Ballkanologjia
Ballkanologji ose Ballkanistikë [1] quhen studimet shkencore e profesionale për gjuhët, historinë dhe kulturën e popujve dhe vendeve të Gadishullit Ballkanik. Në një vështrim më të ngushtë me ballkanologji ose ballkanistikë kuptohen studimet për tiparet e përbashkëta të gjuhëve ballkanike. Këto tipare të përbashkëta ndeshen kryesisht në gjuhën shqipe, rumanishte, greqishte, boshnjakishte (bosnjane), bullgarishte, malazezishte, maqedonishte e pjesërisht edhe në serbishte, sidomos në serbishtën jugore.[2]
Historiku[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Lindja e Ballkanologjisë si shkencë është e lidhur ngushtë me ekspeditat zbulimore të Austro-Hungarisë dhe shteteve të tjera të fuqishme evropiane në shekullin e 19-ë dhe fillim shekullin e 20-ë në gadishullin e Ballkanit. Objektivat austro-hungareze ishin të fshehura nën diskursin e “detyrimit për të civilizuar” popujt e Evropës Juglindore, për të “përmirësuar” kushtet e tyre të jetesës dhe për ta “kthyer” këtë rajon në Evropë. Aksionet tipike të politikës të sundimit kolonial qenë themelimi i Komisionit Ballkanik në 1897-n në Akademinë Mbretërore Austro-Hungareze dhe i Institutit për Hulumtime Ballkanike në 1908-n në Sarajevë me iniciativën e Ministrisë së Jashtme austriake, themelimi i Konviktit Shqiptar në 1908-n dhe i Komitetit të Shqipërisë në 1913-n në Vjenë me financim të përbashkët të Ministrive të jashtme dhe të tregtisë ose edhe regjistrimi i popullsisë së Bosnjës në 1879-n dhe të Shqipërisë në 1918-n që u nxitën nga shtabi i përgjithshëm i armatës austro-hungareze në territoret e pushtuara. [3] Koncepti i Ballkanit si një rajon do të merrte një rëndësi të veçantë politike pas Luftës së Parë Botërore. [4]
Ekspedita të rregullta kërkimore u organizuan nga Akademia Austro-Hungareze e Shkencave (p.sh.: Haberlandt 1917) dhe një numër hulumtuesish vizituan territoret e pushtuara në Evropën Juglindore për të eksploruar vendet dhe popujt. Aktiviteti intensiv i Austrisë në konkurrencë me Italinë për të eksploruar Evropën Juglindore duhet parë si qëllim për të marrë rolin udhëheqës në drejtimin e studimeve për Evropën Juglindore, që më vonë u njohën me emrin "Balkanologie". Institucionalizimi i këtij formacioni akademik e njohu Evropën Juglindore si entitet më vete, ku mbizotëronin qasjet filologjike dhe lidhjet diskursive të nacionalizmit me linguistikën. Të ashtuquajturit “Ballkanologë” qenë kryesisht të interesuar në etnolinguistikën dhe linguistikën historike, pasi gjuhët e Evropës Jug-lindore ishin ende në procesin e standardizimit krahas formimit të kombit.[3] Trashëgimia e rritjes së nacionalizmit solli më pas krijimin e të ashtuquajturave “projekte ballkanike”, kryesisht të frymëzuara nga rryma liberale dhe të majta mendimi, që kërkonin një fat të përbashkët për rajonin. Ato ndikuan në idetë e mëvonshme komuniste për një federatë ballkanike, që u synua të krijohej pas Luftës së Dytë Botërore. Këto vizione politike do të përforcoheshin nga përpjekjet shkencore, në veçanti nëpërmjet shkencës së re të Ballkanologjisë.[4]
Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Ballkanologjia si detyrë shkencore
- ^ Fjalor enciklopedik shqiptar, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë, 2008/09, fq. 170 - 171.
- ^ a b Doja, Albert. "Lindja e Albanologjisë sipas Shkrimeve Gjermane dhe Austriake". Arkivuar nga origjinali më 26 mars 2023.
- ^ a b Junes, Tom (2019-04-09). "Trashëgimia e " Ballkanizmit " meriton një vështrim të ri". Reporter.al. Arkivuar nga origjinali më 26 mars 2023. Marrë më 2023-03-26.