Tulipani shqiptar
| Tulipani shqiptar | |
|---|---|
| |
| Klasifikimi shkencor | |
| Mbretëria: | |
| Pa klasifikuar: | |
| Pa klasifikuar: | |
| Rendi: | |
| Familja: | |
| Gjinia: | |
| Lloji: | T. albanica
|
| Emri binomial | |
| Tulipa albanica Kit Tan & Shuka
| |
Tulipa albanica është një lloj tulipani endemik që rritet vetëm në Republikën e Shqipërisë, në qarkun e Kukësit.[1][2][3] Është lloj i rrezikuar pasi rritet në një territor më të vogël se 80 hektarë, ose më të vogël se 1 km2 dhe rrezikohet jashtë mase nga aktiviteti minerar në zonë. Tulipani shqiptar ngjan me tulipanin e Sardenjës, Tulipa scardica dhe me Tulipa schrenkii, por dallon nga to pasi ka gjethe me valëzim si dhe është i ndryshëm nga ana gjenetike.[4]
Përshkrimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Tulipa albanica është një lloj bime shumëvjeçare me qepujkë/qepore, që rritet deri në 15-40 cm. Qeporja është vezake në sferike me 1.5 - 2.5 cm në diametër. Kërcelli është i drejtë, pa fije, glaukoz me ngjyrë gri-jeshile dhe gjethet, të cilat variojnë nga 3 - 5 të tilla arrijnë një madhësi prej rreth 10–25 cm gjatësi nga 1–3.5 cm gjerësi dhe janë glaukoze e të valëzuara me ngjyrë gri-të gjelbër. Ato rriten në mënyrë alternative përgjatë kërcellit ku më të ultat i kanë skajet e izoluara fort.
Kërcelli mbart një lule të vetme të madhe, të ngritur, kampanulare. Tulipani shqiptar gjendet në dy ngjyra, të verdhë dhe të kuq.
Shpërdarja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Tulipa albanica rritet kryesisht në pjesën verilindore të Republikës së Shqipërisë, në Bashkinë Kukës, Qarku Kukës, kryesisht në Kolsh, Surroj e Mamëz. Nga vizitat në terren rezulton se Tulipa albanica gjendet kryesisht në terrene serpentinore. Popullata të vogla e të veçuara janë gjetur dhe në zonën qëlerore në Lugun e Keq, Gabrricë, Domaj, e deri në Lurë. Në 2021-2022, Instituti i Politikave Mjedisore gjeti popullata të veçuara e të vogla edhe në bregun e Drinit të Bardhë në Koritnik, në Has dhe në Gjallicë. Gjithsesi, popullatat janë tejet të vogla dhe të rrezikuara në mënyrë kritike nga veprimtaria njerëzore.
Ruajtja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Instituti i Politikave Mjedisore në Shqipëri, ka ndërmarrë një projekt për ruajtjen dhe shumimin e tulipanit shqiptar, me synimin përhapjen e llojit dhe në zona të tjera në qarkun e Kukësit, dhe sigurimin e mbrojtjes zyrtare të zonës ku rritet tulipani.[5] Më 22 prill 2020, Bashkia Kukës shpalli habitatin e Tulipa albanica prej 72 ha si zonë të mbrojtur vendore, vendim që u ratifikua më 30 Prill 2020 nga Prefekti i Qarkut të Kukësit. Instituti i Politikave Mjedisore ka nisur procedurën për shpalljen e habitatit të tulipanit shqiptar në Surroj si Zonë e Mbrojtur nën administrimin e Agjencisë Kombëtare të Zonave të Mbrojtura. Habitati i tulipanit shqiptar, përveç tulipanit, përmban edhe disa bimë të tjera endemike shqiptare.
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Wheeler 2011.
- ^ Shuka, Tan & Siljak-Yakovlev 2010, f. 19.
- ^ Christenhusz etj. 2013.
- ^ Shuka, Tan & Siljak-Yakovlev 2010.
- ^ "Ruajtja dhe shumimi i tulipanit shqiptar". Instituti i Politikave Mjedisore.
Bibliografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Shuka, Lulëzim; Tan, Kit; Siljak-Yakovlev, Sonja (2010). "Tulipa albanica (Liliaceae), a new species from northeastern Albania" (PDF). Phytotaxa. 10: 17–25.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Wheeler, Quentin (6 gush 2011). "New to Nature No 49: Tulipa albanica". The Guardian.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Christenhusz, M.J.M.; Govaerts, R.; David, J.C.; Hall, T.; Borland, K.; Roberts, P.S.; Tuomisto, A.; Buerki, S.; Chase, M.W.; Fay, M.F. (2013). "Tiptoe through the tulips - cultural history, molecular phylogenetics and classification of Tulipa (Liliaceae)". Botanical Journal of the Linnean Society. 172: 280–328. doi:10.1111/boj.12061.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)