
- ^ Fine 1994, f. 374, 380, 387.
- ^ a b Fine 1994, f. 387-389.
- ^ Fine 1994, f. 387.
- ^ Reinert 1994, f. 177.
- ^ Ćirković 2004, f. 83.
- ^ Fine 1994, f. 395-398.
- ^ a b Fine 1994, f. 409-414.
- ^ Šuica & Rudić 2017, f. 88-102.
- ^ Ćirković 2004, f. 88.
- ^ Šuica 2017, f. 7-23.
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Bataković, Dušan T., red. (2005). Histoire du peuple serbe [Historia e popullit serb] (në frëngjisht). Lausanne: L’Age d’Homme. ISBN 9782825119587.
- Ćirković, Sima (2004). The Serbs (në anglisht). Malden: Blackwell Publishing. ISBN 9781405142915.
- Fine, John Van Antwerp (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (në anglisht). Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. ISBN 0-472-08260-4.
- Ivić, Pavle, red. (1995). The History of Serbian Culture (në anglisht). Edgware: Porthill Publishers. ISBN 9781870732314.
- Nikolić, Maja (2008). "The Byzantine Historiography on the State of Serbian Despots" (PDF). Зборник радова Византолошког института (në frëngjisht). 45: 279–288.
- Orbini, Mauro (1601). Il Regno de gli Slavi hoggi corrottamente detti Schiavoni (në italisht). Pesaro: Apresso Girolamo Concordia.
- Орбин, Мавро (1968). Краљевство Словена (në serbisht). Београд: Српска књижевна задруга.
- Ostrogorsky, George (1956). History of the Byzantine State (në anglisht). Oxford: Basil Blackwell.
- Reinert, Stephen W (1994). "From Niš to Kosovo Polje: Reflections on Murād I's Final Years". përmbledhur nga Zachariadou, Elizabeth (red.). The Ottoman Emirate (1300–1389) (në anglisht). Heraklion, Greece: Crete University Press. ISBN 978-960-7309-58-7.
- Samardžić, Radovan; Duškov, Milan, red. (1993). Serbs in European Civilization (në anglisht). Belgrade: Nova, Serbian Academy of Sciences and Arts, Institute for Balkan Studies. ISBN 9788675830153.
- Sedlar, Jean W. (1994). East Central Europe in the Middle Ages, 1000-1500 (në anglisht). Seattle: University of Washington Press. ISBN 9780295800646.
- Soulis, George Christos (1984). The Serbs and Byzantium during the reign of Tsar Stephen Dušan (1331-1355) and his successors (në anglisht). Washington: Dumbarton Oaks Library and Collection. ISBN 9780884021377.
- Šuica, Marko (2011). "The Image of the Battle of Kosovo (1389) Today: a Historic Event, a Moral Pattern, or the Tool of Political Manipulation". The Uses of the Middle Ages in Modern European States: History, Nationhood and the Search for Origins (në anglisht). New York: Palgrave Macmillan. fq. 152–174.
- Šuica, Marko (2017). "Effects of Early Ottoman Conquests on the State and Social Structure of the Lazarević Principality". State and Society in the Balkans Before and After Establishment of Ottoman Rule (në anglisht). Belgrade: The Institute of History. fq. 7–23.
- Šuica, Marko; Rudić, Slobodan (2017). "Princess Milica as the Ottoman Vassal – One Case of Multifaceted Serbian-Ottoman Relations at the end of 14th Century". Uluslararasi Balkan Tarihi ve Kültürü Sempozyumu (në anglisht). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. fq. 88–102.
{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)