Duns Scotus

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

John Duns Scotus (rr. 1265/66 – 8 nëntor 1308), [1] i quajtur zakonisht Duns Scotus (latinisht: [duns ˈskotus] ; "Duns the Scot"), ishte një prift katolik skocez dhe frat françeskan, profesor universiteti, filozof dhe teolog. Ai është një nga katër filozofët teologë të krishterë më të rëndësishëm të Evropës Perëndimore në Mesjetën e Lartë, së bashku me Thomas Aquinas, Bonaventure dhe William of Ockham . [2]

Scotus ka pasur ndikim të konsiderueshëm si në mendimin katolik ashtu edhe në atë laik. Doktrinat për të cilat ai është më i njohur janë " univokimi i qenies ", se ekzistenca është koncepti më abstrakt që kemi, i zbatueshëm për gjithçka që ekziston; dallimi formal, një mënyrë për të dalluar aspekte të ndryshme të së njëjtës gjë; dhe ideja e haecceity, prona që supozohet të jetë në çdo gjë individuale që e bën atë një individ. Scotus gjithashtu zhvilloi një argument kompleks për ekzistencën e Zotit dhe argumentoi për Konceptimin e Papërlyer të Marisë .

Duns Scotus iu dha vlerësimi skolastik Doctor Subtilis ("mjeku delikat") për mënyrën e tij depërtuese dhe delikate të të menduarit. Ai u lumturua nga Papa Gjon Pali II në 1993.

Jeta[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pak dihet për Duns Scotus përveç punës së tij. Data e lindjes së tij besohet të ketë qenë diku midis 23 dhjetorit 1265 dhe 17 marsit 1266. Ai lindi në një familje udhëheqëse të rajonit. Vendi me reputacion i lindjes së tij, përballë Lozhës së Pavijonit, pranë Lozhës Veriore të Kalasë Duns në Skoci, shënohet tani nga një kair i cili u ngrit në vitin 1966 nga fretërit françeskanë të Mbretërisë së Bashkuar për të shënuar 700 vjetorin e tij. lindjen. Duns Scotus mori zakonin fetar të Urdhrit të Friars Minor në Dumfries, ku xhaxhai i tij, Elias Duns, ishte kujdestar . [3]

Mosha e Duns Scotus bazohet në datën e parë të caktuar për jetën e tij, atë të shugurimit të tij në priftëri në St Andrew's, Northampton, Angli, më 17 mars 1291. Mosha minimale kanonike për marrjen e urdhrave të shenjtë është 25 vjeç dhe përgjithësisht supozohet se ai do të ishte shuguruar sapo të lejohej. [4] [5] Fakti që bashkëkohësit e tij e quanin Johannes Duns, pas praktikës mesjetare të thirrjes së njerëzve me emrin e tyre të krishterë, të ndjekur nga vendi i origjinës, sugjeron se ai vinte nga Duns, në Berwickshire, Skoci. [6]

Sipas traditës, Duns Scotus u arsimua në një studium generale françeskan (një universitet mesjetar ), një shtëpi pas kishës së Shën Ebbe-së, Oksford, në një zonë trekëndore të rrethuar nga rruga Pennyfarthing dhe që shkonte nga St Aldate në kështjellë, Bailey dhe të vjetrën. mur, [7] ku Friars Minor ishin zhvendosur kur Universiteti i Parisit u shpërnda në 1229–30. Në atë kohë aty do të jetonin rreth 270 veta, nga të cilët rreth 80 do të ishin fretër. [8]

Duns Scotus duket se ka qenë në Oksford në vitin 1300, pasi ai renditet në një grup fretërish për të cilët eprori provincial i provincës kishtare angleze (e cila përfshinte Skocinë) kërkoi fakultete nga peshkopi i Linkolnit për dëgjimin e rrëfimeve . Ai mori pjesë në një mosmarrëveshje nën mjeshtrin regjent, Philip of Bridlington në 1300–01. [9] Ai filloi të jepte leksione mbi Dënimet e Peter Lombard në Universitetin prestigjioz të Parisit nga fundi i vitit 1302. Më vonë në atë vit akademik, megjithatë, ai u përjashtua nga Universiteti i Parisit për shkak të përkrahjes së Papa Bonifacit VIII në grindjen e tij me Mbretin Filip IV të Francës për taksimin e pronës së kishës.

Duns Scotus ishte kthyer në Paris para fundit të vitit 1304, ndoshta duke u kthyer në maj. Ai vazhdoi të jepte leksione atje derisa, për arsye që janë ende misterioze, u dërgua në studion françeskane në Këln, ndoshta në tetor 1307. Sipas shkrimtarit të shekullit të 15-të, William Vorilong, largimi i tij ishte i papritur dhe i papritur. Ai po pushonte ose po fliste me studentë në Prato clericorum ose Pre-aux-Clercs – një zonë e hapur e Rive Gauche e përdorur nga studiuesit për rekreacion – kur erdhën urdhra nga Ministri i Përgjithshëm françeskan; Scotus u largua menjëherë, duke marrë pak ose aspak sende personale. [10]

Duns Scotus vdiq papritur në Këln në nëntor 1308; data e vdekjes së tij është dhënë tradicionalisht si 8 nëntori. Ai është varrosur në Kishën e Friars Minor. Sarkofagu i tij mban poemën latine:

"Scotia me genuit.
Anglia me suscepit.
Gallia me docuit.
Colonia me tenet."
(Skocia më lindi.
Anglia më mbështeti.
Franca më mësoi.
Këlni më mban. )

Historia rreth varrosjes për së gjalli të Duns Scotit, në mungesë të shërbëtorit të tij, i cili ishte i vetmi që dinte për ndjeshmërinë e tij ndaj komas, është ndoshta një mit. [11] Vërtetimi i parë i njohur i kësaj teme daton rreth vitit 1400. [12] Midis shumë autorëve, Francis Bacon e raportoi atë në Historia vitae et mortis . [13]

Kolofoni i Codex 66 i Merton College, Oxford, thotë se Scotus ishte gjithashtu në Kembrixh.

Veprat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  • Parva logicalia:
    • Quaestiones super Porphyrii Isagogem
    • Quaestiones in librum Praedicamentorum
    • Quaestiones in I et II librum Perihermeneias
    • Octo quaestiones in duos libros Perihermeneias
    • Quaestiones in libros Elenchorum
  • Lectura
  • Quaestiones super libros de anima
  • Quaestiones super libros Metaphysicorum Aristotelis
  • Expositio super libros Metaphysicorum Aristotelis
  • Ordinatio aut Opus Oxoniense
  • Collationes Oxonienses et Parisienses
  • Reportatio Parisiensis aut Opus Pariense
  • Quaestiones Quodlibetales
  • Tractatus de Primo Principio
  • Theoremata (auctor non certus)
  • Quaestiones Quodlibetales
  • De Rerum Principio

Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Literatura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  • Bos, Egbert P. (1998). John Duns Scotus: Renewal of Philosophy. Acts of the Third Symposium organized by the Dutch Society for Medieval Philosophy Medium Aevum. Amsterdam: Rodopi. ISBN 978-90-420-0081-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Cross, Richard (ed.), The Opera Theologica of John Duns Scotus. Proceedings of "The Quadruple Congress" on John Duns Scotus, Part 2. Archa Verbi. Subsidia 4, Franciscan Institute Publications, 2012,  .
  • Cross, Richard (2014). Duns Scotus's Theory of Cognition. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-968488-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Frank, William A.; Wolter, Allan B. (1995). Duns Scotus, Metaphysician. West Lafayette: Purdue University Press. ISBN 978-1-55753-072-1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Gracia, Jorge J. E.; Noone, Timothy B. (2003). A Companion to Philosophy in the Middle Ages. Cambridge: Blackwell Pub. ISBN 978-0-631-21672-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Grenz, Stanley (2005). The Named God and the Question of Being: A Trinitarian Theo-ontology. Louisville: Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-22204-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Honderich, Ted (1995). "Duns Scotus". The Oxford Companion to Philosophy. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-866132-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Honnefelder Ludger, Möhle Hannes, Speer Andreas, Kobusch Theo, Bullido del Barrio Susana (eds.), Johannes Duns Scotus 1308-2008: Die philosophischen Perspektiven seines Werkes/Investigations into his Philosophy. Proceedings of "The Quadruple Congress" on John Duns Scotus, Part 3. Archa Verbi. Subsidia 5, Franciscan Institute Publications, 2011, .
  • Horan, Daniel P. OFM, Postmodernity and Univocity - A Critical Account of Radical Orthodoxy and John Duns Scotus, Fortress press, 2014.
  • Ingham, Mary Beth CSJ, and Bychkof, OLef (eds.), John Duns Scotus, Philosopher. Proceedings of "The Quadruple Congress" on John Duns Scotus, Part 1. Archa Verbi. Subsidia 3, Franciscan Institute Publications, 2010,  .
  • Ingham, Mary Beth CSJ, Scotus for Dunces: An Introduction to the Subtle Doctor, Franciscan Institute Publications, 2003.
  • Ingham, Mary Beth CSJ, The Harmony of Goodness: Mutuality and Moral Living According to John Duns Scotus, Franciscan Institute Publications, 1997.
  • Kretzmann, Norman; Kenny, Anthony; Pinborg, Jan; Stump, Eleonore (1982). The Cambridge History of Later Medieval Philosophy. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-36933-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Shannon, Thomas The Ethical Theory of John Duns Scotus, Franciscan Institute Publications, 1995.
  • Vos, Antonie (2006). The Philosophy of John Duns Scotus. Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-2462-1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Williams, Thomas (2002). The Cambridge Companion to Duns Scotus. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-63563-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Wolter, Allan B. OFM and O'Neil, Blane OFM, John Duns Scotus: Mary's Architect, Franciscan Institute Publications, 1993.
  • Wolter, Allan B. OFM, The Philosophical Theology of John Duns Scotus, IUthaca, Cornell University Press, 1990.
  • Wolter, Allan B. OFM, Scotus and Ockham. Selected Essays, Franciscan Institute Publications, 2003.
  • Woo, B. Hoon (2016). "The Difference between Scotus and Turretin in Their Formulation of the Doctrine of Freedom". Westminster Theological Journal. 78: 249–69. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Williams, Thomas (2019), "John Duns Scotus", The Stanford Encyclopedia of Philosophy {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ Spade, Paul Vincent (2018), "Medieval Philosophy", The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Histories of medieval philosophy often treat Thomas Aquinas (1224/25–74), John Duns Scotus (c. 1265–1308), and William of Ockham (c. 1287–1347) as the "big three" figures in the later medieval period; a few add Bonaventure (1221–74) as a fourth. {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ "People of Note: John Duns Scotus". Duns, Scotland. Arkivuar nga origjinali më 27 shtator 2007. Marrë më 18 janar 2007. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Williams 2002, p. 2
  5. ^ Brampton, C. K. (1964). "Duns Scotus at Oxford, 1288–1301". Franciscan Studies. 24 (Annual II): 5–20. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Although Vos (2006, p. 23) has objected that 'Duns' was actually his family name, as someone from Duns would have been known as 'de Duns'.
  7. ^ Vos 2006, p. 27. See also Roest, Bert (2000). A history of Franciscan education (c. 1210–1517). Brill. fq. 21–24. ISBN 978-90-04-11739-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Vos 2006, p. 27
  9. ^ Williams, Thomas (ed.). The Cambridge Companion to Duns Scotus. Cambridge University Press, 2002, p. 3.
  10. ^ Narratur de Doctori Subtili qui in Prato clericorum, visa Generalis Ministri obedentia, dum actu Regens esse in scholis Parisiensibus, aut pauca aut nulla de rebus habita dispositione, Parisis exivit ut Coloniam iret, secundum ministri sententiam. William Vorilong, Opus super IV libros Sententiarum II, d. 44, q. 1 f. 161va.
  11. ^ Butler, Alban (1866). "St. Bonaventure, Cardinal, Bishop, and Doctor of the Church". The Lives of the Fathers, Martyrs, and Other Principal Saints. Vëll. VII. Dublin: James Duffy. fq. note 15. Marrë më 29 maj 2014. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ K. J. Heilig, “Zum Tode des Johannes Duns Scot”, Historisches Jahrbuch, t. 49, 1929, p.641-645. For a discussion of this article, see Abate, Giuseppe, “La tomba del ven. Giovanni Duns Scoto (…)”, Miscellanea francescana, Rome, 45 (1945), p. 29-79, which refers to Collectanea Franciscana, t. 1, 1931, p. 121.
  13. ^ Bacon, Francis (1638). Historia Vitae et Mortis. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Duns_Scotus&oldid=2652401"