Jump to content

Gjuhët helenike

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Gjuhët helenike
Familje gjuhësore
Default
  • Gjuhët helenike
Kodet gjuhësore
ISO 639-3–

Gjuhët helenike është dega e familjes gjuhësore indo-evropiane, anëtari kryesor i së cilës është greqishtja.[1] Në shumicën e klasifikimeve, helenishtja përbëhet vetëm nga greqishtja,[2][3] por disa gjuhëtarë përdorin termin helenik për t'iu referuar një grupi të përbërë nga greqisht dhe varietete të tjera që mendohet se janë të lidhura, por mjaft të ndryshme për të qenë gjuhë të ndara, qoftë midis gjuhëve fqinje[4] ose midis varieteteve moderne të greqishtes.[5]

Greqishtja dhe maqedonishtja e lashtë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Një familje nën emrin "helenike" është sugjeruar të grupojë së bashku greqishten dhe gjuhën e lashtë maqedonase, e cila është vërtetuar mezi dhe shkalla e lidhjes së të cilës nuk është e njohur mirë. Sugjerimi i një grupi "helenik" me dy degë, në këtë kontekst, përfaqëson idenë se maqedonishtja nuk ishte thjesht një dialekt brenda greqishtes, por një "gjuhë vëllazërore" jashtë grupit të varieteteve greke.[6] Qasje të tjera përfshijnë maqedonishten si një dialekt të gjuhës greke[7][8] ose si një gjuhë pa klasifikim paleo-ballkanike.[9]

Gjuhët moderne helene

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Për më tepër, disa gjuhëtarë përdorin termin "helen" për t'iu referuar greqishtes moderne në një kuptim të ngushtë së bashku me disa lloje të tjera moderne divergjente që konsiderohen gjuhë të ndara në bazë të mungesës së kuptueshmërisë reciproke.[10] Statusi i veçantë i gjuhës paraqitet më shpesh për cakonishten, e cila mendohet të jetë unikisht një pasardhëse e dorishtes sesa i Greqisë Atike, i ndjekur nga pontikishtja dhe greqishtja kapadokiane e Anadollit.[11] Varietetet Griko ose Italiot të Italisë së Jugut gjithashtu nuk janë lehtësisht të kuptueshme për folësit e Greqishtes standarde.[12] Statusi i veçantë ndonjëherë argumentohet edhe për qipriotishten, megjithëse kjo nuk justifikohet aq lehtë. Në të kundërt, evanishtja (greqishtja hebreje) është reciprokisht e kuptueshme me greqishten standarde, por ndonjëherë konsiderohet gjuhë e veçantë për arsye etnike dhe kulturore.[13] Gjuhësia greke tradicionalisht i trajton të gjitha këto si dialekte të një gjuhe të vetme.[14][15]

Pema e gjuhës

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Helenike 
 Greqishtja 
 Ionike–Attic 
 
 

Greqishtja standarde moderne

 
 

Yevanic

 
 

Greqishtja qipriote

 
 
 

Greqishtja kapadokiane

 
 
 

Pontic

 
 

Crimean Greek (Mariupolitan)

 
 
 

Romano-Greek (a mixed language)

 
 
Italiot Greek 

Griko (Doric-influenced)

 
 

Calabrian Greek

 
 
 
 

Aeolic †

 
 
 

Arcadocypriot †; related to Mycenaean?)

 
 

Pamphylian †

 
 
 

Mycenaean †

 
 Doric 

Tsakonian (Doric-influenced Koine?; critically endangered)

 
 
 

(?) Ancient Macedonian †

 
 

Klasifikimi

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Helenishtja përbën një degë të familjes gjuhësore indo-evropiane. Gjuhët e lashta që mund të kenë qenë më të lidhura me të, maqedonishtja e lashtë,[16] (ose një dialekt i lashtë grek ose një gjuhë e veçantë helene) dhe frigjishtja,[17] nuk janë të dokumentuara mjaft mirë për të lejuar një krahasim të hollësishëm. Midis degëve indo-evropiane me pasardhës të gjallë, shpesh greqishtja argumentohet të ketë lidhje më të afërta gjenetike me gjuhët armene[18] (shih gjithashtu grako-armene) dhe indo-iraniane (shih grako-ariane).[19][20]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ In other contexts, "Hellenic" and "Greek" are generally synonyms.
  2. ^ Browning (1983), Medieval and Modern Greek, Cambridge: Cambridge University Press.
  3. ^ Joseph, Brian D. and Irene Philippaki-Warburton (1987): Modern Greek.
  4. ^ B. Joseph (2001): "Ancient Greek".
  5. ^ David Dalby.
  6. ^ LinguistList, Ancient Macedonian
  7. ^ Roisman, Worthington, 2010, "A Companion to Ancient Macedonia", Chapter 5: Johannes Engels, "Macedonians and Greeks", p. 95:"This (i.e.
  8. ^ Dosuna, J. Méndez (2012). "Ancient Macedonian as a Greek dialect: A critical survey on recent work (Greek, English, French, German text)". përmbledhur nga Giannakis, Georgios K. (red.). Ancient Macedonia: Language, History, Culture. Centre for Greek Language. fq. 145. ISBN 978-960-7779-52-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ For a survey of different views, see Brixhe C., Panayotou A. (1994), "Le Macédonien", in Bader, F. (ed.
  10. ^ Salminen, Tapani (2007). "Europe and North Asia". përmbledhur nga Moseley, Christopher (red.). Encyclopedia of the World's Endangered Languages. London: Routledge. fq. 211–284. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Ethnologue: Family tree for Greek.
  12. ^ N. Nicholas (1999), The Story of Pu: The Grammaticalisation in Space and Time of a Modern Greek Complementiser.
  13. ^ Joseph, Brian; Tserdanelis, Georgios (2003). "Modern Greek". përmbledhur nga Roelcke, Thorsten (red.). Variationstypologie: Ein sprachtypologisches Handbuch der europäischen Sprachen. Berlin: de Gruyter. fq. 836. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ G. Horrocks (1997), Greek: A History of the Language and its Speakers.
  15. ^ P. Trudgill (2002), Ausbau Sociolinguistics and Identity in Greece, in: P. Trudgill, Sociolinguistic Variation and Change, Edinburgh: Edinburgh University Press.
  16. ^ Roger D. Woodard.
  17. ^ Johannes Friedrich.
  18. ^ James Clackson.
  19. ^ Benjamin W. Fortson.
  20. ^ Henry M. Hoenigswald, "Greek," The Indo-European Languages, ed.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Gjuhët_helenike&oldid=2732559"