Jump to content

Komiteti Kombëtar "Shqipëria e Lirë"

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Komiteti Kombëtar "Shqipëria e Lirë"
ShkurtesaFAC
Formuar më7 korrik 1949 (1949-07-07)[1]
QëllimiPërmbysja e regjimit komunist në Shqipëri (1944-1992)
SeliaParis, NYC
ShërbimetAngazhimi politik, përmbysja, mbështetja e inteligjencës, mbështetja financiare
Kryetar
Mithat Frashëri (fillimisht)
Hasan Dosti
Rexhep Krasniqi
Organi
Shqipëria
PërkatësitëKomiteti Kombëtar për një Europë të Lirë

Komiteti Kombëtar "Shqipëria e Lirë" (anglisht: "Free Albania" National Committee), i njohur edhe si Komiteti Kombëtar Demokratik "Shqipëria e Lirë" dhe Komiteti Kombëtar për një Shqipëri të Lirë,[3] ishte një organizatë politike e pas-Luftës së Dytë Botërore e mërgatës shqiptare në vendet perëndimore. Ky komitet u mbështet nga CIA, i vendosur si anëtar i Komitetit Kombëtar për një Europë të Lirë. Komiteti synonte organizimin e mërgatës shqiptare dhe bashkëpunimin me fuqitë perëndimore për të përmbysur regjimin komunist të Enver Hoxhës në Shqipëri.[4]

Zanafilla e formimit të komitetit nisi prej në Romë dhe u finalizua në Paris në verën e vitit 1949.

Prapavija

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Me triumfin e komunizmit në Shqipëri, shumë nga faktorët politikë të Shqipërisë gjatë Luftës së Dytë Botërore duhej të iknin nga vendi. Shumë prej tyre bashkëpunuan me qeverinë perëndimore dhe shërbimet sekrete në rrëzimin e komunistëve dhe ndryshimin e formës së regjimit në Shqipëri. Baza për komitetin ishte heterogjene, aktorët më të njohur ishin ish-anëtarët e Ballit Kombëtar, përfshirë Mithat Frashëri, Abas Ermenji, Vasil Andoni, Ali Këlcyra, etj. Anëtarët e Legalitetit me udhëheqësin e saj Abaz Kupi, "Blloku Indipendent" (Blloku i Pavarur) i elementeve pro-italiane dhe/ose kolaboracioniste që u përfshinë me qeveritë shqiptare marionet gjatë luftës, p.sh. Ernest Koliqi, Mustafa Kruja, Gjon Marka Gjoni, Shefqet Verlaçi, guerrilat antifashiste dhe antikomuniste që bashkëpunuan me emisarët britaniko-amerikanë gjatë luftës e drejtuar nga Said bej Kryeziu, antikomunistë të tjerë të pavarur, p.sh. Muharrem Bajraktari, si dhe fraksione të tjera politike si "Lidhja e Katundareve" etj.

Krijimi

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Përgatitja filloi në Romë në vitin 1948, me iniciativën e Legalitetit.Pas refuzimit të Ballit Kombëtar (për shkak të antagonizmit politik të trashëguar që nga Lufta e Dytë Botërore), udhëheqësi i Ballit, Mithat Frashëri rifilloi përsëri iniciativën. Këtë herë ndodhën konfrontime të forta mes anëtarëve të Balli dhe "Bllokut Independent", të cilët pa dyshim qëndruan jashtë komitetit.[5] Departamenti i Shtetit nuk deshi që asnjë nga anëtarët e Bllokut të përfshirë në komision për shkak të qëndrimit të tyre pro italian / gjerman gjatë luftës, por kishte një kupon të heshtur për guerilët si Ismail Vërlaci nga Gjon Markagjoni që mund të bashkoheshin si individë dhe jo si përfaqësues të Bllokut.[6]

Një zyrë inauguruese u hap në Paris, më 1 korrik 1949. Komiteti Kombëtar i "Shqipërisë së Lirë" u formua zyrtarisht më 7 korrik (ndonëse disa burime shqiptare e vendosën më vonë më 26 gusht 1949). Mithat Frashëri ishte kryetari i saj, me anëtarë të tjerë të Bordit Drejtues: Nuçi Kotta (biri i ish kryeministrit shqiptar Kostaq Kota), Abaz Kupi, Said Kryeziu dhe Zef Pali. Ekziston edhe një komitet kombëtar i përbërë nga Eqrem Telhai nga "Lidhja Katundare", Hysni Mulleti nga "Lidhja Agrare", Muharrem Bajraktari nga "Grupi Luftëtar i Pavarur", Ihsan Toptani - i pavarur, Gaqo Gogo një pro-monarkist dhe ish-sekretar i Mbretit Zog I, Myftar Spahiu dhe Gani Tafilaj nga Legaliteti, ndërsa Halil Maçi, Vasil Andoni, dhe Abaz Ermenji nga Balli Kombëtar.

Gaqo Gogo shërbeu gjithashtu si Sekretar Ekzekutiv, ndërsa Abaz Kupi u emërua kryetar i juntës ushtarake, me Ermenji dhe Kryeziu si zëvendësit e tij.[1]

Më 6 shtator 1949, komiteti shpalli veten në transmetimin e radios BBC. Në ditët në vijim, Mithat Frashëri do të organizonte një konferencë për shtyp, e cila ngriti në një konflikt me autoritetet britanike pro-jugosllave, duke kundërshtuar fjalët e Frashërit që përfshinin "Kosovën", duke deklaruar se ai duhet të flasë vetëm për territoret që i nënshtrohen shtetit shqiptar.

Menjëherë pas, oficeri britanik i inteligjencës, Billy McLean së bashku me Alan Hare dhe Harold Perkins fluturoi në Aleksandri, Egjipt ku u bashkuan me Julian Amery dhe Robert Low. Ata patën një takim me Mbretin Zog duke u përpjekur ta bindnin që ta njohë komitetin. Ish-mbreti i Shqipërisë, Ahmet Zogu, kundërshtoi komitetin edhe pse mbështetësi i tij Abaz Kupi ishte një nga themeluesit, me shpjegimin se ai ishte i vetmi përfaqësues legjitim i Shqipërisë.[2]

Komiteti publikoi revistën dyjavore "Shqiperia" në gjuhën shqipe.

Pas vitit 1949

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Komiteti u ristrukturua me qendrën e saj në Nju Jork. Pas vdekjes së Frashërit në tetor 1949, Hasan Dosti e mori përsipër,[7] por më vonë Rexhep Krasniqi,[8] një shqiptar nga Kosova u bë kryetar me mbështetjen e Xhafer Devës që më parë ishte vendosur në SHBA. Abas Ermenji vazhdoi të punonte në Francë, ku botoi revistën "Qëndresa Shqiptare".

Komiteti bashkëpunoi me CIA-n në formimin e njësisë ushtarake të Kompania 4000, të vendosur në Hohenbrunn, Bavari, Gjermania Perëndimore në vitin 1950. "Kompania" përbëhej nga njësi ushtarake të trajnuara, duke mbështetur Përmbysjen e Shqipërisë, megjithëse nuk ishte kurrë efektive.[9]

Me hyrjen e Shqipërisë në Kombet e Bashkuara në vitin 1955, aktivitetet e komitetit u zvogëluan gjatë viteve, por vazhdoi të organizonte takime politike, konferenca dhe seminare. Mbi 15,000 refugjatë shqiptarë u zhvendosën në Shtetet e Bashkuara nëpërmjet përpjekjeve të tyre. Krasniqi botoi gazetën "Shqiptari i lirë" nga nëntori 1957 deri më 1970. Ishte një nga nëntë përfaqësimet kombëtare të përdorura nga Departamenti i Shtetit për të krijuar Kuvendin e Bashkësive Evropiane të Kapur (ACEN).[10]

Me shpërbërjen e komunizmit, bordi i drejtorëve të komuniteit vendosi që funksionet e saj nuk do të ishin më të nevojshme dhe ajo u shpërbë në vitin 1992.

Përfshirja e CIA-s

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Dokumentet e fundit (2013) të CIA-s që u bën publike, të cilat gjetën një pasqyrim të gjerë në mediat shqiptare, treguan përfshirjen e thellë të CIA-s në krijimin dhe aktivitetin e komitetit, si dhe sponzorimin e tij.[11]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ a b Albania in the Twentieth Century, A History, 2006 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ a b 1949, Pentagoni: Diplomaci fleksibël me Shqipërinë, Më 26 gusht të vitit 1949, në Paris u formua Komiteti Kombëtar-Demokratik "Shqipëria e lirë", me nismën e Mithat Frashërit për të "udhëhequr dhe inkurajuar njerëzit tanë të zotë në rezistencën e tyre kundër tiranisë komuniste". Këtu u zgjodh edhe Këshilli udhëheqës i saj i përbërë nga Mid'hat Frashëri (kryetar), Abas Kupi, Zef Pali, Said Kryeziu dhe Nuçi Kotta (anëtarë). Organi më i lartë ishte Këshilli Kombëtar prej 11 anëtarësh nga parti të ndryshme. Por pas disa ditësh, agjencia franceze e lajmeve AFP transmetoi një deklaratë të Mbretit në mërgim Ahmet Zogu, në të cilën thuhej se nuk e njihte Komitetin Shqipëria e Lirë dhe se "pas 7 prillit 1939, unë jam i vetmi autoritet legjitim i shqiptarëve". {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ http://www.foia.cia.gov/sites/default/files/document_conversions/1705143/OBOPUS%20BG%20FIEND%20%20%20VOL.%203%20%28OBLIVIOUS%20%20%20NATIONAL%20COMMITTEE%20FOR%20FREE%20ALBANIA%29_0005.pdf Arkivuar 4 mars 2016 tek Wayback Machine Attachment to OIZA-244, No. 3]
  4. ^ The Georgetown Set: Friends and Rivals in Cold War Washington, 2014 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Fitorja e PKSH në vitin 1944 detyroi 1100 ballistë e legalistë t’ia "mbathin" në Itali, 450 të tjerë në Greqi {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Operation Valuable Fiend : the CIA's first paramilitary strike against the Iron Curtain, 2004 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ "CIA released documents" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 mars 2016. Marrë më 21 maj 2017. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Historical Dictionary of Albania, 2010 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Dëshmia e Neshat Bilalit: Pse "Kompania 4000" dështoi në rrëzimin e Enver Hoxhës {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ The inauguration of organized political warfare : cold war organizations sponsored by the National Committee for a Free Europe/Free Europe Committee, 2013 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Arkivi i CIA: Roma, qendra e operacioneve kundër Hoxhës {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Lidhje të jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Komiteti_Kombëtar_%22Shqipëria_e_Lirë%22&oldid=2593678"