Jeniçeri
Oxhaku i Jeniçerëve (turqishtja osmane: ينيچرى yeŋiçeri, fjalë-për-fjalë. 'ushtar i ri') përbëhet nga njësi infanterie në Perandorinë Osmane. Jeniçer ishte një anëtar i njësive elitare të këmbësorisë që formuan trupat shtëpiake të Sulltanit osman dhe ushtrinë e parë moderne në Evropë.[1] Korpusi me shumë gjasa u krijua nën sulltanin Orhan (1324–1362), gjatë Vezirisë së Alaeddinit.
Jeniçerët filluan si trupa elitare të përbëra përmes sistemit devşirme të taksave për fëmijët, me anë të të cilit shqiptarët, rumunët, bullgarët, kroatët, grekët, maqedonasit dhe serbët e krishterë u morën, u caktuan, iu nënshtruan rrethprerjes së detyruar dhe konvertimit në Islam dhe u inkorporuan në ushtrinë osmane.[2] Ata u bënë të famshëm për kohezionin e brendshëm të çimentuar nga disiplina dhe rregulli i rreptë. Ndryshe nga skllevërit tipikë, ata paguheshin me rroga të rregullta. Të ndaluara për t'u martuar para moshës 40-vjeçare ose për t'u marrë me tregti, pritej besnikëria e tyre e plotë ndaj Sulltanit.[3] Deri në shekullin e shtatëmbëdhjetë, për shkak të një rritjeje dramatike të përmasave të ushtrisë së përhershme osmane, politika e rreptë e rekrutimit të korpusit fillimisht u lehtësua. Civilët blenë rrugën e tyre për të përfituar nga statusi i përmirësuar socio-ekonomik që u dha atyre. Për rrjedhojë, trupi gradualisht humbi karakterin e tij ushtarak, duke iu nënshtruar një procesi që është cilësuar si “civilizim”.[4]
Jeniçerët ishin një njësi ushtarake e madhe në shekujt e hershëm, por ndërsa Evropa Perëndimore modernizoi organizimin dhe teknologjinë e saj ushtarake, jeniçerët u bënë një forcë reaksionare që i rezistoi çdo ndryshimi. Në mënyrë të qëndrueshme, fuqia ushtarake osmane u vjetërua, por kur jeniçerët ndien se privilegjet e tyre po kërcënoheshin ose të huajt donin t'i modernizonin, ose mund të zëvendësoheshin nga rivalët e tyre të kalorësisë, ata u ngritën në rebelim. Në kohën kur jeniçerët u shtypën, ishte tepër vonë që fuqia ushtarake osmane të arrinte Perëndimin. Korpusi u shfuqizua nga Sulltan Mahmudi II në vitin 1826 në Incidenti fatkeq, në të cilin u ekzekutuan 6000 ose më shumë.[5]
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ushtar këmbësor me pagesë në ushtrinë osmane gjatë periudhës 1362-1826. Korpusi i Jeniçerëve plotësohej nga robërit e zënë në luftëra dhe më vonë me sistemin e devshirmesë. Në fillim korpusi i Jeniçerëve kishte 1000 ushtarë të zgjedhur, kurse në vitet '80 të shek. XV numri arriti në 10000 ushtarë. Luajti një rol të rëndësishëm në zgjerimin e perandorisë dhe në sigurimin e qetësisë në vend. Ai ishte forca kryesore ushtarake pranë sulltanit. Mjaft Jeniçer u vendosën nëpër kështjellat e vendeve të ndryshme me rrogë të mirë mujore. Korpusi i jeniçerëve mbështetej te bektashizmi. Me shthurjen e sistemit feudal-ushtarak, ra disiplina në korpusin e jeniçerëve. Meqenëse luftërat nuk sillnin më fitime, Jeniçert gjetën burime të tjera: tokën dhe tregtinë. Shumë Jeniçer të kështjellës së Elbasanit nuk paraqiteshin të kryenin detyrën, ose paraqiteshin vetëm ditën e marrjes së rrogave. Që nga gjysma e dytë e shek. XVIII korpusi i Jeniçerëve u bë çerdhe e intrigave dhe e komploteve në pallatin e sulltanit .Ne fillim sulltanët e asaj kohe shumicën e Jeniçerëve e larguan nga qyteti në provinca të ndryshme kurse sullltan Mahmuti II (1826) e shpërbëri këtë korpus në kuadrin e reformës ushtarake.
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "Encyclopaedia of Islam", Wikipedia (në anglisht), 2023-02-15, marrë më 2023-03-04
- ^ The New Encyclopedia of Islam (në anglisht). Rowman Altamira. 2001.
- ^ L. Cleveland, William. A History of the Modern Middle East 6th Edition (në anglisht). William L. Cleveland.
- ^ Ágoston, Gábor (01, March 2014). Firearms and Military Adaptation: The Ottomans and the European Military Revolution, 1450–1800 (në anglisht).
{{cite book}}: Shiko vlerat e datave në:|year=(Ndihmë!) - ^ The Ottoman centuries : the rise and fall of the Turkish empire (në anglisht) (bot. 1st Morrow Quill pbk. ed.). Kinross, Patrick Balfour, Baron. 1904–1976.
{{cite book}}:|edition=ka tekst shtesë (Ndihmë!);|first=i mungon|last=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja) Mirëmbajtja CS1: Formati i datës (lidhja)
- [1]Enciklopedia Elbasan
- ^ Enciklopedia Elbasan.