Ustashe
Ustashe ose Ustasha (serbo-kroatisht: Ustaše), ishte një organizatë fashiste dhe ultranacionaliste kroate aktive, midis 1929 dhe 1945, e njohur zyrtarisht si Ustaša - Lëvizja Revolucionare Kroate (kroatisht: Ustaša - Hrvatski revolucionarni pokret). Anëtarët e saj kryen regicidën e mbretit të Jugosllavisë, ndërsa më vonë ata vranë edhe qindra-mijëra serbë, hebrenj, romë si dhe disidentë politikë kroatë gjatë Luftës së Dytë Botërore në Jugosllavi.
Ideologjia e lëvizjes ishte një përzierje e fashizmit, katolicizmit romak dhe ultranacionalizmit kroat. Ustashët mbështetën krijimin e një Kroacie të Madhe që do të shtrihej në lumin Drina dhe do të shtrihej deri në kufirin e Beogradit. Lëvizja theksoi nevojën për një Kroaci racore "të pastër" dhe promovoi gjenocidin kundër serbëve - për shkak të besimeve të ustashëve të bazuar në ndjenjat anti-serbe - dhe hebrenjve dhe romëve nëpërmjet teorisë racore naziste dhe persekutimit të kroatëve dhe boshnjakëve antifashistë ose disidentë. Ustashët i shihnin boshnjakët si "kroatë myslimanë", dhe si rezultat, boshnjakët nuk u persekutuan në bazë të racës.
Ustashët përkrahën katolicizmin dhe islamin si fe të kroatëve dhe dënuan krishterimin ortodoks, i cili ishte feja kryesore e serbëve. Katolicizmi romak u identifikua me nacionalizmin kroat, ndërsa Islami, i cili kishte një numër të madh ndjekësish në Bosnje dhe Hercegovinë, u vlerësua nga ustashët si feja që "e mban të vërtetë gjakun e kroatëve".
Ajo u themelua si një organizatë nacionaliste që kërkonte të krijonte një shtet të pavarur kroat dhe funksiononte si një organizatë terroriste para Luftës së Dytë Botërore. Në prill të vitit 1941, ustashët erdhën në pushtet kur u emëruan për të sunduar një pjesë të Jugosllavisë së pushtuar nga Boshti si Shteti i Pavarur i Kroacisë (NDH), një shtet kukull pothuajse protektorat i krijuar nga Italia fashiste dhe Gjermania naziste. Milicia Ustashe (kroatisht: Ustaška vojnica) u bë krahu i saj ushtarak në shtetin e ri.
Regjimi i ustashëve ishte ushtarakisht i dobët dhe i mungonte mbështetja e përgjithshme midis kroatëve, duke luftuar për të arritur ndonjëherë mbështetje të konsiderueshme në mesin e popullatës. Prandaj, terrori do të ishte mjeti i tyre për të kontrolluar popullsinë “etnikisht të ndryshme”. Regjimi i ustashëve fillimisht u mbështet nga disa pjesë të popullsisë kroate që gjatë periudhës ndërmjet luftërave ishin ndjerë të shtypur në Jugosllavinë e udhëhequr nga serbët, por politikat e tyre brutale tëhuajsuan shpejt shumë kroatë të zakonshëm dhe rezultuan në humbjen e mbështetjes që kishin fituar duke krijuar një shtet kombëtar kroat.
Me dorëzimin e Gjermanisë, përfundimin e Luftës së Dytë Botërore dhe vendosjen e Jugosllavisë socialiste në vitin 1945, lëvizja ustashëshe, së bashku me shtetin e tyre, u shembën totalisht. Shumë anëtarë të Milicisë Ustashe dhe Gardës së Brendshme Kroate u masakruan më pas nga qeveria e re në riatdhesimet e Bleiburgut. Organizatat pasardhëse të nëndheshme dhe të mërgimit, si guerrilja e Kryqtarëve dhe Lëvizja Çlirimtare Kroate, u krijuan nga ish-anëtarët ustash dhe u përpoqën të vazhdonin lëvizjen, pa rezultate.