Neturei Karta
נטורי קרתא | |
 Pjesëtarë të Neturei Karta në një manifestim solidarizues me Palestinën | |
| Formuar më | 1938 (86 years ago) |
|---|---|
| Lloji | INGO |
| Qëllimi | Haredi Judaism, Anti-Zionist activism |
Njerëzit kyç | Moshe Ber Beck (d. 2021),[1] Yisroel Dovid Weiss |
Neturei Karta ( aramaishtja hebraike babilonase : נָטוֹרֵי קַרְתָּא , romanized: nāṭōrēy qartāʾ, lit. 'Gardianët e qytetit ' ) është një komunitet fetar i hebrenjve Haredi, i krijuar zyrtarisht në Jerusalem, më pas në Palestinë, në 1938, duke u ndarë nga Agudas Yisrael . Neturei Karta kundërshton zionizmin dhe bën thirrje për një "dekonstruktim paqësor" të shtetit të Izraelit, me besimin se hebrenjve u ndalohet të kenë shtetin e tyre deri në ardhjen e Mesisë hebraike dhe se shteti i Izraelit është një rebelim kundër Zotit. Teksa Neturei Karta e përshkruajnë veten si hebrenj të vërtetë tradicionalë, Lidhja Laike Hebraike Kundër Shpifjes me bazë në SHBA i ka cilësuar ata si "sektet më periferike të judaizmit". [2]
Në Izrael, disa anëtarë luten gjithashtu në beit midrash, në lagjen Meah Shearim të Jerusalemit dhe në Ramat Beit Shemesh Bet. Neturei Karta deklaron se nuk ekziston asnjë census zyrtar i numrit të anëtarëve. [3] Anti-Defamation League vlerëson se më pak se 100 anëtarë të komunitetit marrin pjesë në aktivizmin anti-izraelit, gjë e cila hidhet poshtë nga një kqyrje e videove në You Tube. [4] Sipas Lidhjes Anti-Shpifje (ADL), anëtarët e Neturei Karta kanë një histori të gjatë "deklaratash ekstremiste" dhe mbështetje për anti-zionistët dhe islamistët e shquar. [4] Edhe ky fakt është i kundërshtueshëm pasi është kontradiktore të thuash që ata janë ekstremistë ndaj vetë popullit të tyre ndërkohë që janë vetë hebrenj. Kështu duket qartë që lobi izraelit arrin deri aty sa të përgojojë dhe pjesëtarë të komunitetit të tyre të cilët nuk bien dakord me gjenocidin izraelit ndaj palestinezëve.
Origjina e emrit
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Fillimisht, organizata quhej Chevrat HaChayim (Shoqëria e Jetës); megjithatë, ky emër u zëvendësua shpejt në favor të emrit Neturei Karta. Emri Neturei Karta fjalë për fjalë do të thotë "Rojtarët e qytetit" në aramaisht dhe rrjedh nga një tregim në faqen 76c të Tractate Hagigah në Talmudin e Jerusalemit . Aty tregohet se rabini Judah haNasi dërgoi dy rabinë në një turne inspektimi:
Në një qytet ata kërkuan të shihnin "rojat e qytetit" dhe garda e qytetit parakaloi para tyre. Ata thanë se këta nuk ishin rojet e qytetit, por shkatërruesit e tij, gjë që i shtyu qytetarët të pyesnin se kush mund të konsiderohej atëherë kujdestar. Rabinët u përgjigjën: "Shkruesit dhe dijetarët", duke i referuar ata te Tehillim ( Psalmet ) Kapitulli 127. [5]
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në përgjithësi, anëtarët e Neturei Karta janë pasardhës të hebrenjve hungarezë dhe hebrenjve lituanezë, të cilët ishin studentë të Gaonit të Vilnës (i njohur si Perushim ), të cilët ishin vendosur në Jerusalem në fillim të shekullit të nëntëmbëdhjetë. Në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë, paraardhësit e tyre morën pjesë në krijimin e lagjeve të reja jashtë mureve të qytetit për të lehtësuar mbipopullimin në Qytetin e Vjetër, dhe shumica tani janë të përqendruar në lagjen Batei Ungarin dhe në lagjen më të madhe Meah Shearim . Anëtarët e Malachim janë gjithashtu të përfaqësuar dukshëm brenda Neturei Kartës.
Në atë kohë, ata ishin kundërshtarë të zëshëm të ideologjisë së re politike të Sionizmit që po përpiqej të vendoste sovranitetin hebre në Palestinën e kontrolluar nga osmanët . Ata kundërshtuan të ardhurit e rinj, të cilët ishin kryesisht jo-fetarë, ndërsa pohuan se shpëtimi hebre mund të sillej vetëm nga mesia hebre.
Neturei Karta u themelua nga rabini Amram Blau dhe rabini Aharon Katzenelbogen. Rabbi Blau ishte një vendas në Meah Shearim në Jerusalem dhe ishte aktiv në Izraelin Agudat gjatë epokës së Mandatit Britanik . [6] Megjithatë, nga vitet 1930, Aguda filloi të merrte një qasje më kompromentuese dhe akomoduese ndaj lëvizjes zioniste. Kjo bëri që Rabini Blau të ndahej nga Aguda në 1937 dhe të bashkëthemelonte Chevrat HaChayim (me rabinin Katzenelbogen), organizatë që së shpejti do të njihej më pas si Neturei Karta. [7]
Lëvizjet e tjera ortodokse hebreje, duke përfshirë disa që kundërshtojnë zionizmin, kanë denoncuar aktivitetet e degës radikale të Neturei Kartës. Sipas The Guardian, "[e]edhe midis qarqeve Haredi, ose ultra-ortodokse, Neturei Karta konsiderohen si një ekstrem i egër". [8] Neturei Karta ngatërrohet ndonjëherë me Satmarin, për shkak se të dy janë anti-zionistë ; megjithatë, ata janë grupe të veçanta dhe kanë pasur mosmarrëveshje. Për shembull, Satmar kritikoi Neturei Kartën për pjesëmarrjen në një konferencë revizioniste të holokaustit të vitit 2006 në Iran. [9] Neturei Karta pohon se mjetet e komunikimit masiv e minimizojnë qëllimisht këndvështrimin e tyre dhe i bëjnë ata të jenë të pakët në numër. Në protestat e tyre në Amerikë zakonisht marrin pjesë, më së shumti, disa dhjetëra njerëz. Në Izrael, protestat e grupit zakonisht tërheqin disa qindra pjesëmarrës, në varësi të natyrës së protestës dhe vendndodhjes së saj. [10]
Faqja e internetit e Neturei Karta thotë se anëtarët e saj "shpesh marrin pjesë në djegien publike të flamurit izraelit". Në festën hebraike të Purim, anëtarët e Neturei Karta kanë djegur në mënyrë rutinore flamuj izraelitë në festime në qytete si Londra, Bruklini dhe Jerusalemi . [11] [12] [13] [14] [15]
Ndërsa shumë në Neturei Karta zgjodhën thjesht të injoronin Shtetin e Izraelit, kjo është bërë më e vështirë. Disa morën hapa për të dënuar Izraelin dhe për të çmontuar përfundimisht deri në ardhjen e Mesisë . Me nam midis tyre ishte Moshe Hirsch, udhëheqës i një dege aktiviste të Neturei Karta, i cili shërbeu në kabinetin e Yasser Arafat si Ministër për Çështjet Hebraike. [16]
- ^ Editor, Y. W. (16 prill 2021). "Neturei Karta Leader Moshe Ber Beck Dies In Monsey". The Yeshiva World. Marrë më 16 prill 2021.
{{cite news}}:|last1=ka emër të përgjithshëm (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Neturei Karta: What is it?". Anti-Defamation League. 14 dhjetor 2006. Arkivuar nga origjinali më 2012-10-29.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Odenheimer, Micha (pranverë 2006). "We Will Not Obey. We Will Not Follow". Guilt & Pleasure. 2: 71–77. Arkivuar nga origjinali më 11 korrik 2011. Marrë më 7 maj 2010.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b "Neturei Karta: What is it?". Anti-Defamation League. 14 dhjetor 2006. Arkivuar nga origjinali më 2012-10-29.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "What is the Neturei Karta?". Arkivuar nga origjinali më 13 maj 2011. Marrë më 18 shtator 2023.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Zimmer, Uriel. "The Guardians of the City". Neturei Karta International. Arkivuar nga origjinali më 10 janar 2022. Marrë më 2007-01-22.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Rabbi Amram Blau Founder of the Neturei Karta Movement: An Abridged Biography.
- ^ In a state over Israel by Simon Rocker (The Guardian) November 25, 2002
- ^ Alan T. Levenson (12 mars 2012). The Wiley-Blackwell History of Jews and Judaism. John Wiley & Sons. fq. 455. ISBN 978-1-118-23293-4. Marrë më 7 janar 2013.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Connections Magazine "In 'Honor' of Yom Haatzmaut: A Few RBS Haredim Wore Sackcloth and Hung Palestinian Flags" Temura, 1 May 2006
- ^ Public burning of the Israeli flag Arkivuar 13 qershor 2023 tek Wayback Machine at NKI International website.
- ^ neturei karta photos Gabim te stampa Webarchive: Mungon adresa e arkivimit. by Sebastian Scheiner, Associated Press, November 20, 2007, available at USA Today Photos.
- ^ Neturei Karta burn Israeli flags in Jerusalem by Kobi Nahshoni, Ynet news, March 2, 2010.
- ^ Conference of Presidents: Time to cut off Neturei Karta by Ron Friedman, Times of Israel, April 4, 2012.
- ^ Neturei Karta Spy for Iran Sentenced to Four Years in Jail by Tzvi Ben-Gedalyahu, Jewish Press, January 28, 2014.
- ^ J. Gordon Melton; Martin Baumann (21 shtator 2010). Religions of the World, Second Edition: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices. ABC-CLIO. fq. 2066. ISBN 978-1-59884-204-3. Marrë më 7 janar 2013.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)