Përleshjet në Kumanovë (2015)

Përleshjet në Kumanovë (2015)
	; Një shtëpi e shkatërruar gjatë luftimeve në Kumanovë
Data	9 – 10 Maj 2015; (2 ditë)
Vendodhja	Kumanovë, Republika e Maqedonisë, (tani Maqedonia e Veriut)
Pasoja	Fitorja e Qeverisë Maqedonase
Palët pjesëmarrëse
Veteranët e UÇK-së	Maqedonia
Komandantët dhe udhëheqësit
Mirsad Ndrecaj; Beg Rizaj; Sami Ukshini; Muhamed Krasniqi; Demë Shehu ; Nusret Kaloshi	Gjorge Ivanov ; Nikolla Gruevski; Gordana Jankullovska
Njesitë e përfshira
E panjohur	Policia e Maqedonisë Njësia Speciale e Policisë "Tigrat"; Njësia e Shpërndarjes së Shpejtë; Njësia Speciale e Mbështetjes;
Fuqia ushtarake
40 burra	Nuk dihet
Viktimat dhe humbjet
10 të vrarë; 30 të arrestuar;	8 policë të vrarë ; ; 37 të plagosur; 2 të kapur;
	20 Civilë të plagosur

Një përleshje zjarri e cila shpërtheu gjatë një bastisjeje të policisë maqedonase në mes të forcave speciale të policisë së Maqedonisë dhe një grupi të armatosur të identifikuar si Ushtria Çlirimtare Kombëtare (UÇK), ka ndodhur më 9 Maj 2015 në qytetin verior të Maqedonisë së Veriut në Kumanovë. Gjatë përleshjeve, 8 policë maqedonas dhe 10 ish–veteranë shqiptarë të UÇK-së u vranë, ndërsa 37 oficerë të policisë maqedonase u plagosën. Përleshjet përfunduan më 10 Maj 2015 në një operacion nga policia maqedonase dhe forcave të armatosura, ku 30 burra shqiptarë janë arrestuar dhe akuzuar për "terrorizëm", akuzat janë bërë nga ana e autoriteteve maqedonase.

Para ngjarjes

Ngjarjes i paraprinë gjendja e keqe politike në Maqedoni, ku opozita publikonte përgjimet telefonike të ashtu-quajtura "bomba qeveritare", ku njerëzit e kabinetit qeveritar kishin diskutuar për korrupsion dhe biseda nacionaliste anti-shqiptare e sidomos biseda e Ministres së Brendshme të Maqedonisë, Gordana Jankullovska ku u dëgjua duke thënë se: "Shqiptarët e Maqedonisë mund t'i zhdukim brenda një ore" dhe "me shqiptarët duhet t'i lajmë duart" – ishte shprehur ajo.

Ngjarja ka ndodhur gjatë një krize të thellë politike në Republikën e Maqedonisë, që daton që nga zgjedhjet e përgjithshme të vitit 2014 . Partia kryesore opozitare, Bashkimi Social Demokrat i Maqedonisë (LSDM), ka bërë akuza për mashtrime zgjedhore , ka denoncuar fitoren e partisë konservatore VMRO-DPMNE dhe që atëherë ka bojkotuar Kuvendin. Që nga fillimi i vitit 2015, lideri socialdemokrat, Zoran Zaev, kishte në posedim regjistrime masive të përgjimeve të paligjshme, të supozuara të orkestruara nga kryeministri Nikolla Gruevski. Zoran Zaev filloi të lëshonte të ashtuquajturat "bomba" informative, një seri bisedash të përgjuara midis zyrtarëve konservatorë të qeverisë, shumica e tyre duke përfshirë kryeministrin e Maqedonisë Nikolla Gruevski. Duke vepruar kështu, ai ka bërë pretendime se Gruevski ka urdhëruar përgjimin e rreth 20,000 qytetarëve maqedonas dhe ka kontroll mbi sistemin gjyqësor në Maqedoni.

Në tetor të vitit 2014, ndërtesa e qeverisë maqedonase u sulmua nga dy predha që mund të ishin qëlluar nga një raketë RPG. Rreth një javë pas sulmit, një letër mbërriti në stacionin televiziv maqedonas në gjuhën shqipe Alsat-M e nënshkruar nga një grup që pretendonte lidhje me UÇK-në e shpërbërë duke marrë përgjegjësinë për sulmin. UÇK-ja ishte gjithashtu lojtari kryesor në konfliktin e vitit 2001 në Maqedoni. Në dokument thuhej se qeveria maqedonase drejton një ideologji pro-ruse dhe se UÇK-ja kërkon që Maqedonia të anëtarësohet në Bashkimin Evropian dhe në NATO me çdo kusht. Më 21 prill 2015, një kullë e policisë maqedonase në kufirin ndërmjet Maqedonisë dhe Kosovës , në fshatin malor Goshincë, u sulmua nga rreth 40 burra të armatosur të veshur me uniforma të UÇK-së, të cilët me sa duket kishin hyrë nga Kosova.

Më 3 maj 2015, selia e partisë më të madhe etnike shqiptare në Republikën e Maqedonisë, Bashkimi Demokratik për Integrim (BDI), u sulmua me një granatë dore. Nuk pati viktima dhe asnjë të dyshuar. Dyshohej se sulmi ishte për shkak të rritjes së kritikave ndaj partisë së BDI-së në mesin e shqiptarëve për shkak të lidhjeve të ngushta të dyshuara me partinë konservatore në pushtet.

Opozita akuzoi qeverinë se dyshohet se po përpiqej të mbulonte vdekjen e një burri në vitin 2011 dhe një gazetari në vitin 2013, gjë që u pasua nga protesta të dhunshme në vitin 2015. Zyrtarët thanë se 38 policë u plagosën.

Ngjarja

Rreth orës 05:00 të mëngjesit duke u gdhirë e shtuna, mediat të informuara nga banorët, raportuan për goditje me armë zjarri që sa vinin e bëheshin më të shpeshta. Forca të mëdha policore nisën të grumbulloheshin në qytet, veçanërisht në Lagjen e Trimave, të banuar kryesisht me shqiptarë. Helikopterë të shumtë fluturonin në këtë zonë dhe autoritetet maqedonase zgjodhën te heshtin për orë të tëra për të sqaruar qytetarët se çfarë po ndodhte. Situata ishte e paqartë, nëse të shtënat vinin nga individë apo policia po kryente një operacion ndaj personave te armatosur. Mediat nga burime të tyre jozyrtare deklaruan për disa viktima, mes të cilëve edhe civilë në përplasjet mes policisë dhe një grupi, ndërsa dhanë alarmin se banorët ndodheshin të rrethuar dhe frikësuar nga prania e forcave speciale. Pjesa më e madhe e tyre më pas u evakuuan. Ministrja e Brendshme e Maqedonisë Gordana Jankullovska vendosi të japë informacione për atë çka po ndodhte vetëm në orët e vona të mbrëmjes të së shtunës, kur tha se policia po përballej me një grup terrorist të armatosur rëndë të përbëre nga shtetas maqedonas dhe një vend në kufi, që synonte të godiste institucionet e rëndësishme. Ajo sqaroi se gjatë përplasjeve kishte pasur viktima mes radhëve të policisë, por jo mes civilëve.

Mediat maqedonase kanë lëshuar pohime të banorëve të Zajazit të Kumanovës se herët në mëngjes kanë parë rreth 40 persona të armatosur. Një komunitet i madh i shqiptarëve jetojnë në rajon. Qeveria lëshoi një deklaratë se grupi i armatosur numëronte 50–70 burra dhe se burrat e armatosur u fshehën në shtëpi private në lagjen e trimave në Kumanovë, (Divo Naselje). Grupi i armatosur përdori pushkë automatike, pushkë snajper dhe granata kundër policisë dhe zyrtarët thanë se ishin të trajnuar mirë. Policia maqedonase pësoi 3 të vdekur dhe 12 të plagosur në mëngjes, ndërsa burime jozyrtare pretendojnë mbi 20 policë të plagosur. Banorët në zonë u evakuuan nga policia maqedonase gjatë ditës. Mediat serbe raportuan se një numër i madh i shqiptarëve nga Kumanova kaluan kufirin për në Serbi. Gjatë përleshjeve, përfaqësuesit e Misionit të OSBE-së në Shkup ishin në kontakt me anëtarët e grupit të armatosur dhe përfaqësues nga Ministria e Punëve të Brendshme. Më 14 maj, ambasadori i SHBA-së në OSBE, Daniel Baer falënderoi misionin e OSBE-së në Shkup për "rolin e tij konstruktiv në lehtësimin e një armëpushimi".

Rreth orës 18:00 të mbrëmjes, mediat maqedonase raportuan se luftimet ishin ndalur dhe 30 nga militantët ishin dorëzuar. Megjithatë, pasi shumica e tyre u dorëzuan në mbrëmje, kishte ende të shtëna sporadike. Hetuesit maqedonas i identifikuan militantët si shtetas maqedonas dhe kosovarë dhe se ata kishin për qëllim të sulmonin institucionet dhe ndërtesat qeveritare. Sipas mediave shqiptare përgjegjësinë e merr UÇK-ja. Deri më 10 maj, policia maqedonase konfirmoi se grupi i armatosur ishte neutralizuar. Tetë policë u vranë në përleshje.

Pas ngjarjes

Pas sulmit, prokurorët maqedonas akuzuan 30 militantë shqiptarë për terrorizëm. Autoritetet thanë se 18 nga të dyshuarit ishin emigrantë shqiptarë të paligjshëm nga Kosova. Ministria e Brendshme e Maqedonisë ka deklaruar se 8 policë dhe 10 persona të armatosur u vranë në operacion, ndërkohë që 37 oficerë të tjerë u plagosën. Më 10 maj 2015, Presidenti i Republikës së Maqedonisë Gjorge Ivanov thirri një takim urgjent të Këshillit të Sigurisë Kombëtare të vendit, udhëheqjen e ushtrisë maqedonase, policinë dhe udhëheqësit politikë nga qeveritar dhe partive opozitare u takuan në pallatin presidencial për të diskutuar ngjarjet. Pas takimit, Presidenti theksoi se "policia ka parandaluar sulme të koordinuara terroriste në vende të ndryshme në Maqedoni, ku do të shkaktonin destabilizim serioz, kaos dhe frikë", duke shtuar se autoritetet ishin në dijeni të aktiviteteve të grupit të armatosur që në "fillim të vitit 2015". Qeveria maqedonase shpalli dy ditë zie kombëtare pas sulmeve për oficerët e policisë që humbën jetën gjatë sulmit.

Sipas televizionit maqedonas "Sitel-it", bazuar në lajmet shqiptare, më 8 maj Ministri i Drejtësisë Krenar Lloga njoftoi për "Radion Evropa e Lirë" se dokumentacioni për transferimin e të burgosurve në Kosovë ishte duke u kompletuar, por kjo u kontestua nga lajme të tjera.

Policia e Maqedonisë shkatërroi shumë shtëpi shqiptare. Rreth 3,000 shtëpi ishin krejtësisht të djegura apo të pabanuara. Rreth 5,000 shqiptarë menjëherë dolën si refugjatë në fshatrat kufitare në Kosovë. Autoritetet maqedonase kurrë nuk kanë raportuar apo dhënë ndonjë deklaratë për dëmet që bëri policia maqedonase kundër shtëpive shqiptare.

Më 10 maj 2016, përkatësisht 1 vit pas rënies së veteranëve shqiptarë, Organizata e Veteranëve të Luftës në Kosovë publikoi se "shqiptarët luftuan me ushtrinë maqedonase, për bashkim kombëtar, ata u tradhëtuan dhe luftuan në relacion 1 me 60 (1 ushtar shqiptar kundër 60 ushtarëve maqedonas).

Në fjalën e tij, kryeministri maqedonas Gruevski vlerësoi operacionin e policisë duke e quajtur atë një "aksion shumë profesional, heroik dhe patriotik" duke shtuar se "grupi planifikoi të sulmonte ngjarjet sportive, qendrat tregtare, si dhe institucionet shtetërore”. Ai gjithashtu përshëndeti tetë policët maqedonas që vdiqën gjatë bastisjes, por gjithashtu pohoi se "guximi i tyre mund të ketë penguar vrasjen e rreth 8,000 njerëzve të tjerë." Gruevski, gjatë fjalimit të tij televiziv, tha se "ky nuk është një konflikt maqedonas-shqiptar, por një konflikt midis njerëzve që nuk kanë asnjë të mirë për shtetin dhe njerëzve që mbështesin shtetin".

Presidenti Ivanov tha se autoritetet maqedonase ishin në dijeni për praninë e grupit terrorist brenda vendit që nga fillimi i vitit 2015. Gjatë fjalimit të tij në Këshillin e Sigurisë Kombëtare ai shtoi se kishte njoftuar përfaqësuesit e Bashkimit Evropian dhe NATO-s për ekzistencën e grupit militant, pa “shumë rezultate” nga organizatat. Ai gjithashtu deklaroi se "në mbledhjen e Këshillit të Sigurisë Kombëtare, ku morën pjesë përfaqësues të opozitës, u dënua në mënyrë më të ashpër sulmi ndaj sigurisë së vendit, qëllimi i të cilit ishte destabilizimi i Maqedonisë". Duke theksuar se "është koha që ato biseda të intensifikohen" për çështjen e anëtarësimit të Maqedonisë në Bashkimin Evropian dhe në NATO.

Akuzat

Përplasjet ndodhën menjëherë pas publikimit të përgjimit audio që zbuloi korrupsionin në një shkallë masive të kryer nga partia kryesore në qeveri. Shumë drejtues të opozitës dhe ekspertë politikë pretendojnë se shkëmbimi i zjarrit ishte i organizuar politikisht me qëllim që të largonte vëmendjen e publikut nga skandalet që rrotullohen rreth akuzave për korrupsion. Ata pretendojnë gjithashtu se ka prova se grupit i janë paguar 2 milionë euro për të kryer përplasjet. Për shkak se sa e ndjeshme dhe e diskutueshme ishte kjo ngjarje, kryeministri Zoran Zaev deklaroi se do të ketë një hetim ndërkombëtar.

Reagimet ndërkombëtare

Shqipëria – Ministri i Jashtëm shqiptar Ditmir Bushati bëri thirrje për një hetim ndërkombëtar për të shtënat. Ai tha se Marrëveshja e Ohrit dhe zbatimi i saj paraqet "bazën për stabilitetin demokratik dhe të ardhmen euroatlantike të Maqedonisë" dhe se "të drejtat demokratike në Maqedoni duhet të respektohen". Kryeministri shqiptar Edi Rama reagoi gjithashtu ndaj asaj që kishte ndodhur në Kumanovë, dhe ndërsa ishte duke marrë pjesë në një takim ministror ai deklaroi se vendi i tij do të vërë veton ndaj kandidaturës së Maqedonisë në NATO nëse nuk respekton të drejtat e pakicës së saj etnike shqiptare.
Bullgaria – Kryeministri bullgar Bojko Borisov, më 13 maj 2015, i tha parlamentit të vendit që ai ka dërguar trupa të ushtrisë bullgare deri në kufi me Maqedoninë për të ndaluar një fluks të mundshëm të refugjatëve dhe për tu përgatitur për të ndaluar sulmet e mundshme terroriste.
Bashkimi Evropian – Komisioneri i BE-së për negociatat mbi politikën e zgjerimit dhe fqinjësisë, Johannes Hahn, dërguar tre mesazhe në lidhje me sulmet në Kumanovës: "Ne i bëjmë thirrje të gjitha palëve të interesuara për të bashkëpunuar në sqarimin se çfarë ka ndodhur". Ai gjithashtu kerkoi "autoritetet dhe të gjithë udhëheqësit politikë dhe të komunitetet për bashkëpunim, për të rivendosur të qetësinë dhe hetim të ngjarjeve në mënyrë objektive dhe transparente brenda ligjit.
Greqia – Ministri i jashtëm grek Nikos Kotzias u takua me homologun e tij maqedonas, ai i ofroi ngushëllimet e Greqisë për familjet e viktimave.
Kosova – Ministria e Punëve të Jashtme e Republikës së Kosovës, lëshoi një deklaratë që dënonte dhunën dhe bëri thirrje për respektimin e Marrëveshjes së Ohrit. Në një takim me ambasadorin e Maqedonisë në Kosovë, zëvendësministri i Punëve të Jashtme, Petrit Selimi ka premtuar se Kosova do të intensifikojnë bashkëpunimi me autoritetet maqedonase dhe ranë dakord për të ndarë informacion mbi fajtorët e dyshuar.
NATO – Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, në një konferencë shtypi në selinë e NATO-s në Bruksel, ka deklaruar "Policia maqedonase ishte e gatshme për të trajtuar situatën, por për fat të keq ajo e humbi atë", duke shtuar se "Unë i bëj thirrje të gjithëve që të ushtrojnë vetëpërmbajtje dhe për të shmangur ndonjë përshkallëzim të mëtejshëm, në interes të vendit dhe të gjithë rajonit". Deklarata e tij zyrtare me shkrim thuhet se "është e rëndësishme që të gjithë liderët politikë dhe komuniteti të punojnë së bashku për të rivendosur të qetë dhe të kryejë një hetim transparent për të vendosur se çfarë ka ndodhur".
Rusia – Deklarata e Ministrisë së Jashtme ruse thuhet se ai mbështet qeverinë konservatore të Nikolla Gruevski, duke deklaruar se "shpërthimi i aktiviteteve anti-qeveritare në Maqedoni gjatë ditëve të fundit është shqetësuese", më vonë duke treguar se "zgjedhja e lëvizjeve të shumta të opozitës dhe OJQ-të, frymëzuar nga Perëndimi, që favorizojnë logjikën e rrugës dhe skenarin e njohur të një "revolucioni me ngjyrë", është e mbushur me pasoja të rrezikshme.
Serbia – Presidenti serb Tomislav Nikoliç, i ka dërguar një telegram ngushëllimi për ngjarjet në Kumanovë me presidentin e Maqedonisë, duke thënë se ai është "thellësisht i shqetësuar nga lajmi rreth gjakderdhjes në Kumanovë shkaktuar nga veprimet fanatikë terroriste". Gjithashtu, kryeministrin serb Aleksandar Vuçiç ka dërguar një telegram Gruevskit, duke deklaruar "në emër të qeverisë së Serbisë dhe në emrin tim personal, unë do të doja të shpreh ngushëllimet më të sinqerta për ju dhe familjet e viktimave". Shefi i Inteligjencës Ushtarake të Serbisë deklaroi se ai ishte paralajmëruar nga "kolegët" e Maqedonisë në lidhje me sulmet e papritur, por besohet se deklaratat ishin mbi ekzagjeruar.
Turqia – Ministria e Republikës Punëve të Jashtme e Turqisë lëshoi shpresat se tensionet politike të cilat kanë qenë të vazhdueshme në Republikën e Maqedonisë për një periudhë të caktuar kohore do të zgjidhet me mjete demokratike në kuadër të parimit të sundimit të ligjit, dhe të dialogut, si dhe qetësinë e brendshme dhe bilanci ndëretnik arrihet nëpërmjet Marrëveshjes së Ohrit të vitit 2001 ku ai nuk duhet të jetë i dëmtuar.