Truri: Dallime mes rishikimesh
[Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Addbot (diskuto | kontribute) v Bot: Migrating 114 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1073 (translate me) |
|||
Rreshti 58: | Rreshti 58: | ||
[[Kategoria:Organe]] |
[[Kategoria:Organe]] |
||
[[af:Brein]] |
|||
[[am:አንጎል]] |
|||
[[an:Cerebro]] |
|||
[[ang:Brægen]] |
|||
[[ar:دماغ]] |
|||
[[arc:ܡܘܚܐ]] |
|||
[[ast:Cerebru]] |
|||
[[av:ГӀадалнах]] |
|||
[[ay:Lixwi]] |
|||
[[az:Beyin]] |
|||
[[be:Галаўны мозг]] |
|||
[[be-x-old:Галаўны мозаг]] |
|||
[[bg:Главен мозък]] |
|||
[[bm:Kunkolosɛmɛ]] |
|||
[[bn:মস্তিষ্ক]] |
|||
[[br:Empenn]] |
|||
[[bs:Mozak]] |
|||
[[ca:Cervell]] |
|||
[[ce:Хье]] |
|||
[[ckb:مێشک]] |
|||
[[cs:Mozek]] |
|||
[[cy:Ymennydd]] |
|||
[[da:Hjerne]] |
|||
[[de:Gehirn]] |
|||
[[dsb:Mórzgi]] |
|||
[[dv:ސިކުނޑި]] |
|||
[[el:Εγκέφαλος]] |
|||
[[en:Brain]] |
|||
[[eo:Cerbo]] |
|||
[[es:Cerebro]] |
|||
[[et:Peaaju]] |
|||
[[eu:Garun]] |
|||
[[fa:مغز]] |
|||
[[fi:Aivot]] |
|||
[[fiu-vro:Ai]] |
|||
[[fr:Cerveau]] |
|||
[[fy:Harsens]] |
|||
[[gl:Cerebro]] |
|||
[[gu:મગજ]] |
|||
[[hak:Thèu-nó]] |
|||
[[he:מוח]] |
|||
[[hi:मस्तिष्क]] |
|||
[[hr:Mozak]] |
|||
[[hsb:Mozy]] |
|||
[[ht:Sèvo]] |
|||
[[hu:Agy]] |
|||
[[ia:Cerebro]] |
|||
[[id:Otak]] |
|||
[[io:Cerebro]] |
|||
[[is:Heili]] |
|||
[[it:Cervello]] |
|||
[[ja:脳]] |
|||
[[jbo:besna]] |
|||
[[ka:თავის ტვინი]] |
|||
[[kk:Ми]] |
|||
[[kn:ಮೆದುಳು]] |
|||
[[ko:뇌]] |
|||
[[ku:Mêjî]] |
|||
[[ky:Баш мээ нервдери]] |
|||
[[la:Cerebrum]] |
|||
[[lb:Gehir]] |
|||
[[lbe:Ня]] |
|||
[[ln:Bɔngɔ́ (enama)]] |
|||
[[lt:Galvos smegenys]] |
|||
[[lv:Smadzenes]] |
|||
[[mhr:Вуйдорык]] |
|||
[[mk:Черепен мозок]] |
|||
[[ml:മസ്തിഷ്കം]] |
|||
[[mr:मेंदू]] |
|||
[[ms:Otak]] |
|||
[[my:ဦးနှောက်]] |
|||
[[nah:Cuāyōllōtl]] |
|||
[[new:न्ह्येपु]] |
[[new:न्ह्येपु]] |
||
[[nl:Hersenen]] |
|||
[[nn:Hjerne]] |
|||
[[no:Hjerne]] |
|||
[[oc:Cervèl]] |
|||
[[pl:Mózgowie]] |
|||
[[pnb:دماغ]] |
|||
[[ps:ماغزه]] |
|||
[[pt:Encéfalo]] |
[[pt:Encéfalo]] |
||
[[qu:Ñutqu]] |
|||
[[ro:Creier]] |
|||
[[ru:Головной мозг]] |
|||
[[rue:Мозоґ]] |
|||
[[rw:Ubwonko]] |
|||
[[sa:मस्तिष्कम्]] |
|||
[[scn:Cirveddu]] |
|||
[[sco:Harn]] |
|||
[[sh:Mozak]] |
|||
[[simple:Brain]] |
|||
[[sk:Mozog]] |
|||
[[sl:Možgani]] |
|||
[[sn:Huropi]] |
|||
[[so:Maskax]] |
|||
[[sr:Мозак]] |
|||
[[su:Uteuk]] |
|||
[[sv:Hjärna]] |
|||
[[sw:Ubongo]] |
|||
[[ta:மனித மூளை]] |
|||
[[te:మెదడు]] |
|||
[[tg:Мағзи сар]] |
|||
[[th:สมอง]] |
|||
[[tl:Utak]] |
|||
[[tr:Beyin]] |
|||
[[tt:Баш мие]] |
|||
[[uk:Головний мозок]] |
|||
[[ur:دماغ]] |
|||
[[vec:Serveło]] |
|||
[[vi:Não]] |
|||
[[war:Utok]] |
|||
[[yi:מוח]] |
|||
[[zh:脑]] |
|||
[[zh-classical:腦]] |
|||
[[zh-min-nan:Náu]] |
|||
[[zh-yue:腦]] |
Versioni i datës 31 mars 2013 10:12
Truri (lat. cerebrum dhe greq. ἐγκέφαλον - enkefalon - "në kokë" ) tek njeriu dhe kafshët kurrizore është pjesa e trupit që gjendet në kokë i mbrojtur nga kafka dhe cipa trunore dhe që shërben për kapjen, përpunimin dhe ruajtjen e njoftimeve të marra (në nje nivel të lartë) nëpërmjet organeve shqisore (syve, veshëve, etj.) për t´i shndërruar në lëvizje që janë mjeti i ndërveprimit me mjedisin e jashtëm. Truri është qendra e kontrollit të sistemit nervor qendror. Truri te shumica e kafshëve është i vendosur në kokë pranë aparatit shqisor dhe gojës. Kafshët jokurrizore nuk zotërojnë një tru qendror apo një grumbull të veçuar ganglionesh. Truri është një organ tejet i ndërlikuar. Truri i njeriut, p.sh. përbëhet nga më shumë se 100 miliardë neurone, secili i lidhur me mëse 10.000 të tjerë.
Truri ndahet ne disa grupe:
-Arrçi Është pjesa e fundit e trurit e lidhur me palcën kurrizore.Është qendër për rregullimin e procesit të frymëmarrjes, të zemrës, gëlltitjes, të tkurrjes dhe zgjerimit të enëve të gjakut.
-Truri i vogël Është i zhvilluar mirë sidomos tek gjitarët, dhe te shumë llojeve të peshqve.Ai është qendër e drejtpeshimit, lëvizjes dhe koordimit të punës së muskujve.Tek ujëtokësorët dhe zvarranikët është i zhvilluar pak.
-Truri i mesëm Është i vendosur në mes të trurit të madh dhe palcës kurrizore.Tek rruazorët primitiv truri i mesëm është vendi kryesor i lidhjes mes ngacmimeve dhe grupeve të muskujve.
-Truri i ndërmjetmë Ështe i vogël.Në pjesën e poshtme të tij gjendet hipofiza e lidhur me hipotallamusin si qendër kontrolluese e metabolizmit, temperaturës së rupit, procesin e gjumit dhe funksione të tjera, ndërsa në pjesën e sipërme epifiza si gjëndër me tajim.
-Truri i përparmë.
Zona e frikes ne tru
Ndonjëherë frika here-herë na vë zjarrin nën këmbë dhe ndonjë herë tjetër na jep kurajo për të përballuar një rrezik.
Tre reagime të ndryshme që nuk i zgjedhim me ndërgjegje por që vendosen nga disa neurone të vecanta që quhen qeliza të tipit I, të pranishme në zonën celebrale të amigdalës. Këtë e zbulon një shkrim i publikuar në revistën “Neuron”, fryt i punës së kërkuesve të “European Molecular Biology Laboratory” të Romës.
Shkencëtarët kanë zbuluar jo vetëm zonën e trurit por edhe specifikat e qelizave që vendosin reagimin e minjve. Ata kanë monitoruar aktivitetin e qelizave në trurin e minjve pasi iu nënshtruan stresit dhe frikës.
Gjetja e "busulles morale"
Kohët e fundit shkencëtarët kanë zbuluar 'busullën morale "në trurin e njeriut, në zonën prapa veshit të djathtë, e cila konsiderohet se kontrollon vlerësimin e sjelljeve ndaj njerëzve të tjerë.
Gjegjësisht, zona e vendosur prapa veshit të djathtë aktivizohet atëherë kur ne mendojmë për gabimet apo veprat e mira të njerëzve tjerë. Shkencëtarët nga Instituti i Teknologjisë në Massachusetts zbuluan se etika jonë dhe dallimi i të mirës nga e keqja nuk është vetëm një çështje e arsimimit, por ato janë të shkruara në tru.
Hulumtuesit kanë arritur që me anë të valës magnetike ta “ç’kyçin busullën morale" tek disa njerëz, gjë e cila u bëri të pamundur ndarjen e veprimeve të mira nga ato të këqija. Eksperimenti është kryer ashtu që 12 vullnetarë kanë marrë nga 192 mini-skenarë dhe detyra e tyre ishte që të vlerësojnë sjelljet e heroit të këtyre skenarëve në një shkallë nga 1 (sjellje të paligjshme) deri 7 (sjellje të pranueshme).
Skenarët e njëjta u janë dhënë atyre gjatë dhe pas ekspozimit të një fushe magnetike, dhe përgjigjet e tyre ishin të ndryshme. Menaxhere e Projektit, Dr Liane Young, tha se ishte e mahnitshme për të parë se si fusha magnetike ndryshon krejtësisht gjykimin e njerëzve.
Përndryshe, kjo nuk është hera e parë që shkencëtarët në tru gjetën qendra përgjegjëse për, siç besohej, gjërat në lidhje me arsimimin. Vitin e kaluar, shkencëtarët amerikan gjithashtu pohuan se kanë gjetur "pikën e Zotit", d.m.th një pjesë të trurit që rregullon ndjenjat dhe besimet fetare.
Ndërtimi
Truri i njeriut eshte truri me i persosur
Truri i njeriut eshte i perbere nga 5 pjese: truri i madh , truri i mesem , truri i ndrejmjetm , truri i vogel dhe palca kurrizore. Truri Tek femijet e posalindur eshte 400gr ndersa tek njeriu i rritur 1400g prej te cileve 1200 g i perkasin trurit te madh