Tuma ilire në Shushan
Tuma e Shushanit (Malazezisht: Velja Mogila) është një tumë ilire që ndodhet në Shushan, të Komunës së Tivarit, në Mal të Zi. Nuk dihet saktë nëse ky grumbull gurësh është nekropol apo cenotaf (varr pa trup).
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Velja Mogila ndodhet në një vend të shquar, në krye të vendbanimit Šušanj, dhe është i dukshëm nga një distancë e madhe si nga deti ashtu edhe nga toka. Tuma është prej guri dhe forma e saj është konike, me majë të hapur. Është pak më shumë se shtatë metra e gjatë. Baza e tij është në formë rrethi, me diametër rreth 30 metra. Ajo ndryshon nga të gjitha tumat e tjera në Mal të Zi në atë se është objekti i vetëm i kohës së paganizmit, i cili përdoret nga besimtarët e kishës katolike në traditën shekullore të procesionit, një herë në vit, në Spasovë . [1] Tuma ndodhet pranë kishës katolike të Shën Petkës në Gornji Šušnje. [2] Katolikët në Spasovë, në kortezh, sjellin nga një gur për çdo anëtar të familjes së tyre. Sipas zakonit të lashtë të këtij rajoni, gurët vendosen sipër për të rritur grumbullin . Në vitin 2019, në përfundim të ceremonisë, prifti katolik Dr. Dejan Turza, nga maja e Velje mogilës, duke mbajtur një kryq në dorë, bekoi të katër anët e botës. Në këtë rajon është ruajtur zakoni i sjelljes së gurëve në vendet e shenjta. Kështu lindi Zonja e Shkrpjelës, dhe zakoni i bartjes së gurëve në majat e kodrave dhe maleve, që ishin vende të shenjta në paganizëm, është ruajtur në majën e malit Rumija, ku sot është kisha ortodokse e Shën Trinisë. ndodhet mbi një grumbull gurësh. Sot tek disa shqiptarë është ruajtur zakoni i ngjitjes në majë të maleve në ndonjë festë. Në majën e malit Jaliç janë ruajtur rrënojat e një kishe të vogël, ku më 20 korrik, banorët e fshatrave përreth e konsiderojnë zakon të shenjtë që e kanë lënë të parët e tyre ngjitjen dhe faljen e namazit, siç bëjnë banorët e Tedrinit në Fjetjen e Zojës së Bekuar, ngjiten në malin Dronja, dhe populli i Sirniqit dhe Kaçanikut në malin e Lubotenit. Në këtë të fundit nuk kishte shenja të ekzistimit të lutjeve, ndërsa në Dronjë ka një varr të lashtë, ashtu si në Malin e Pashtrikut. [3] Kolonët në Cetinje në shekullin e 15-të, Ivan dhe Jelica Borojev nga Stari Vlaho (Zlatibor), u varrosën nga djemtë e tyre në Velja Gomila, ku vendosën të ndërtonin një kishë, të quajtur më vonë Kisha Vllahe. Ka një ngjashmëri të dukshme në zakonet e kohës që varroseshin të vdekurit dhe ndërtoheshin kisha pranë Velje gomiles (Cetinje) dhe Velje mogile (Bar). [4] [5]
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Nastavljena tradicija izlaska vjernika na Velju mogilu za Spasovdan. 2019.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Google maps, Velja Mogila, Bar, Crna Gora.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Јастребов, Иван (2018). Стара Србија и Албанија, pp. 436. Београд: Службени гласник.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ivanišević, Jovan (1892). Javor, Podlovćensko Cetinje.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Markuš, Jovan (2019). Zlatiborci prvi stanovnici Cetinja.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)