Gjinia biologjike

Konet femra (majtas) dhe meshkuj (djathtas) përmbajnë organet seksuale të pishave dhe haloreve të tjera.Female (left) and male (right) cones contain the sex organs of pines and other conifers.

Gjinia është tipari që përcakton nëse një kafshë ose bimë riprodhuese seksualisht prodhon gametë mashkullore ose femërore . ^[1] ^[2] Bimët dhe kafshët mashkullore prodhojnë gamete më të vogla (spermatozoa, spermatozoide ) ndërsa femrat prodhojnë më të mëdha ( vezë, të quajtura shpesh qeliza vezë). ^[3] Organizmat që prodhojnë të dy llojet e gameteve quhen hermafroditë . ^[2] ^[4] Gjatë riprodhimit seksual, gametet mashkullore dhe femërore bashkohen për të formuar zigota, të cilat zhvillohen në pasardhës që trashëgojnë tipare nga secili prind.

Përmbledhje

Meshkujt dhe femrat e një specie mund të kenë ngjashmëri fizike (monomorfizëm seksual) ose dallime ( dimorfizëm seksual ) që pasqyrojnë presione të ndryshme riprodhuese mbi gjinitë përkatëse. Zgjedhja e bashkëshortit dhe përzgjedhja seksuale mund të përshpejtojnë evolucionin e dallimeve fizike midis gjinive.

Termat mashkull dhe femër zakonisht nuk zbatohen në speciet e padiferencuara seksualisht në të cilat individët janë izomorfikë (duken të njëjtë) dhe gametet janë izogame (të padallueshme në madhësi dhe formë), siç është alga e gjelbër Ulva lactuca . Disa lloje të dallimeve funksionale midis gameteve, të tilla si kërpudhat, ^[5] mund të referohen si lloje çiftëzimi .

Gjinia e një gjallese përcaktohet nga gjenet e tij. Shumica e gjitarëve kanë sistemin e përcaktimit të gjinisë XY, ku gjitarët meshkuj mbajnë një kromozom X dhe Y (XY), ndërsa gjitarët femra mbajnë dy kromozome X (XX). Sisteme të tjera kromozomale të përcaktimit të gjinisë te kafshët përfshijnë sistemin ZW tek zogjtë dhe sistemin X0 tek insektet. Sisteme të ndryshme mjedisore përfshijnë përcaktimin e gjinisë të varur nga temperatura te zvarranikët dhe krustacet. ^[6]

Shih edhe

Literatura

Arnqvist G, Rowe L (2005). Sexual conflict. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-12217-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Alberts B, Johnson A, Lewis J, Raff M, Roberts K, Walter P (2002). Molecular Biology of the Cell (bot. 4th). New York: Garland Science. ISBN 978-0-8153-3218-3. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Pikësim shtesë (lidhja)
Ellis, H. (1933). Psychology of Sex. London: W. Heinemann Medical Books. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) N.B.: One of many books by this pioneering authority on aspects of human sexuality.
Scott F, Gilbert (2000). Developmental Biology (bot. 6th). Sinauer Associates, Inc. ISBN 978-0-87893-243-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Maynard Smith (1978). The Evolution of Sex. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29302-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Referime

^ Stevenson A, Waite M (2011). Concise Oxford English Dictionary: Book & CD-ROM Set. OUP Oxford. fq. 1302. ISBN 978-0-19-960110-3. Arkivuar nga origjinali më 11 mars 2020. Marrë më 23 mars 2018. Sex: Either of the two main categories (male and female) into which humans and most other living things are divided on the basis of their reproductive functions. The fact of belonging to one of these categories. The group of all members of either sex. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ ^a ^b Purves WK, Sadava DE, Orians GH, Heller HC (2000). Life: The Science of Biology. Macmillan. fq. 736. ISBN 978-0-7167-3873-2. Arkivuar nga origjinali më 26 qershor 2019. Marrë më 23 mars 2018. A single body can function as both male and female. Sexual reproduction requires both male and female haploid gametes. In most species, these gametes are produced by individuals that are either male or female. Species that have male and female members are called dioecious (from the Greek for 'two houses'). In some species, a single individual may possess both female and male reproductive systems. Such species are called monoecious ("one house") or hermaphroditic. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Royle NJ, Smiseth PT, Kölliker M (2012-08-09). Kokko H, Jennions M (red.). The Evolution of Parental Care (në anglisht). Oxford University Press. fq. 103. ISBN 978-0-19-969257-6. The answer is that there is an agreement by convention: individuals producing the smaller of the two gamete types-sperm or pollen- are males, and those producing larger gametes-eggs or ovules- are females.
^ Avise JC (2011-03-18). Hermaphroditism: A Primer on the Biology, Ecology, and Evolution of Dual Sexuality (në anglisht). Columbia University Press. fq. 1–7. ISBN 978-0-231-52715-6. Arkivuar nga origjinali më 11 tetor 2020. Marrë më 18 shtator 2020.
^ Moore D, Robson JD, Trinci AP (2020). 21st Century guidebook to fungi (bot. 2). Cambridge University press. fq. 211–228. ISBN 978-1-108-74568-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Genetic Mechanisms of Sex Determination | Learn Science at Scitable". www.nature.com (në anglisht). Marrë më 2021-04-13.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja)

[Stevenson-1] Stevenson A, Waite M (2011). Concise Oxford English Dictionary: Book & CD-ROM Set. OUP Oxford. fq. 1302. ISBN 978-0-19-960110-3. Arkivuar nga origjinali më 11 mars 2020. Marrë më 23 mars 2018. Sex: Either of the two main categories (male and female) into which humans and most other living things are divided on the basis of their reproductive functions. The fact of belonging to one of these categories. The group of all members of either sex. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Purves-2] Purves WK, Sadava DE, Orians GH, Heller HC (2000). Life: The Science of Biology. Macmillan. fq. 736. ISBN 978-0-7167-3873-2. Arkivuar nga origjinali më 26 qershor 2019. Marrë më 23 mars 2018. A single body can function as both male and female. Sexual reproduction requires both male and female haploid gametes. In most species, these gametes are produced by individuals that are either male or female. Species that have male and female members are called dioecious (from the Greek for 'two houses'). In some species, a single individual may possess both female and male reproductive systems. Such species are called monoecious ("one house") or hermaphroditic. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[:9-3] Royle NJ, Smiseth PT, Kölliker M (2012-08-09). Kokko H, Jennions M (red.). The Evolution of Parental Care (në anglisht). Oxford University Press. fq. 103. ISBN 978-0-19-969257-6. The answer is that there is an agreement by convention: individuals producing the smaller of the two gamete types-sperm or pollen- are males, and those producing larger gametes-eggs or ovules- are females.

[:0-4] Avise JC (2011-03-18). Hermaphroditism: A Primer on the Biology, Ecology, and Evolution of Dual Sexuality (në anglisht). Columbia University Press. fq. 1–7. ISBN 978-0-231-52715-6. Arkivuar nga origjinali më 11 tetor 2020. Marrë më 18 shtator 2020.

[Mooretal-5] Moore D, Robson JD, Trinci AP (2020). 21st Century guidebook to fungi (bot. 2). Cambridge University press. fq. 211–228. ISBN 978-1-108-74568-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[:3-6] "Genetic Mechanisms of Sex Determination | Learn Science at Scitable". www.nature.com (në anglisht). Marrë më 2021-04-13.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]