Jump to content

Shëndeti i nënave gjatë shatëzanisë, lindjes dhe pas saj

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Shëndeti i nënës është shëndeti i grave gjatë shtatëzanisë, lindjes së fëmijëve dhe periudhës pas lindjes. Përfshinë dimensionet e kujdesit shëndetësor të planifikimit familjar, paragjykimit, kujdesit para lindjes dhe pas lindjes, në mënyrë që të sigurojnë një përvojë pozitive dhe plotësuese në shumicën e rasteve, dhe të zvogëlojnë sëmundshmërinë dhe vdekshmërinë e nënës në raste të tjera. [1] OBSH-ja ka treguar se edhe pse amësia është konsideruar si një përvojë natyrale përmbushëse, e cila është emocionuese për nënën, një përqindje e lartë e grave kalojnë në shumë sfida, ku vuajnë nga probleme të ndryshme psikologjike e shëndetësore dhe ndonjëherë edhe vdesin. [2] Për këto shkaqe, ekziston nevoja për të investuar në shëndetin e grave. Investimi mund të arrihet në mënyra të ndryshme, ndër ato kryesore janë subvencionimi i kostos së kujdesit shëndetësor, edukimi për shëndetin e nënës, inkurajimi i planifikimit efektiv të familjes dhe sigurimi i një kontrolli të vazhdueshëm të shëndetit të grave me fëmijë. [3]

Morbiditeti dhe vdekshmëria e nënës

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Fondi i Popullsisë së Kombeve të Bashkuara (anglisht United Nation Fund for Population - UNFPA) ka vlerësuar se 289,000 gra kanë vdekur nga problemet e ndryshme nga shtatëzania ose lindja e fëmijëve në 2013.[4] Këto shkaqe variojnë nga gjakderdhja e rëndë deri te puna e penguar, të gjitha këto kanë ndërhyrje mjaft të efektshme. Ndërsa gratë kanë fituar qasje në planifikimin familjar dhe frekuentimin e aftë të lindjes me kujdesin e urgjencës obstetrike, raporti global i vdekshmërisë së nënave ka rënë nga 380 vdekje të nënave për 100,000 lindje të gjalla në 1990, në 210 vdekje për 100,000 lindje të gjalla në 2013. Kjo ka bërë që shumë vende të përgjysmojnë nivelin e vdekjes së nënave të tyre.

Edhe pse ka pasur një rënie të nivelit të vdekshmërisë në të gjithë botën, ka akoma shumë për tu bërë. Shkalla e lartë e vdekshmërisë ende ekziston, veçanërisht në komunitetet e varfëra, me mbi 85% që jetojnë në Afrikë dhe Azinë Jugore. [4] Efekti i vdekjes së një nëne rezulton në familje të cenueshme, dhe foshnjat e tyre, nëse mbijetojnë gjatë lindjes, ka shumë gjasa të vdesin para se të mbushin ditëlindjen e tyre të dytë.

Si vdekshmëria e nënës (vdekja) ashtu edhe sëmundshmëria (sëmundja) e rëndë e nënës janë "të shoqëruara me një shkallë të lartë të parandalueshmërisë". [5]

Në vitin 2010, Komisioni i Përbashkët i SHBA për Akreditimin e Organizatave të Shëndetit e përshkroi vdekshmërinë e nënës si një " ngjarje sentinel ", dhe e përdorë atë për të vlerësuar cilësinë e një sistemi të kujdesit shëndetësor. [6]

Subvencionimi i kostos së kujdesit shëndetësor do të ndihmojë në përmirësimin e gjendjes shëndetësore të grave. Sidoqoftë, gjendja shëndetësore e grave nuk duhet të përgjithësohet me atë të kategorisë tjetër të njerëzve. Vende të tilla si SH.B.A., Mbretëria e Bashkuar dhe të tjerët kanë ligje ku organet qeveritare dhe joqeveritare punojnë për të ulur dhe madje eliminuar çdo tarifë që u drejtohet grave shtatzëna ose grave që kanë çështje shëndetësore që lidhen me shtatzëninë. Kur gratë i dorëzojnë foshnjat e tyre në ambiente të çertifikuara të kujdesit shëndetësor pa paguar ose duke paguar shumë pak të holla, ato janë të motivuara të përdorin paratë e tyre në dietën e foshnjës, veshmbathjen dhe nevojat e tjera. Gjithashtu, kur gratë ndjekin klinika pa u ngarkuar dhe u lëshohen paisje tjera falas, mirëmbajtja e shëndetit të tyre ndihmohet, dhe kjo e zvogëlon koston e burimeve monetare që qeveria investon në kujdesin shëndetësor. Nga ana tjetër, niveli i sëmundshmërisë së nënës, së bashku me nivelin e vdekshmërisë, është ulur. [7]

Edukimi për çështje të ndryshme që lidhen me shëndetin e nënës është thelbësor për të kontrolluar dhe përmirësuar kujdesin shëndetësor të grave. Gratë që kanë burime, kanë një shans të ulët të përkeqësimit të gjendjes së tyre shëndetësore për shkak të njohurive që ato kanë. Këto gra marrin vendimin e duhur në lidhje me planifikimin e familjes, kohën më të mirë për të lindur sa i përket aftësive të tyre financiare, dhe ushqimit të tyre, para, gjatë dhe pas lindjes. Gannon (NP) raporton se niveli i vdekshmërisë së nënave u ul me 70% midis 1946 dhe 1953, kur gratë filluan të marrin edukimin e shëndetit të nënës gjatë shtatëzanisë, lindjes dhe pas saj. Studimi ka rekomanduar që i njëjti të përqendrohet në komunitetet që janë të margjinalizuara dhe vajzat që janë nën moshën 18 vjeç. Kur qeveria arrin të zvogëlojë shtatëzënitë e padëshiruara dhe të paplanifikuara midis këtyre dy grupeve të njerëzve, do të bëhet më e lehtë për të zvogëluar çështjen e shëndetit të nënës dhe koston që lidhet me të.

Faktorët që ndikojnë në shëndetin e nënës gjatë shtatëzanisë, lindjes dhe pas saj

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Varfëria dhe qasja në kujdesin shëndetësor

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Sipas një raporti të UNFPA -së, statusi shoqëror dhe ekonomik, normat dhe vlerat e kulturës dhe largësia gjeografike të gjitha rrisin një vdekshmëri të nënës, dhe rreziku për vdekjen e nënës (gjatë shtatëzanisë ose lindjes) në Afrikën Sub-Sahariane është 175 herë më i lartë se në vendet e zhvilluara, dhe rreziku për sëmundjet që lidhen me shtatzëninë dhe pasojat negative pas lindjes është edhe më i lartë. [8] Varfëria, shëndeti i nënës dhe rezultatet për fëmijën janë të gjitha të ndërlidhura. [9]

Gratë që jetojnë në zonat e varfërisë kanë më shumë të ngjarë të jenë të trashë dhe të përfshirë në sjellje jo të shëndetshme siç është pirja e duhanit dhe përdorimi i drogës, kanë më pak të ngjarë të përfshihen ose madje të kenë qasje në kujdes të ligjshëm prenatal, dhe janë në një rrezik dukshëm më të lartë për të keq rezultatet si për nënën ashtu edhe për fëmijën. [10] Një studim i kryer në Kenia vuri në dukje se problemet e zakonshme të shëndetit të nënës në zonat e prekura nga varfëria përfshijnë hemorragji, anemi, hipertension, malarje, mbajtje të placentës, punë të parakohshme, punë të zgjatur / të komplikuar dhe pre-eklampsi . [11]

Në përgjithësi, kujdesi adekuat paraunatal përfshin kujdesin mjekësor dhe shërbimet edukative, sociale dhe ushqyese gjatë shtatëzanisë. [12] Edhe pse ekzistojnë një larmi arsyesh që gratë zgjedhin të mos përfshihen në kujdesin e duhur para lindjes, 71% e grave me të ardhura të ulëta në një studim kombëtar në SHBA kishin vështirësi për të hyrë në kujdesin para lindjes kur e kërkuan atë. Për më tepër, emigrantët dhe gratë hispanike janë në rrezik më të lartë sesa gratë e bardha ose me ngjyrë për të marrë pak ose jo kujdes prenatal, ku niveli i arsimimit është gjithashtu një indikator (pasi arsimi dhe raca janë të lidhura). Adoleshentët ka më pak të ngjarë të marrin ndonjë kujdes prenatal fare. Përgjatë disa studimeve, gratë dhe adoleshentët renditën financat e pamjaftueshme dhe mungesën e transportit si pengesat më të zakonshme për marrjen e kujdesit të duhur prenatal. [13]

Harta e vendeve dhe territoreve sipas nivelit të fertilitetit që nga viti 2018

Të ardhurat janë të lidhura mjaft me cilësinë e kujdesit para lindjes.[13] Ndonjëherë, afërsia me institucionet e kujdesit shëndetësor dhe aksesi në transport kanë efekte të konsiderueshme nëse gratë kanë qasje në kujdesin para lindjes ose jo. Një analizë e bërë mbi shërbimet e kujdesit shëndetësor të nënave në Mali zbuloi se gratë që jetonin në zona rurale, larg institucioneve të kujdesit shëndetësor kishin më pak të ngjarë të merrnin kujdes para lindjes sesa ato që jetonin në zona urbane. Për më tepër, studiuesit gjetën një marrëdhënie edhe më të fortë midis mungesës së transportit dhe kujdesit prenatal dhe lindjes. [14] Përveç afërsisë duke qenë një parashikues i qasjes në kujdesin para lindjes, Materia dhe kolegët gjetën rezultate të ngjashme për afërsinë dhe kujdesin para lindjes në Etiopinë rurale. [15]

Kushtet para-ekzistuese

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

HIV / AIDS

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shkalla e HIV e nënave ndryshon në të gjithë botën, duke filluar nga 1% në 40%, me vendet afrikane dhe aziatike që kanë normat më të larta. [16] Ndërsa infeksioni i nënës HIV në përgjithësi ka implikime shëndetësore për fëmijën, [17] veçanërisht në vendet ku varfëria është e lartë dhe niveli arsimor është i ulët, [18] kesh HIV / AIDS ndërsa shtatzënë gjithashtu mund të shkaktojë rreziqe të ngritura shëndetësore për nënën. [19] Një shqetësim i madh për gratë shtatzëna me HIV pozitive është rreziku i kontraktimit të tuberkulozit (TB) dhe / ose malaries, në vendet në zhvillim.

Pesha e nënës

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjatë shtatëzanisë, gratë me një peshë mesatare para shtatëzanisë (BMI 18.5-24.9) duhet të presin të fitojnë midis 25-35 paund gjatë rrjedhës së shtatëzanisë. [20] Ritmet e rritura të hipertensionit, diabeti, komplikimet e frymëmarrjes dhe infeksionet janë të përhapura në rastet e mbipeshes së nënës dhe mund të kenë efekte të dëmshme në rezultatet e shtatzënisë. [21] Obeziteti është një faktor rreziku jashtëzakonisht i fortë për diabetin gestacional. [22] Hulumtimet kanë zbuluar që nënat e trashë që humbin peshë (të paktën 10 paund ose 4,5 kg) shtatzënitë në mes zvogëlojnë rrezikun e diabetit gestacional gjatë shtatëzanisë së tyre të ardhshme, ndërsa nënat që fitojnë peshë në të vërtetë rritin rrezikun e tyre. [23] Gratë që janë shtatzënë duhet të synojnë të ushtrojnë të paktën 150 minuta në javë, përfshirë ushtrimet e forcimit të muskujve. [24]

Higjiena orale

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Nënës Oral Shëndeti ka treguar për të ndikojë në mirëqenien e të dy grua shtatzënë dhe e saj të palindur fetusit .

Raporti i Përgjithshëm i Kirurgut 2000 theksoi ndërvarësinë e shëndetit oral me shëndetin e përgjithshëm dhe mirëqenien e një individi. [25] Shëndeti oral është veçanërisht thelbësor gjatë periudhës perinatale dhe zhvillimit të ardhshëm të fëmijës. [26] Menaxhimi i duhur i shëndetit oral ka përfitime si për nënën ashtu edhe për fëmijën. Për më tepër, mungesa e të kuptuarit ose mirëmbajtja e shëndetit të mirë oral për gratë shtatzëna mund të kenë efekte të dëmshme tek ata dhe fëmijët e tyre. Prandaj, është e domosdoshme të edukohen nënat në lidhje me rëndësinë e shëndetit oral. Për më tepër, bashkëpunimi dhe mbështetja midis mjekëve në fusha të ndryshme, veçanërisht në mesin e praktikuesve të familjes dhe obstetërve, është thelbësore në adresimin e shqetësimeve për shëndetin e nënës së nënave. [27] Në vitin 2007, Projekti i Shëndetit oral për nënat u zhvillua për të siguruar një kujdes rutinor oral për gratë shtatzëna me të ardhura të ulëta në Nassau County, NY. Që nga fillimi i tij, programi ka trajtuar më shumë se 2,000 gra shtatzëna, shumë prej të cilave kishin probleme domethënëse në mishrat e dhëmbëve. [28]

Shëndeti oral ka implikime të shumta në shëndetin e përgjithshëm të përgjithshëm dhe cilësinë e jetës së një individi. Raporti i Kirurgut të Përgjithshëm rendit sëmundje të ndryshme sistemike dhe kushte që shfaqin manifestime me gojë. [25] Zgavra me gojë shërben si një vend dhe si një hyrje hyrëse e sëmundjes për infeksione mikrobike, të cilat mund të ndikojnë në gjendjen e përgjithshme shëndetësore. Për më tepër, disa studime kanë demonstruar një lidhje midis sëmundjeve periodontale dhe diabetit, sëmundjeve kardiovaskulare, goditjes në tru dhe rezultateve të pafavorshme të shtatzënisë. Për më tepër, raporti vendos një marrëdhënie midis shëndetit oral dhe cilësisë së jetës, përfshirë treguesit funksional, psikosocial dhe ekonomik. Shëndeti i dobët oral mund të ndikojë në dietë, ushqimin, gjumin, statusin psikologjik, ndërveprimin shoqëror, shkollën dhe punën.

Mbrojtja dhe kontrolli i shëndetit oral dhe sëmundjeve mbrojnë shëndetin dhe cilësinë e jetës së gruas para dhe gjatë shtatëzanisë. [29] Gjithashtu, ai ka potencialin të zvogëlojë transmetimin e baktereve patogjene që shfaqen nga nëna tek fëmija. [26] Së bashku me shtatzëninë, vijnë ndryshime fiziologjike për një grua. Ndryshimet, përfshirë hormonet luhatëse, rrisin ndjeshmërinë e gruas ndaj infeksioneve me gojë, siç është sëmundja periodontale. Kjo sëmundje dëmton aftësinë e trupit për të riparuar dhe mirëmbajtur indet e buta. [27] Ajo gjithashtu shkakton dëme indirekte përmes induksionit bakterial si të përgjigjeve inflamatore ashtu edhe të imunitetit të hostit. [30] Gjatë shtatëzënësisë, inflamacioni i butë i mishrave të dhëmbëve, "gingiviti i shtatëzënësisë", është mjaft i zakonshëm dhe nëse nuk trajtohet mund të çojë në sëmundje periodontale. Ka pasur një numër të shtuar studimesh që krijojnë shoqata midis, sëmundjes parodontale dhe rezultateve negative të shëndetit, të cilat përfshijnë humbjen e dhëmbëve, sëmundjet kardiovaskulare, goditjen, kontrollin e dobët të diabetit dhe rezultatet e pafavorshme të lindjes. Për shembull, një studim i tillë zbuloi se sëmundja parodontale e moderuar ose e rëndë në fillim të shtatëzanisë shoqërohej me lindjen e foshnjës me moshë të vogël për gestacional. [31] Studime të tjera gjithashtu kanë gjetur një lidhje midis sëmundjes parodontale dhe zhvillimit të pre-eklampsisë dhe lindjeve para-lindore.

Një tjetër sëmundje e dukshme orale që ka të bëjë me shëndetin e fëmijëve të nënës është kariesi i dhëmbëve. Kariesi dentar është procesi i prishjes së dhëmbëve dhe zhvillimi i asaj që njihet zakonisht si zgavra. [30] Kariesi dentar transmetohet nga nëna tek fëmija vertikalisht; kolonizimi i baktereve kancerogjene ndodh kryesisht nga nëna tek fëmija përmes aktiviteteve për ndarjen e pështymës. Flora oralë e nënës mund të parashikojë përfundimisht florën orale te pasardhësit. [32] Për më tepër, faktorë të tjerë të nënës si faktorë shoqërorë, të sjelljes dhe biologjikë mund të predispozojnë përvojën e një fëmije me prishjen e dhëmbëve. Disa nga këta faktorë përfshijnë mungesën e njohurive që një nënë disponon në lidhje me shëndetin oral, gjë që mund të ndikojë në zhvillimin e kariesit midis fëmijëve të saj. Në krahasim me fëmijët, nënat e të cilëve kanë shëndet të mirë oral, fëmijët e nënave të të cilëve kanë shëndet të dobët oral, kanë pesë herë më shumë gjasa të kenë shëndet të dobët oral. [27] Mirëmbajtja e dobët e shëndetit oral ka implikime të thella në zhvillimin e fëmijëve. Siç u përmend në Raportin e Përgjithshëm të Kirurgut, shëndeti oral ndikon në cilësinë e jetës, veçanërisht fëmijëve, në lidhje me mirëqenien funksionale, psikologjike, ekonomike dhe emocionale të përgjithshme të një individi. [25] Për të demonstruar efektet e pafavorshme të shëndetit të dobët të gojës, merrni për shembull pasojat që një zgavër e thjeshtë mund të ketë tek një fëmijë. Së pari, është e dhimbshme. Kjo mund të bëjë që një fëmijë të humbasë shkollën ose të ketë përqendrim të dobët, duke rrezikuar përfundimisht performancën e shkollës. Për më tepër, për shkak të dhimbjes, mund të rezultojë në shtim ose rritje të dobët të peshës. Gjithashtu, fëmijët mund të shfaqin vetëvlerësim të zvogëluar për shkak të çështjeve kozmetike. Për më tepër, ajo mund të ndikojë në gjuhën dhe të dëmtojë të folurit. Zhvillimi i dëmtuar i të folurit gjithashtu mund të rezultojë në vetëvlerësim të ulët. Më në fund, zgavrat edhe pse janë lehtësisht të parandalueshme, mund të përbëjnë një barrë financiare të një familje. Shërbimet dentare publike janë të pakta dhe të kushtueshme për individët që nuk kanë sigurim dentar. Mund të rezultojë gjithashtu në vizita të paarsyeshme në departamentin e urgjencës. Shëndeti i dobët oral futet në aspekte të tjera të jetës, duke paraqitur kërcënime për mirëqenien e përgjithshme, nëse nuk trajtohet me kohë dhe në mënyrë efektive

Rëndësia e shëndetit oral është e dukshme, megjithatë, shumë gra nuk marrin shërbime dentare para, gjatë dhe pas shtatëzanisë, madje edhe me shenja të dukshme të sëmundjes orale. [29] Ekzistojnë disa faktorë në lidhje me gratë shtatzëna që nuk kërkojnë kujdes dentar, përfshirë rolin e sistemit të kujdesit shëndetësor dhe disponimin e vetë gruas. Ekziston një keqkuptim i zakonshëm që nuk është e sigurt të përfitoni shërbime dentare gjatë shtatëzanisë. Shumë ofrues të shëndetit prenatal dhe oral, kanë njohuri të kufizuara në lidhje me ndikimin dhe sigurinë e ofrimit të shërbimeve dentare; kështu që ata mund të vonojnë ose të ndalojnë trajtimin gjatë shtatëzanisë. [26] Për më tepër, disa ofrues të shtatzanisë nuk janë të vetëdijshëm për rëndësinë e shëndetit oral në shëndetin e përgjithshëm të përgjithshëm, duke mos arritur t'i referojnë pacientët e tyre tek ofruesit e dhëmbëve. Së pari dhe më e rëndësishmja, mendimi i gabuar në lidhje me ndikimin e shërbimeve dentare ndërsa një grua është shtatzënë duhet të pastrohet. Ekziston një konsensus që parandalimi, diagnostikimi dhe trajtimi i sëmundjeve të gojës është shumë i dobishëm dhe mund të kryhet tek gratë shtatzëna që nuk kanë ndonjë rrezik të shtuar të fetusit ose nënës, në krahasim me rrezikun e sigurimit të kujdesit oral. Po aq e rëndësishme është krijimi i bashkëpunimit midis klinikantëve, veçanërisht ofruesve të shëndetit të nënës, me ofruesit e tjerë të dhëmbëve. Duhet të ketë koordinim midis ofruesve të përgjithshëm të shëndetit dhe shëndetit oral, veçanërisht për shkak të ndërvarësisë së dy fushave. [25] Kështu, është e domosdoshme të edukohen dhe trainohen ofruesit e shëndetit për rëndësinë e shëndetit oral, duke hartuar metoda për t'u përfshirë në praktikat e tyre përkatëse. Ofruesit ofrojnë më shumë arsim për gratë shtatzëna që adresojnë rëndësinë e shëndetit oral, sepse këto gra kontrollojnë përfundimisht fatin e vetes dhe pasardhësve të tyre. Për shembull, ofruesit mund t'u ilustrojnë nënave se si të zvogëlojnë zgavrat duke fshirë mishrat e fëmijëve të tyre me një leckë të butë pas ushqyerjes me gji ose ushqyerjes me shishe. Dhënia e njohurive dhe aplikimet praktike të masave të mira të mirëmbajtjes së shëndetit oral për nënat mund të ndihmojnë në përmirësimin e shëndetit të përgjithshëm të nënës dhe fëmijës. Ekzistojnë akoma faktorë të tjerë kur analizohet përdorimi i ulët i shërbimeve dentare nga gratë shtatzëna, veçanërisht i përhapur në mesin e pakicave etnike dhe racore. Një faktor kryesor është mungesa e sigurimit ose qasja në shërbimet dentare. Për këtë arsye, më shumë të dhëna duhet të mblidhen dhe analizohen në mënyrë që programet të vendosen në mënyrë efektive për të arritur në të gjithë segmentet e popullatës.

Gara dhe etnia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Raporti i vdekshmërisë së lidhur me shtatzëninë (PRMR) përfaqëson numrin e vdekjeve për 100,000 lindje të gjalla që vijnë nga shkaqet e shtatzënisë ose shtatzënisë. Analiza e sistemit të mbikëqyrjes së vdekshmërisë së shtatëzanisë, realizuar nga Qendra për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC), tregon pabarazi të konsiderueshme racore dhe etnike në vdekjet e lidhura me shtatzëninë. [33] Në mënyrë të veçantë, një raport i vitit 2019 nga CDC tregon se PRMR-të e grave me ngjyrë dhe të grave indiane amerikane në Shtetet e Bashkuara janë 3-4 herë më të larta se ajo e grave të bardha. Për gratë e Bardha gjatë vitit 2019, kishte rreth 13 vdekje nëna për 100,000 lindje të gjalla. Për gratë indiane ngjyrë dhe amerikane, pati 41 dhe 30 vdekje nëna respektivisht për 100,000 lindje të gjalla. Shumica e këtyre vdekjeve ishin për shkak të sëmundjeve të parandalueshme që lidhen me vdekshmërinë e lidhur me shtatzëninë, të tilla si hipertensioni. Ndërsa shkalla e vdekshmërisë së këtyre sëmundjeve ishte më e lartë tek gratë indiane me ngjyrë dhe Amerikane, përhapja fillestare ishte përgjithësisht e njëjtë në të gjitha racat. [34] Edhe pse më e ulët se ajo e grave indiane me ngjyr dhe Amerikane, PRMR për gratë aziatike dhe ato të Paqësorit Ishte zbuluar se ishte më e lartë se ajo e grave të Bardha (me një raport të pabarazisë prej 1.1). PRMR për gratë hispanike ka treguar një rënie në vitet e fundit. Sidoqoftë, raportet specifike të shtetit tregojnë se gratë hispanike përballen me shkallë të lartë të sëmundshmërisë së nënës. [35]

CDC citon shkaqe të shumta të mundshme për hendekun racor në vdekshmërinë e nënave. Ata thonë se shumica e vdekjeve të lidhura me shtatzëninë janë rezultat i kombinuar i 3-4 faktorëve kontribues. Për gratë indiane të me ngjyrë dhe amerikane, kjo mund të përfshijë çështje të paragjykimeve raciale të nënkuptuara të mbajtura nga ofruesit e kujdesit shëndetësor, gjë që ndikon në cilësinë e kujdesit të dhënë për të trajtuar ose parandaluar një sëmundje fatale. Këta faktorë gjithashtu mund të jenë më strukturorë (p.sh. hendeku në qasjen në kujdesin parësor dhe parandalues në komunitetet pakicë). Në raportin e CDC, statusi ekonomik nuk përmendet si një shkak kryesor i vdekshmërisë së nënës. Ndërsa statusi ekonomik dhe niveli i arsimit është një faktor i mundshëm kontribues në vdekshmërinë e nënave, hendeku racor tregohet të vazhdojë në të gjitha nivelet ekonomike dhe arsimore. [34]

Feja

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ka shumë faktorë që ndikojnë në shëndetin e nënës dhe në qasjen e burimeve. Një nga këta faktorë që studimet e fundit kanë theksuar është feja. Për shembull, një studim i tillë deklaroi se, për shkak të pandjeshmërisë dhe mungesës së njohurisë që mjekët treguan gra myslimane emigruese në Kanada, informacioni dhe trajtimi i tyre shëndetësor pësuan [36] . Kujdesi shëndetësor që ata morën nga mjekët nuk dha informacion në lidhje me praktikat e tyre fetare ose kulturore dhe bëri pak për të siguruar rregullime kulturore dhe mbështetje emocionale . Për të siguruar një mjedis më të sigurt dhe më të rehatshëm për gratë myslimane, u vërtetua se ata kishin nevojë për më shumë mbështetje që do të lidhej me komunitetin e imigrantëve dhe informacione të lidhura me shëndetin . Diskriminimi i bazuar në fe është një faktor që ndikon në kujdesin shëndetësor të nënës për gratë me prejardhje të ndryshme. Nuk ka shumë diskutime mbi studimet që pasqyrojnë vështirësitë me të cilat kalojnë gratë përsa i përket fesë dhe kujdesit të nënës. Stigmatizimi i praktikave të caktuara të nënës dhe riprodhimit është i zakonshëm në kontekstin e fesë. Për shembull, në një studim që u përqëndrua në intervistimin e grave që kishin abort, një pjesëmarrëse përdori fjalën "faj" 16 herë në intervistën e saj një orë. [37] Ajo përmendi se shkaku i fajit të saj ishte për shkak të edukimit të saj katolik . Të dhënat e përgjithshme treguan se ekzistonte një marrëdhënie e fortë midis fesë dhe vetë stigmës . Në mesin e grave që identifikuan si një të krishterë praktikuese, 65% bënin deklarata që vërtetonin efektet e vetë-stigmës . Ekzistojnë shumë stigmë dhe norma në lidhje me fenë që, nga ana tjetër, i vë gratë në rrezik kur marrin kujdes shëndetësor [38] . Praktikat dhe traditat e tjera fetare kanë treguar se ndikojnë në shëndetin e nënës në një mënyrë negative. Praktikuesit e apostolizmit në Zimbabve janë shoqëruar me vdekshmëri më të lartë të nënave [39] . Rezultatet e një studimi treguan shoqatat e rrezikshme që feja mund të ketë në shëndetin e nënës . Prirja e përgjithshme tregon se Apostolizmi promovon pjellori të lartë, martesë të hershme, mos përdorim të kontraceptivëve dhe përdorim të ulët ose mos-përdorim të kujdesit spitalor . Ka vonesa në njohjen e shenjave të rrezikut, duke vendosur të kërkoni kujdes dhe marrjen e kujdesit të duhur shëndetësor . Studimet e ardhshme mund të shikojnë se si traditat shoqërore ose pritjet siç janë rolet gjinore mund të kombinohen me fenë për të rezultuar në një kujdes shëndetësor më të dobët të nënave.

Megjithëse faktorët e fesë mund të ndikojnë negativisht në kujdesin shëndetësor të nënës, studime të tjera tregojnë domosdoshmërinë e të kuptuarit të besimeve dhe praktikave të ndryshme fetare. Në Ganë, intervistat e grave treguan përfitimet e besimeve dhe praktikave transparente fetare gjatë shtatzanisë dhe në punë [40] . Ndërhyrjet shpirtërore të bëra nga pastorët gjatë shtatëzanisë përfshinin lutje, rrfime, kthimin e ëndrrave negative, shtrimin e duarve dhe vajosjen e grave. Artifaktet fetare të përdorura midis grave gjatë shtatëzanisë dhe punës ishin vajosja e vajit, uji i bekuar, ngjitësit, shami e bekuar e bardhë, rëra e bekuar, Bibla dhe Rruzari. Gratë bënë shumë lidhje me këto praktika dhe fenë e tyre siç është Zoti që ka aftësi të zvogëlojë dhimbjen në punë dhe të sigurojë një lindje të sigurt dhe të suksesshme . Rezultatet arritën në përfundimin se shpirtërore është një pjesë integrale e kujdesit për gratë shtatzëna në Ganë. Për të siguruar sigurinë e këtyre grave, praktikat e tyre fetare nuk duhet të jenë në fshehtësi . Prania e artikujve nënkupton që gratë nuk kanë lirinë ta praktikojnë fenë e tyre në shtëpi . Shtë përfunduar se pastorët duhet të jenë të ndjeshëm ndaj rolit të tyre në procesin e punës dhe se zbulesat dhe ndërhyrjet shpirtërore nuk duhet të çojnë në shtatzëni ose ndërlikime të punës . Studimet e ardhshme për fenë dhe kujdesin shëndetësor të nënës do të përqendrohen në rolin e pastorëve, mbështetje të njohur dhe pikëpamjet e mamive ose profesionistëve të kujdesit shëndetësor në shoqëri të ndryshme në të gjithë botën.

Efektet në shëndetin dhe zhvillimin e fëmijëve

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shëndeti prenatal

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kujdesi prenatal është një pjesë e rëndësishme e kujdesit themelor shëndetësor të nënave. [41] Rekomandohet që nënat në pritje të marrin të paktën katër vizita para lindjes, në të cilat një punonjës shëndetësor mund të kontrollojë shenjat e shëndetit të keq - të tilla si nënpeshë, anemi ose infeksion - dhe të monitorojë shëndetin e fetusit. [4] Gjatë këtyre vizitave, gratë këshillohen për ushqimin dhe higjenën për të përmirësuar shëndetin e tyre përpara dhe pas lindjes. Ata gjithashtu mund të hartojnë një plan lindjeje që përcakton se si të kujdeseni dhe çfarë të bëni në rast urgjence.

Varfëria, kequshqyerja dhe abuzimi me substancat mund të kontribuojnë në probleme të dëmtuara njohëse, motorike dhe të sjelljes gjatë fëmijërisë. [42] Me fjalë të tjera, nëse një nënë nuk është në gjendje shëndetësore optimale gjatë periudhës parnatale (koha gjatë kohës që ajo është shtatzënë) dhe / ose fetusi është i ekspozuar ndaj teratogjenit, fëmija ka më shumë të ngjarë të përjetojë vështirësi shëndetësore ose zhvillimore, ose vdekja. Mjedisi në të cilin nëna parashikon embrionin / fetusin është thelbësore për mirëqenien e tij pas gestacionit dhe lindjes.

Një teratogjen është "çdo agjent që mund të shkaktojë një defekt të lindjes ose të ndryshojë negativisht rezultatet njohëse dhe të sjelljes". Doza, ndjeshmëria gjenetike dhe koha e ekspozimit janë të gjithë faktorët për masën e efektit të një teratogeni në një embrion ose fetus. [43]

Ilaçet me recetë të marra gjatë shtatëzënësisë, si: streptomicina, tetraciklina, disa antidepresantë, progestina, estrogjeni sintetik dhe Accutane, [44] [45] si dhe ilaçet pa recetë siç janë pilulat dietë, mund të rezultojnë në rezultate teratogenike për zhvillimin embrionit / fetusit. Për më tepër, doza të larta të aspirinës dihet se çojnë në gjakderdhje të nënës dhe fetusit, megjithëse aspirina me dozë të ulët zakonisht nuk është i dëmshëm. [46] [47]

Të porsalindurit, nënat e të cilave përdorin heroinë gjatë periudhës së gestacionit shpesh shfaqin simptoma të tërheqjes gjatë lindjes dhe ka më shumë të ngjarë të kenë probleme vëmendjeje dhe çështje shëndetësore ndërsa rriten. [48] Përdorimi i stimuluesve si metamfetamina dhe kokaina gjatë shtatëzanisë janë të lidhura me një numër problemesh për fëmijën siç janë pesha e ulët e lindjes dhe perimetri i vogël i kokës dhe vonesat e zhvillimit motorik dhe njohës, si dhe problemet e sjelljes gjatë fëmijërisë. [49] [50] [51] [52] Akademia Amerikane e Psikiatrisë së Fëmijëve dhe të Rinjve zbuloi se 6 vjeç, nënat e të cilëve kishin pirë duhan gjatë shtatëzanisë, shënuan më pak në një test inteligjence sesa fëmijët, nënat e të cilëve nuk e kishin. [53]

Pirja e duhanit të cigareve gjatë shtatëzanisë mund të ketë një sërë efektesh të dëmshme për shëndetin dhe zhvillimin e pasardhësve. Rezultatet e zakonshme të pirjes së duhanit gjatë shtatëzanisë përfshijnë lindje para kohe, pesha të ulëta të lindjes, vdekje fetale dhe neonatale, probleme të frymëmarrjes dhe sindromën e vdekjes së papritur të foshnjave (SIDS), [43] si dhe rritje të rrezikut për dëmtim njohës, çrregullim të hiperaktivitetit të deficitit të vëmendjes ( ADHD) dhe probleme të tjera të sjelljes. [54] Gjithashtu, në një studim të botuar në Gazetën Ndërkombëtare të Kancerit, fëmijët, nënat e të cilëve pinë duhan gjatë shtatëzanisë pësuan një rritje të rrezikut prej 22% për limfomën jo-Hodgkin. [55]

Edhe pse përdorimi i alkoolit në moderim të kujdesshëm (një deri në dy servings disa ditë në javë) gjatë shtatëzanisë nuk dihet në përgjithësi që shkaktojnë çrregullim të spektrit të alkoolit fetal (FASD), Kirurgu i Përgjithshëm i SH.B.A këshillon kundër konsumimit të alkoolit në të gjithë gjatë shtatëzanisë. [56] Përdorimi i tepërt i alkoolit gjatë shtatëzanisë mund të shkaktojë FASD, e cila zakonisht përbëhet nga anomalitë fizike dhe konjitive te fëmija si deformime të fytyrës, gjymtyrët e dëmtuar, fytyrën dhe zemrën, problemet e të mësuarit, nën inteligjencën mesatare dhe paaftësinë intelektuale (ID). [57] [58]

Edhe pse HIV / AIDS mund të transmetohet tek pasardhësit në periudha të ndryshme, koha më e zakonshme që nënat kalojnë në virus është gjatë shtatëzënësisë. Gjatë periudhës perinatale, embrioni / fetusi mund të kontraktojë virusin përmes placentës. [43]

Diabeti gestacional është i lidhur drejtpërdrejt me mbipeshën tek pasardhësit përmes adoleshencës. [59] Për më tepër, fëmijët, nënat e të cilëve kishin diabet kanë më shumë të ngjarë të zhvillojnë diabet të tipit II . [60] Nënat që kanë diabet gestacional kanë një shans të lartë për të lindur foshnje shumë të mëdha (10 paund ose më shumë). [43]

Për shkak se ushqimi i embrionit ose fetusit është i bazuar në proteinat e nënës, vitaminën, mineralin dhe konsumimin e plotë të kalorive, foshnjat e lindura nga nënat e ushqyera kanë më shumë të ngjarë të shfaqin keqformime. Për më tepër, stresi i nënës mund të ndikojë në fetus direkt dhe indirekt. Kur një nënë është nën stres, në trup ndodhin ndryshime fiziologjike që mund të dëmtojnë fetusin në zhvillim. Për më tepër, nëna ka më shumë të ngjarë të përfshijë sjellje që mund të ndikojnë negativisht në fetus, të tilla si pirja e duhanit, përdorimi i drogës dhe abuzimi me alkoolin. [43]

Lindja e fëmijës dhe infeksionet seksualisht të transmetueshme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Herpesi gjenital mund të kalohet tek pasardhësit përmes kanalit të lindjes gjatë lindjes. [61] [62] Në shtatëzënitë kur nëna është e infektuar me virus, 25% e bebeve të dorëzuara përmes një kanali të infektuar të lindjes bëhen të dëmtuar në tru, dhe 1/3 vdesin. [43] HIV / AIDS gjithashtu mund të transmetohet gjatë lindjes përmes kontaktit me lëngjet e trupit të nënës. Nënat në vendet e zhvilluara shpesh mund të zgjedhin të nënshtrohen një seksion cezariane për të zvogëluar rrezikun e transmetimit të virusit përmes kanalit të lindjes, por ky opsion nuk është gjithmonë i disponueshëm në vendet në zhvillim. [63]

Periudha pas lindjes

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në nivel global, më shumë se tetë milion nga 136 milion gra që lindin çdo vit vuajnë nga gjakderdhja e tepërt pas lindjes së fëmijëve. [64] Kjo gjendje - e referuar në mënyrë mjekësore si hemorragji pas lindjes (PPH) - shkakton një në çdo katër vdekje të nënave që ndodhin çdo vit dhe llogarit më shumë vdekje të nënave se çdo shkak tjetër individual. Vdekjet për shkak të hemoragjisë pas lindjes ndikojnë në mënyrë disproporcionale gratë në vendet në zhvillim.

Për çdo grua që vdes nga shkaqet që lidhen me shtatzëninë, rreth 20 deri në 30 hasin ndërlikime serioze. [4] Të paktën 15 përqind e të gjitha lindjeve janë të ndërlikuara nga një gjendje potencialisht fatale. Gratë që mbijetojnë nga komplikime të tilla shpesh kërkojnë kohë të gjata shërimi dhe mund të përballen me pasoja të qëndrueshme fizike, psikologjike, sociale dhe ekonomike. Edhe pse shumë nga këto komplikime janë të paparashikueshme, pothuajse të gjitha janë të shërueshme.

Gjatë periudhës pas lindjes, shumë nëna ushqejnë me gji foshnjat e tyre. Transmetimi i HIV / AIDS përmes ushqyerjes me gji është një çështje e madhe në vendet në zhvillim, përkatësisht në vendet afrikane. [63] Shumica e foshnjeve që kontraktojnë HIV përmes qumështit të gjirit, e bëjnë këtë brenda gjashtë javëve të para të jetës. [65] Sidoqoftë, tek nënat e shëndetshme, ka shumë përfitime për foshnjat që ushqehen me gji. Organizata Botërore e Shëndetit rekomandon që nënat të ushqejnë me gji fëmijët e tyre për dy vitet e para të jetës, ndërsa Akademia Amerikane e Pediatrisë dhe Akademia Amerikane e Mjekëve të Familjes rekomandojnë që nënat ta bëjnë këtë për të paktën gjashtë muajt e parë, dhe të vazhdojnë për aq kohë sa është e dëshiruar reciprokisht. [66] Foshnjat që ushqehen me gji nga nëna të shëndetshme (të pa infektuara me HIV / AIDS) janë më pak të prirur ndaj infeksioneve, si Haemophilus influenza, Streptococcus pneunoniae, Vibrio cholerae, Escherichia coli, Giardia lamblia, grupi B streptokokeve, Staphylococcus epidermidis, rotavirus, respirator herpes Simplex virus-1, si dhe infeksione gastrointestinale dhe të traktit të poshtëm të frymëmarrjes dhe otit media. Shkalla më e ulët e vdekshmërisë foshnjore vërehet tek foshnjat me gji përveç niveleve më të ulëta të sindromës së vdekjes së papritur të foshnjave (SIDS). Ulje të obezitetit dhe sëmundjeve të tilla si sëmundja metabolike e fëmijëve, astma, dermatiti atopik, diabeti i tipit I dhe kanceret e fëmijërisë shihen edhe tek fëmijët që ushqehen me gji.

Vazhdimi i grave që kanë lindur është një faktor thelbësor pasi ndihmon në kontrollin e shëndetit të nënës. Meqenëse institucionet e kujdesit shëndetësor kanë të dhëna për gratë që kanë lindur, kur gratë ndiqen për të monitoruar përparimin e foshnjeve të tyre, si dhe shëndetin e tyre, bëhet e lehtë t'i vendosni ato në një vazhdim dhe të siguroheni që ato po bëjnë mirë bebi rritet. Ndjekja shoqërohet me këshilla ushqyese për të siguruar që nëna dhe fëmija i saj janë në gjendje të mirë. Kjo parandalon sëmundjen që mund të ndikojë në të dy dhe përkeqëson shëndetin e tyre.

Praktikat e rekomanduara të shëndetit të nënës

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kujdesi shëndetësor i nënës dhe kujdesi për fetusin fillon me shëndetin prenatal. Organizata Botërore e Shëndetit sugjeron që hapi i parë drejt shëndetit është një dietë e ekuilibruar e cila përfshin një përzierje të perimeve, mishit, peshkut, arra, drithëra, fruta dhe fasule. [67] Për më tepër, shtesat e hekurit dhe acidi folik rekomandohen të merren nga gratë shtatzëna çdo ditë. Këto shtesa rekomandohen nga Kirurgu i Përgjithshëm i SH.B.A.-së për të ndihmuar në parandalimin e komplikimeve të lindjes për nënat dhe foshnjat, të tilla si pesha e ulët e lindjes, anemia, hipertensioni dhe lindja para lindjes. [68] [69] Acidi folik mund të ndihmojë formimin e tubit nervor në një fetus, i cili ndodh herët në gestacion dhe për këtë arsye duhet të rekomandohet sa më shpejt që të jetë e mundur. [70] Suplementet e kalciumit dhe vitaminës A rekomandohen gjithashtu kur ato përbërës nuk janë të disponueshëm ose janë në dispozicion vetëm në doza të ulta në dietën natyrale, por shtesat e tjera të tilla si vitaminat D, E, C, dhe B6 nuk rekomandohen. OBSH gjithashtu sugjeron që ushtrime me ndikim të ulët dhe ulje të konsumit të kafeinës në më pak se 330   mg / ditë mund të ndihmojë për të zvogëluar gjasat e sëmundshmërisë neonatale. Ushtrimi i lehtë duhet të vazhdohet për nënat shtatzëna pasi është rekomanduar për të luftuar rezultatet negative të shëndetit, efektet anësore dhe komplikimet e lindjes që lidhen me mbipeshën. Nëse paraqiten efekte anësore të mundshme të një shtatëzënie, të tilla si nauze, të vjella, urth, dhimbje në këmbë, dhimbje të poshtme të shpinës dhe kapsllëk; ushtrime me intensitet të ulët, dietë të ekuilibruar ose shtesa natyrale barishte rekomandohen nga OBSH për të zbutur efektet anësore. Kirurgu i Përgjithshëm i SHBA rekomandon të përmbahen nga konsumimi i alkoolit ose nikotinës në çfarëdo forme gjatë gjithë kohëzgjatjes së shtatzanisë së një personi, dhe të shmangni përdorimin e tij si një mënyrë për të lehtësuar disa nga efektet anësore të shtatëzënësisë të përmendura më parë. [71]

Gjatë një shtatëzënie, gratë duhet të marrin kujdes të vazhdueshëm nga një mjek për të monitoruar rritjen dhe statusin e fetusit. Organizatat e shëndetit të nënës sugjerojnë që të paktën gratë shtatzëna duhet të marrin një ultratinguj në javën 24 për të ndihmuar në parashikimin e ndonjë anomalie të mundshme të rritjes dhe parandalimin e shqetësimeve të ardhshme të gestacionit. [67] Alsoshtë thënë gjithashtu se gratë shtatzëna gjithashtu duhet të përmbushin sa më shpejt që të jetë e mundur vaksinimet që mungojnë, përfshirë vaksinën e tetanozit dhe vaksinën e gripit. [72] [73] Për gratë shtatzëna që kanë një rrezik të shtuar për preeklampsi, mund të merret një shtesë diete e aspirinës me dozë të ulët para 20 javësh gestacionit.

Në rastin e një lindje të shëndetshme vaginale, nëna dhe foshnjat zakonisht rekomandohen të qëndrojnë në spital për 24 orë para se të nisen. Kjo sugjerohet të lejojë kohën për të vlerësuar nënën dhe fëmijën për çdo komplikim të mundshëm siç është gjakderdhja ose kontraktimet shtesë. OBSH rekomandon që foshnjat të kenë kontrolle me një mjek në ditën 3, ditën 7-14 dhe 6 javë pas lindjes. [67] Në këto emërime vijuese duhet të merret në konsideratë mirëqenia emocionale e nënës. Vëmendje e veçantë për mundësinë e depresionit pas lindjes, i cili prek 10-15% të nënave në 40 vende rekomandohet gjithashtu nga OBSH. [74] Në këto kontrolle nënat gjithashtu kanë mundësinë të kërkojnë konsultë nga një mjek për fillimin e procesit të ushqyerjes me gji. [70]

Efektet afatgjata për nënën

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Problemet shëndetësore të nënës përfshijnë ndërlikime nga lindja e fëmijëve që nuk rezultojnë me vdekje. Për çdo grua që vdes gjatë lindjes së fëmijëve, afro 20 vuajnë nga infeksioni, dëmtimi ose paaftësia . [75] Rreth 75% e grave që vdesin gjatë lindjes do të ishin gjallë sot nëse do të kishin qasje në parandalimin e shtatzënisë dhe ndërhyrjet e kujdesit shëndetësor. [76] Gratë me ngjyrë kanë më shumë të ngjarë të përjetojnë vdekje të lidhura me shtatzëninë, si dhe të marrin kujdes më pak efektiv mjekësor gjatë shtatëzanisë. [77]

Pothuajse 50% e lindjeve në vendet në zhvillim ende ndodhin pa një mjek të aftë për të ndihmuar nënën, dhe raporti është edhe më i lartë në Azinë e Jugut. [78] Gratë në Afrikën Sub-Sahariane mbështeten kryesisht në mjekët tradicionalë të lindjes (TBA), të cilët kanë pak ose aspak trainim zyrtar të kujdesit shëndetësor. Në njohje të rolit të tyre, disa vende dhe organizata joqeveritare po bëjnë përpjekje për të trajnuar TBA në temat e shëndetit të nënave, në mënyrë që të përmirësojnë shanset për rezultate më të mira shëndetësore tek nënat dhe foshnjat. [79]

Ushqyerja me gji u siguron grave disa përfitime afatgjata. Gratë që ushqehen me gji pësojnë nivele më të mira të glukozës, metabolizmin e lipideve dhe presionin e gjakut dhe humbin peshën e shtatzënisë më shpejt se ato që nuk e bëjnë. Për më tepër, gratë që ushqehen me gji përjetojnë nivele më të ulëta të kancerit të gjirit, kancerit të vezoreve dhe diabetit tip 2. [66] Sidoqoftë, është e rëndësishme të mbani në mend se ushqyerja me gji ofron përfitime thelbësore për gratë që nuk janë të infektuar me HIV. Në vendet ku normat e HIV / AIDS janë të larta, të tilla si Afrika e Jugut dhe Kenia, virusi është një shkak kryesor i vdekshmërisë së nënave, veçanërisht te nënat që ushqehen me gji. [63] Një ndërlikim është se shumë nëna të infektuara me HIV nuk mund të lejojnë formulë, dhe kështu nuk kanë asnjë mënyrë për të parandaluar transmetimin tek fëmija përmes qumështit të gjirit ose për të shmangur rreziqet shëndetësore për veten e tyre. [65] Në raste si kjo, nënat nuk kanë zgjidhje tjetër përveç të ushqejnë me gji foshnjat e tyre, pavarësisht nga njohja e tyre për efektet e dëmshme.

Shkalla e vdekshmërisë së nënave (SHVN)

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Shkalla e vdekshmërisë së nënave në të gjithë botën, siç përcaktohet nga numri i vdekjeve të nënave për 100,000 lindje të gjalla nga ndonjë shkak që lidhet ose rëndohet nga shtatzënia ose administrimi i saj, duke përjashtuar shkaqet aksidentale ose incidentale. [80]

Në të gjithë botën, Raporti i Vdekshmërisë Maternale (MMR) është ulur, me Azinë Jug-Lindore duke parë rënien më dramatike prej 59% dhe Afrika duke parë një rënie prej 27%. Nuk ka rajone që janë në rrugën e duhur për të përmbushur Qëllimin e Zhvillimit të Mijëvjeçarit të uljes së vdekshmërisë së nënave me 75% deri në vitin 2015. [81] [82]

Vdekshmëria e nënës — një ngjarje sentimentale

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në një konsensus ACOG / SMFM në Shtator 2016, botuar njëkohësisht në revistën Obstetrics & Gynecology dhe nga Kolegji Amerikan i Obstetërve dhe Gjinekologëve (ACOG), ata vunë në dukje se ndërsa ata nuk kishin ende një "përcaktim të vetëm, gjithëpërfshirës të sëmundshmërisë së rëndë të nënës" (SMM), shkalla e SMM është në rritje në Shtetet e Bashkuara, siç është edhe vdekshmëria e nënës. Të dy janë "të lidhur me një shkallë të lartë të parandalueshmërisë". [5] [83]

Komisioni i Përbashkët i SHBA për Akreditimin e Organizatave të Shëndetit e quan vdekshmërinë e nënës një " ngjarje sentinel ", dhe e përdor atë për të vlerësuar cilësinë e një sistemi të kujdesit shëndetësor. [6]

Të dhënat e vdekshmërisë së nënës thuhet se janë një tregues i rëndësishëm i cilësisë së sistemit të përgjithshëm shëndetësor sepse gratë shtatzëna mbijetojnë në ambiente sanitare, të sigurta, me staf të mirë dhe të pajisur me aksione. Nëse nënat e reja po lulëzojnë, kjo tregon që sistemi i kujdesit shëndetësor po bën punën e tij. Nëse jo, problemet ka të ngjarë të ekzistojnë. [84]

Sipas Garret, rritja e mbijetesës së nënës, së bashku me jetëgjatësinë, është një qëllim i rëndësishëm për komunitetin shëndetësor botëror, pasi ato tregojnë se çështjet e tjera shëndetësore gjithashtu po përmirësohen. Nëse këto zona përmirësohen, përmirësimet specifike të sëmundjes janë gjithashtu më të afta të ndikojnë pozitivisht në popullsi. [85]

SHVN në vendet në zhvillim

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Klinika shëndetësore e nënave në Afganistan (burimi: Merlin )

Ulja e niveleve të vdekshmërisë së nënës dhe sëmundshmërisë së nënave në vendet në zhvillim është e rëndësishme sepse shëndeti i dobët i nënave është edhe një tregues, edhe një shkak i varfërisë ekstreme. Sipas Tamar Manuelyan Atinc, Zëvendës President për Zhvillim Njerëzor në Bankën Botërore:

"Vdekjet e nënës janë të dyja shkaktuar nga varfëria dhe janë një shkak i saj. Kostot e lindjes së fëmijëve mund të shterojnë shpejt të ardhurat e një familje, duke sjellë me vete edhe më shumë vështirësi financiare ".

Në shumë vende në zhvillim, komplikimet e shtatzënisë dhe lindjes së fëmijëve janë shkaqet kryesore të vdekjes tek gratë e moshës riprodhuese. Një grua vdes nga komplikimet nga lindja e fëmijëve afërsisht çdo minutë. [78] Sipas Organizatës Botërore të Shëndetit, në Raportin e saj të <i id="mwAc8">Shëndetit Botëror 2005</i>, kushtet e dobëta të nënave përbëjnë shkakun e katërt kryesor të vdekjes për gratë në të gjithë botën, pas HIV / AIDS, malarisë dhe tuberkulozit. [86] Shumica e vdekjeve dhe dëmtimeve të nënës shkaktohen nga proceset biologjike, jo nga sëmundjet, të cilat mund të parandalohen dhe janë zhdukur kryesisht në botën e zhvilluar - siç është hemorragjia pas lindjes, e cila shkakton 34% të vdekjeve të nënave në botën në zhvillim por vetëm 13% e vdekjet e nënave në vendet e zhvilluara. [87]

Edhe pse kujdesi shëndetësor me cilësi të lartë, të arritshme, ka bërë që vdekja e nënës të jetë një ngjarje e rrallë në vendet e zhvilluara, ku ndodhin vetëm 1% e vdekjeve të nënave, këto komplikime shpesh mund të jenë fatale në botën në zhvillim, sepse ndërhyrja e vetme më e rëndësishme për amësinë e sigurt është të sigurohemi që një ofrues i trajnuar me aftësi të mamisë të jetë i pranishëm në çdo lindje, që transporti është i disponueshëm për shërbimet e referimit, dhe se një kujdes cilësor urgjent obstetrik është i disponueshëm. [78] Në vitin 2008 342.900 gra vdiqën gjatë shtatzënisë ose nga lindja e fëmijëve në të gjithë botën. [88] Megjithëse ishte një numër i lartë, kjo ishte një rënie e ndjeshme nga viti 1980, kur 526.300 gra vdiqën nga të njëjtat shkaqe. Ky përmirësim është shkaktuar nga niveli më i ulët i shtatzënisë në disa vende; të ardhura më të larta, që përmirësojnë ushqimin dhe aksesin në kujdesin shëndetësor; më shumë arsim për gratë; dhe disponueshmëria në rritje e "mjekëve të aftë të lindjes" - njerëz me trajnime në kujdesin obstetrik bazë dhe urgjent - për t'i ndihmuar gratë të lindin. Situata u drejtua veçanërisht nga përmirësime në vende të mëdha si India dhe Kina, të cilat ndihmuan për të ulur nivelin e përgjithshëm të vdekjeve. Në Indi, qeveria filloi të paguante kujdesin para lindjes dhe lindjes për të siguruar aksesin dhe pa sukses në uljen e vdekshmërisë së nënës, aq sa India citohet si arsyeja kryesore për uljen e niveleve globale të vdekshmërisë së nënave. [89]

SHVN në vendet e zhvilluara

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Deri në fillim të shekullit të 20-të, vendet e zhvilluara dhe ato në zhvillim kishin nivele të ngjashme të vdekshmërisë së nënës. Meqenëse shumica e vdekjeve dhe dëmtimeve të nënës janë të parandalueshme, ato janë zhdukur kryesisht në botën e zhvilluar.

Në vendet e zhvilluara, gratë me ngjyrë (jo Latine) kanë shkallë më të lartë të vdekshmërisë së nënave sesa gratë e bardha (jo Latine). Sipas Departamentit të Shëndetit dhe Higjienës Mendore të Nju Jorkut - Byroja e Shëndetit Nënës, Foshnjeve dhe Riprodhimit, u zbulua se nga viti 2008 deri në vitin 2012, gratë me ngjyrë (jo Latina) kanë një normë të vdekshmërisë në lidhje me shtatzëninë, dymbëdhjetë herë më e lartë se Bardha (jo Latine) gra. Sh.B.A ka "shkallën më të lartë të vdekshmërisë së nënave në botën e industrializuar". Isshtë vlerësuar gjithashtu se 50% e vdekjeve janë nga shkaqe të parandalueshme.

Që nga viti 2016, ProPublica dhe NPR hetuan faktorët që çuan në rritjen e vdekshmërisë së nënave në Shtetet e Bashkuara. Ata raportuan se "shkalla e komplikimeve të rrezikshme për jetën për nënat e reja në SH.B.A. është dyfishuar në dy dekada për shkak të kushteve para-ekzistuese, gabimeve mjekësore dhe qasjes së pabarabartë në kujdes." [90] Sipas Qendrave për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve, c. 4 milion gra që lindin në SHBA çdo vit, mbi 50,000 në vit, përjetojnë "komplikime të rrezikshme dhe madje edhe kërcënuese për jetën". Nga ata 700 deri 900 vdesin çdo vit "të lidhura me shtatzëninë dhe lindjen e fëmijëve". Një "problem i përhapur" është shkalla në rritje e shpejtë e "sëmundshmërisë së rëndë të nënës" (SMM), e cila nuk ka ende një "përcaktim të vetëm, gjithëpërfshirës". [5]

Sipas një raporti nga Qendrat e Shteteve të Bashkuara për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve, në 1993 shkalla e Morbiditetit të Rënda të Nënës, u rrit nga 49.5 në 144 "për 10,000 shtrime në spitalet e lindjes" në 2014, një rritje prej gati 200 përqind. Transfuzionet e gjakut gjithashtu u rritën gjatë së njëjtës periudhë me "nga 24.5 në 1993 në 122.3 në 2014 dhe konsiderohen të jenë shtytësi kryesor i rritjes së SMM. Pas përjashtimit të transfuzionit të gjakut, shkalla e SMM u rrit me rreth 20% me kalimin e kohës, nga 28.6 në 1993 në 35.0 në 2014. " [91]

Zgjidhje të propozuara

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Banka Botërore vlerësoi se gjithsej 3,00 dollarë amerikanë për person në vit mund të ofrojnë planifikim themelor familjar si dhe kujdes shëndetësor për nënat dhe neonatale për gratë në vendet në zhvillim. [92] Shumë organizata jofitimprurëse kanë programe që edukojnë publikun dhe fitojnë qasje në kujdesin urgjent obstetrik për nënat në vendet në zhvillim. Fondi i Popullsisë së Kombeve të Bashkuara (UNPFA) kohët e fundit filloi Fushatën e saj për zvogëlimin e përshpejtuar të vdekshmërisë amtare në Afrikë (CARMMA), duke u përqëndruar në ofrimin e kujdesit shëndetësor cilësor për nënat. Një nga programet brenda CARMMA është Sierra Leone që ofron kujdes shëndetësor falas për nënat dhe fëmijët. Kjo iniciativë ka një mbështetje të gjerë nga liderët afrikanë dhe u fillua në bashkëpunim me Ministrat e Shëndetit të Bashkimit Afrikan.

Përmirësimi i shëndetit të nënës është i pesti i Tetë Qëllimeve të Zhvillimit të Mijëvjeçarit të Kombeve të Bashkuara (MDG), duke synuar një ulje të numrit të grave që vdesin gjatë shtatëzënësisë dhe lindjes së fëmijëve me tre të katërtat deri në 2015, veçanërisht duke rritur përdorimin e mjekëve të aftë të lindjes, kontracepsionit dhe planifikimi i familjes. [93] [94] Rënia e tanishme e vdekjeve të nënave është vetëm gjysma e asaj që është e nevojshme për të arritur këtë qëllim, dhe në disa rajone të tilla si Afrika Nën-Sahariane, shkalla e vdekshmërisë së nënave në të vërtetë po rritet. Sidoqoftë, një vend që mund të përmbushë MDG 5 e tyre është Nepal, i cili duket se ka zvogëluar vdekshmërinë e nënës me më shumë se 50% që nga fillimi i viteve 1990. [95] Ndërsa afati i fundit i vitit 2015 për qasjet e OZHM-së, një kuptim i zhvillimeve të politikave që çojnë në përfshirjen e shëndetit të nënës brenda MDG është thelbësore për përpjekjet e ardhshme të avokimit. [96]

Sipas UNFPA, vdekjet e nënave do të zvogëloheshin për rreth dy të tretat, nga 287,000 në 105,000, nëse plotësohen nevoja për planifikim familjar modern dhe kujdes shëndetësor për nënat dhe të porsalindurit. [8] Prandaj, investimi në planifikimin familjar dhe kujdesi shëndetësor i përmirësuar i nënave sjell shumë përfitime, përfshirë rreziqet e zvogëluara të komplikimeve dhe përmirësimin e shëndetit për nënat dhe fëmijët e tyre. Edukimi është gjithashtu kritik me hulumtimet që tregojnë se "gratë pa arsim kishin gati tre herë më shumë gjasa të vdisnin gjatë shtatzënisë dhe lindjes së fëmijëve sesa gratë që kishin mbaruar shkollën e mesme". Provat tregojnë se gratë që janë më të arsimuar priren të kenë fëmijë më të shëndetshëm. Arsimi gjithashtu do të përmirësonte mundësitë e punësimit për gratë, gjë që rezulton në përmirësimin e statusit të tyre, duke kontribuar në kursimet e familjes, uljen e varfërisë dhe kontributin në rritjen ekonomike. Të gjitha këto investime sjellin përfitime dhe efekte të konsiderueshme jo vetëm për gratë dhe vajzat, por edhe për fëmijët e tyre, familjet, komunitetet dhe vendin e tyre.

Vendet e zhvilluara kishin nivele të vdekshmërisë së nënave të ngjashme me ato të vendeve në zhvillim deri në fillim të shekullit të 20-të, prandaj mund të mësohen disa mësime nga perëndimi. Gjatë shekullit të 19-të Suedia kishte nivele të larta të vdekshmërisë së nënës dhe kishte një mbështetje të fortë brenda vendit për të ulur shkallën e vdekshmërisë në më pak se 300 për 100,000 lindje të gjalla. Qeveria suedeze filloi nismat e shëndetit publik për të trajnuar sa duhet mamitë për të marrë pjesë në të gjitha lindjet. Kjo qasje u përdor edhe më vonë nga Norvegjia, Danimarka dhe Hollanda, të cilët gjithashtu panë suksese të ngjashme. [97]

Rritja e përdorimit të kontraceptivëve dhe planifikimi i familjes gjithashtu përmirëson shëndetin e nënës përmes zvogëlimit të numrit të shtatëzënive me rrezik më të lartë dhe duke ulur intervalin ndër-shtatëzënësisë . [98] [99] Në Nepal u vu theks i fortë në ofrimin e planifikimit të familjes në rajone rurale dhe u tregua se ishte efektive. [89] Madagaskari pati një rritje dramatike në përdorimin e kontraceptivëve pas krijimit të një programi mbarëkombëtar të planifikimit të familjes, shkalla e përdorimit të kontraceptivëve u rrit nga 5.1% në 1992 në 29% në 2008. [100]

Planifikimi familjar është raportuar të jetë një faktor i rëndësishëm në shëndetin e nënës. Qeveritë duhet të investojnë në kujdesin e tyre kombëtar shëndetësor për të siguruar që të gjitha gratë të jenë të vetëdijshme për metodat e kontrollit të lindjes. Qeveria, përmes ministrisë së shëndetësisë, duhet të ndërlidhet me kujdesin shëndetësor privat, si dhe departamentin e kujdesit shëndetësor publik për të siguruar që gratë të arsimohen dhe inkurajohen të përdorin metodën e duhur të planifikimit të familjes (Bloom, David, dhe Klaus Prettner 5). Qeveria duhet të investojë në këtë operacion pasi kur niveli i të miturve, si dhe shtatzënitë e paplanifikuara, zvogëlohen kostoja e kujdesit shëndetësor qëndron një shans për të ulur deri në 8%. Prandaj, kujdesi shëndetësor do të jetë në gjendje të trajtojë gratë e tjera që lindin. Kjo do të rezultojë në një përmirësim të shëndetit të nënës. [101]

Katër elementë janë thelbësorë për parandalimin e vdekjes së nënës. Së pari, kujdesi para lindjes. Rekomandohet që nënat në pritje të marrin të paktën katër vizita para lindjes për të kontrolluar dhe monitoruar shëndetin e nënës dhe fetusit. Së dyti, frekuentimi i aftë i lindjes me kopje rezervë urgjente si mjekët, infermierët dhe mamitë që kanë aftësi për të menaxhuar lindjet normale dhe për të njohur fillimin e komplikimeve. Së treti, kujdesi urgjent obstetrik për të adresuar shkaqet kryesore të vdekjes së nënës të cilat janë hemoragjia, sepsë, aborti i pasigurt, çrregullime hipertensionale dhe punë e penguar. Së fundmi, kujdesi pas lindjes që është gjashtë javë pas lindjes. Gjatë kësaj kohe mund të ndodhin gjakderdhje, sepsë dhe çrregullime hipertensionale dhe të posalindurit janë jashtëzakonisht të prekshëm në pasojat e menjëhershme të lindjes. Prandaj, vizitat vijuese nga një punonjës shëndetësor po vlerësojnë se rekomandohet fuqimisht shëndeti i nënës dhe fëmijës në periudhën pas lindjes. [102]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ WHO Maternal Health
  2. ^ "WHO | Maternal health". WHO. Marrë më 2020-05-14. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Cohen, Robert L.; Murray, John; Jack, Susan; Arscott-Mills, Sharon; Verardi, Vincenzo (2017-12-06). "Impact of multisectoral health determinants on child mortality 1980–2010: An analysis by country baseline mortality". PLOS ONE. 12 (12): e0188762. doi:10.1371/journal.pone.0188762. ISSN 1932-6203. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  4. ^ a b c d "Maternal health". www.unfpa.org (në anglisht). Marrë më 2018-04-22.
  5. ^ a b c Kilpatrick SK, Ecker JL (shtator 2016). "Severe maternal morbidity: screening and review" (PDF). American Journal of Obstetrics and Gynecology. 215 (3): B17-22. doi:10.1016/j.ajog.2016.07.050. PMID 27560600. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ a b Joint Commission 2010.
  7. ^ Onarheim, Kristine Husøy; Iversen, Johanne Helene; Bloom, David E. (2016-03-30). "Economic Benefits of Investing in Women's Health: A Systematic Review". PLOS ONE. 11 (3): e0150120. doi:10.1371/journal.pone.0150120. ISSN 1932-6203. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  8. ^ a b "The social determinants of maternal death and disability" (PDF). United Nations Population Fund. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Filippi V, Ronsmans C, Campbell OM, Graham WJ, Mills A, Borghi J, etj. (tetor 2006). "Maternal health in poor countries: the broader context and a call for action". Lancet. 368 (9546): 1535–41. doi:10.1016/S0140-6736(06)69384-7. PMID 17071287. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Timmermans S, Bonsel GJ, Steegers-Theunissen RP, Mackenbach JP, Steyerberg EW, Raat H, etj. (shkurt 2011). "Individual accumulation of heterogeneous risks explains perinatal inequalities within deprived neighbourhoods". European Journal of Epidemiology. 26 (2): 165–80. doi:10.1007/s10654-010-9542-5. PMC 3043261. PMID 21203801. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Izugbara CO, Ngilangwa DP (dhjetor 2010). "Women, poverty and adverse maternal outcomes in Nairobi, Kenya". BMC Women's Health. 10 (33): 33. doi:10.1186/1472-6874-10-33. PMC 3014866. PMID 21122118. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  12. ^ Alexander G, Korenbrot CC (pranverë 1995). "The Role of Prenatal Care in Preventing Low Birth Weight". The Future of Children. Low Birth Weight. 5 (1): 103–120. doi:10.2307/1602510. JSTOR 1602510. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ a b Curry MA (1990). "Factors associated with inadequate prenatal care". Journal of Community Health Nursing. 7 (4): 245–52. doi:10.1207/s15327655jchn0704_7. JSTOR 3427223. PMID 2243268. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Gage AJ (tetor 2007). "Barriers to the utilization of maternal health care in rural Mali". Social Science & Medicine. 65 (8): 1666–82. doi:10.1016/j.socscimed.2007.06.001. PMID 17643685. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ Materia E, Mehari W, Mele A, Rosmini F, Stazi MA, Damen HM, etj. (shtator 1993). "A community survey on maternal and child health services utilization in rural Ethiopia". European Journal of Epidemiology. 9 (5): 511–6. doi:10.1007/bf00209529. JSTOR 3520948. PMID 8307136. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ McIntyre J (maj 2005). "Maternal health and HIV". Reproductive Health Matters. 13 (25): 129–35. doi:10.1016/s0968-8080(05)25184-4. JSTOR 3776238. PMID 16035606. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ The state of the world's children 2013. Geneva: UNICEF. 2013. Arkivuar nga origjinali më 9 mars 2020. Marrë më 6 qershor 2020. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ Toure K, Sankore R, Kuruvilla S, Scolaro E, Bustreo F, Osotimehin B (shkurt 2012). "Positioning women's and children's health in African union policy-making: a policy analysis". Globalization and Health. 8: 3. doi:10.1186/1744-8603-8-3. PMC 3298467. PMID 22340362. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  19. ^ "Preventing Mother-to-Child Transmission of HIV". HIV.gov (në anglisht). 2017-05-15. Marrë më 2018-11-07.
  20. ^ "Weight Gain During Pregnancy | Pregnancy | Maternal and Infant Health | CDC". www.cdc.gov (në anglishte amerikane). 2019-01-17. Marrë më 2019-03-28.
  21. ^ Nodine PM, Hastings-Tolsma M (2012). "Maternal obesity: improving pregnancy outcomes". MCN. The American Journal of Maternal Child Nursing. 37 (2): 110–5. doi:10.1097/nmc.0b013e3182430296. PMID 22357072. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!), cited in Santrock, John W (2013). Life-Span Development (bot. 14th). McGraw Hill. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ Chu SY, Callaghan WM, Kim SY, Schmid CH, Lau J, England LJ, Dietz PM (gusht 2007). "Maternal obesity and risk of gestational diabetes mellitus". Diabetes Care. 30 (8): 2070–6. doi:10.2337/dc06-2559a. PMID 17416786. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ Glazer NL, Hendrickson AF, Schellenbaum GD, Mueller BA (nëntor 2004). "Weight change and the risk of gestational diabetes in obese women". Epidemiology. 15 (6): 733–7. doi:10.1097/01.ede.0000142151.16880.03. JSTOR 20485982. PMID 15475723. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ "Keep Active and Eat Healthy to Improve Well-being and Feel Great | NIDDK". National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (në anglishte amerikane). Marrë më 2019-03-28.
  25. ^ a b c d National Institute of Dental and Craniofacial Research (2000). Oral Health in America: A Report of the Surgeon General. Rockville, Maryland: U.S. Department of Health and Human Services. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  26. ^ a b c "Oral Health During Pregnancy and Childhood: Evidence-based Guidelines for Health Professionals" (PDF). California Dental Association. 2010. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2010-05-25. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  27. ^ a b c Brown A. 2008. Access to Oral Health Care During the Prenatal Period: A Policy Brief. Washington, DC: National Maternal and Child Oral Health Resource Center
  28. ^ "Partnership between private practice providers and hospitals enhances access to comprehensive dental care for underserved, low-income pregnant women". Agency for Healthcare Research and Quality. 2013-02-27. Marrë më 2013-05-13. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  29. ^ a b Oral Health Care During Pregnancy Expert Workgroup (2012). "Oral health care during pregnancy: a national consensus statement—summary of an expert workgroup meeting" (PDF). Washington, DC: National Maternal and Child Oral Health Resource Center. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  30. ^ a b Boggess KA, Edelstein BL (shtator 2006). "Oral health in women during preconception and pregnancy: implications for birth outcomes and infant oral health". Maternal and Child Health Journal. 10 (5 Suppl): S169-74. doi:10.1007/s10995-006-0095-x. PMC 1592159. PMID 16816998. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  31. ^ Boggess KA, Beck JD, Murtha AP, Moss K, Offenbacher S (maj 2006). "Maternal periodontal disease in early pregnancy and risk for a small-for-gestational-age infant". American Journal of Obstetrics and Gynecology. 194 (5): 1316–22. doi:10.1016/j.ajog.2005.11.059. PMID 16647916. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  32. ^ Boggess KA (prill 2008). "Maternal oral health in pregnancy". Obstetrics and Gynecology. 111 (4): 976–86. doi:10.1097/AOG.0b013e31816a49d3. PMID 18378759. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  33. ^ "Pregnancy Mortality Surveillance System | Maternal and Infant Health | CDC". www.cdc.gov (në anglishte amerikane). 2020-02-04. Marrë më 2020-04-24.
  34. ^ a b Petersen EE, Davis NL, Goodman D, Cox S, Syverson C, Seed K, etj. (shtator 2019). "Racial/Ethnic Disparities in Pregnancy-Related Deaths - United States, 2007-2016". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report (në anglishte amerikane). 68 (35): 762–765. doi:10.15585/mmwr.mm6835a3. PMC 6730892. PMID 31487273.
  35. ^ Howell EA, Egorova NN, Janevic T, Balbierz A, Zeitlin J, Hebert PL (shkurt 2017). "Severe Maternal Morbidity Among Hispanic Women in New York City: Investigation of Health Disparities". Obstetrics and Gynecology. 129 (2): 285–294. doi:10.1097/AOG.0000000000001864. PMC 5380443. PMID 28079772. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  36. ^ Reitmanova S, Gustafson DL (janar 2008). ""They can't understand it": maternity health and care needs of immigrant Muslim women in St. John's, Newfoundland". Maternal and Child Health Journal. 12 (1): 101–11. doi:10.1007/s10995-007-0213-4. PMID 17592762. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  37. ^ Cockrill K, Nack A (dhjetor 2013). ""I'm Not That Type of Person": Managing the Stigma of Having an Abortion". Deviant Behavior. 34 (12): 973–990. doi:10.1080/01639625.2013.800423. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  38. ^ Målqvist M (2015-12-24). "Preserving misconceptions or a call for action?--A hermeneutic re-reading of the Nativity story". Global Health Action. 8: 30386. doi:10.3402/gha.v8.30386. PMC 4691587. PMID 26707126. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  39. ^ Munyaradzi Kenneth D, Marvellous M, Stanzia M, Memory DM (2016-08-10). "Praying until Death: Apostolicism, Delays and Maternal Mortality in Zimbabwe". PloS One. 11 (8): e0160170. Bibcode:2016PLoSO..1160170M. doi:10.1371/journal.pone.0160170. PMC 4979998. PMID 27509018. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  40. ^ Aziato L, Odai PN, Omenyo CN (qershor 2016). "Religious beliefs and practices in pregnancy and labour: an inductive qualitative study among post-partum women in Ghana". BMC Pregnancy and Childbirth. 16 (1): 138. doi:10.1186/s12884-016-0920-1. PMC 4895969. PMID 27267923. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  41. ^ "Prenatal care and tests | womenshealth.gov". womenshealth.gov (në anglisht). 2016-12-13. Marrë më 2018-11-07.
  42. ^ Hurt H, Brodsky NL, Roth H, Malmud E, Giannetta JM (2005). "School performance of children with gestational cocaine exposure". Neurotoxicology and Teratology. 27 (2): 203–11. doi:10.1016/j.ntt.2004.10.006. PMID 15734271. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  43. ^ a b c d e f Santrock, John W. (2013). Life-Span Development (bot. 14th). New York, NY: McGraw Hill. fq. 82–83. ISBN 978-0-07-131868-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  44. ^ Crijns HJ, van Rein N, Gispen-de Wied CC, Straus SM, de Jong-van den Berg LT (tetor 2012). "Prescriptive contraceptive use among isotretinoin users in the Netherlands in comparison with non-users: a drug utilisation study" (PDF). Pharmacoepidemiology and Drug Safety. 21 (10): 1060–6. doi:10.1002/pds.3200. PMID 22228673. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  45. ^ Koren G, Nordeng H (shtator 2012). "Antidepressant use during pregnancy: the benefit-risk ratio". American Journal of Obstetrics and Gynecology. 207 (3): 157–63. doi:10.1016/j.ajog.2012.02.009. PMID 22425404. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  46. ^ Bennett SA, Bagot CN, Arya R (qershor 2012). "Pregnancy loss and thrombophilia: the elusive link". British Journal of Haematology. 157 (5): 529–42. doi:10.1111/j.1365-2141.2012.09112.x. PMID 22449204. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  47. ^ Marret S, Marchand L, Kaminski M, Larroque B, Arnaud C, Truffert P, etj. (janar 2010). "Prenatal low-dose aspirin and neurobehavioral outcomes of children born very preterm". Pediatrics. 125 (1): e29-34. doi:10.1542/peds.2009-0994. PMID 20026499. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  48. ^ Blandthorn J, Forster DA, Love V (mars 2011). "Neonatal and maternal outcomes following maternal use of buprenorphine or methadone during pregnancy: findings of a retrospective audit". Women and Birth. 24 (1): 32–9. doi:10.1016/j.wombi.2010.07.001. PMID 20864426. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  49. ^ The amazing infant. Malden, MA: Blackwell. 2007. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  50. ^ Meyer KD, Zhang L (shkurt 2009). "Short- and long-term adverse effects of cocaine abuse during pregnancy on the heart development". Therapeutic Advances in Cardiovascular Disease. 3 (1): 7–16. doi:10.1177/1753944708099877. PMC 2710813. PMID 19144667. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  51. ^ Richardson GA, Goldschmidt L, Leech S, Willford J (2011). "Prenatal cocaine exposure: Effects on mother- and teacher-rated behavior problems and growth in school-age children". Neurotoxicology and Teratology. 33 (1): 69–77. doi:10.1016/j.ntt.2010.06.003. PMC 3026056. PMID 20600846. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  52. ^ Piper BJ, Acevedo SF, Kolchugina GK, Butler RW, Corbett SM, Honeycutt EB, etj. (maj 2011). "Abnormalities in parentally rated executive function in methamphetamine/polysubstance exposed children". Pharmacology, Biochemistry, and Behavior. 98 (3): 432–9. doi:10.1016/j.pbb.2011.02.013. PMC 3069661. PMID 21334365. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  53. ^ Goldschmidt L, Richardson GA, Willford J, Day NL (mars 2008). "Prenatal marijuana exposure and intelligence test performance at age 6". Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. 47 (3): 254–263. doi:10.1097/chi.0b013e318160b3f0. PMID 18216735. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  54. ^ Abbott LC, Winzer-Serhan UH (prill 2012). "Smoking during pregnancy: lessons learned from epidemiological studies and experimental studies using animal models". Critical Reviews in Toxicology. 42 (4): 279–303. doi:10.3109/10408444.2012.658506. PMID 22394313. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  55. ^ Antonopoulos CN, Sergentanis TN, Papadopoulou C, Andrie E, Dessypris N, Panagopoulou P, etj. (dhjetor 2011). "Maternal smoking during pregnancy and childhood lymphoma: a meta-analysis". International Journal of Cancer. 129 (11): 2694–703. doi:10.1002/ijc.25929. PMID 21225624. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  56. ^ Cheng D, Kettinger L, Uduhiri K, Hurt L (shkurt 2011). "Alcohol consumption during pregnancy: prevalence and provider assessment". Obstetrics and Gynecology. 117 (2 Pt 1): 212–7. doi:10.1097/aog.0b013e3182078569. PMID 21252732. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  57. ^ Paintner A, Williams AD, Burd L (shkurt 2012). "Fetal alcohol spectrum disorders-- implications for child neurology, part 1: prenatal exposure and dosimetry". Journal of Child Neurology. 27 (2): 258–63. doi:10.1177/0883073811428376. PMID 22351188. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  58. ^ Paintner A, Williams AD, Burd L (mars 2012). "Fetal alcohol spectrum disorders--implications for child neurology, part 2: diagnosis and management". Journal of Child Neurology. 27 (3): 355–62. doi:10.1177/0883073811428377. PMID 22241713. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  59. ^ Pettitt DJ, Baird HR, Aleck KA, Bennett PH, Knowler WC (shkurt 1983). "Excessive obesity in offspring of Pima Indian women with diabetes during pregnancy". The New England Journal of Medicine. 308 (5): 242–5. doi:10.1056/NEJM198302033080502. PMID 6848933. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  60. ^ Dabelea D, Hanson RL, Bennett PH, Roumain J, Knowler WC, Pettitt DJ (gusht 1998). "Increasing prevalence of Type II diabetes in American Indian children". Diabetologia. 41 (8): 904–10. doi:10.1007/s001250051006. PMID 9726592. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  61. ^ Li JM, Chen YR, Li XT, Xu WC (shkurt 2011). "Screening of Herpes simplex virus 2 infection among pregnant women in southern China". The Journal of Dermatology. 38 (2): 120–4. doi:10.1111/j.1346-8138.2010.00966.x. PMID 21269306. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  62. ^ Nigro G, Mazzocco M, Mattia E, Di Renzo GC, Carta G, Anceschi MM (gusht 2011). "Role of the infections in recurrent spontaneous abortion". The Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine. 24 (8): 983–9. doi:10.3109/14767058.2010.547963. PMID 21261443. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  63. ^ a b c McIntyre J, Gray G (janar 2002). "What can we do to reduce mother to child transmission of HIV?". BMJ. 324 (7331): 218–21. doi:10.1136/bmj.324.7331.218. JSTOR 25227275. PMC 1122134. PMID 11809646. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  64. ^ "Medicines for Maternal Health". UNFPA. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  65. ^ a b Hollander D (shtator 2000). "Most Infant HIV Infection from Breast Milk Occurs within Six Weeks of Birth". International Family Planning Perspectives. 26 (3): 141. doi:10.2307/2648305. JSTOR 2648305. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  66. ^ a b Stuebe AM, Schwarz EB (mars 2010). "The risks and benefits of infant feeding practices for women and their children". Journal of Perinatology. 30 (3): 155–62. doi:10.1038/jp.2009.107. PMID 19609306. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  67. ^ a b c World Health Organization (2017). "WHO recommendations on maternal health: guidelines approved by the WHO guidelines review committee". Marrë më 19 mars 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  68. ^ Institute of Medicine (US) Committee on Understanding Premature Birth Assuring Healthy Outcomes (2007-04-23). Preterm Birth: Causes, Consequences, and Prevention. Washington, D.C.: National Academies Press. doi:10.17226/11622. ISBN 978-0-309-10159-2. PMID 20669423. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  69. ^ "Pregnancy Health: Exercise Programs to Prevent Gestational Hypertension". The Guide to Community Preventive Services (The Community Guide) (në anglisht). 2019-05-10. Marrë më 2020-04-29.
  70. ^ a b World Health Organization (2016). "WHO recommendations on antenatal care for a positive pregnancy experience" (PDF). Marrë më 19 mars 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  71. ^ Know the Risks: E-Cigarettes and Young People. Center for Disease Control and Prevention: Office of Smoking and Health. 2016. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  72. ^ World Health Organization (20 nëntor 2006). Weekly Epidemiological Record Vol. 81. World Health Organization. OCLC 836405497. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  73. ^ World Health Organization (2012). "Vaccines Against Influenza". Weekly Epidemiological Record. 47. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  74. ^ Halbreich U, Karkun S (prill 2006). "Cross-cultural and social diversity of prevalence of postpartum depression and depressive symptoms". Journal of Affective Disorders. 91 (2–3): 97–111. doi:10.1016/j.jad.2005.12.051. PMID 16466664. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  75. ^ "Maternal deaths worldwide drop by third". World Health Organization. 15 shtator 2010. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  76. ^ African Progress Panel (2010). "Maternal Health: Investing in the Lifeline of Healthy Societies & Economies" (PDF). Africa Progress Panel. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  77. ^ NATIONAL PARTNERSHIP FOR WOMEN & FAMILIES (prill 2018). "Black Maternal Health Disparities" (PDF). Snapshot. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  78. ^ a b c UNICEF Maternal Health
  79. ^ "Evaluation Findings: Support to traditional birth attendants" (PDF). United Nations Population Fund. 1996. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2 dhjetor 2012. Marrë më 6 qershor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  80. ^ Country Comparison: Maternal Mortality Rate Arkivuar 8 nëntor 2012 tek Wayback Machine in The CIA World Factbook. Date of Information: 2010
  81. ^ "Maternal mortality ratio per 100,000 live births by WHO region, 1990–2008". World Health Organization. Arkivuar nga origjinali më 3 mars 2016. Marrë më 6 qershor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  82. ^ UN 2015.
  83. ^ "Obstetric Care Consensus No 5 Summary: Severe Maternal Morbidity: Screening And Review". Obstetrics and Gynecology. 128 (3): 670–1. shtator 2016. doi:10.1097/AOG.0000000000001635. PMID 27548549. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  84. ^ Garret, Laurie (janar–shkurt 2007). "The Challenge of Global Health" (PDF). Foreign Affairs. 86 (1): 14–38. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 23 shtator 2020. Marrë më 6 qershor 2020. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!):33
  85. ^ Garret 2007
  86. ^ World Health Organization (2005). "World Health Report 2005: make every mother and child count". Geneva: WHO. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  87. ^ "Most Maternal Deaths in Sub-Saharan Africa Could Be Avoided". Science Daily. 2 mars 2010. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  88. ^ "Maternal Health Task Force". Maternal Health Talk Force. Arkivuar nga origjinali më 2011-03-11. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  89. ^ a b Grady, Denise (13 prill 2010). "Maternal Deaths Decline Sharply Across the Globe". New York Times. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  90. ^ Ellison, Katherine; Martin, Nina (22 dhjetor 2017). "Severe Complications for Women During Childbirth Are Skyrocketing — and Could Often Be Prevented". ProPublica. Marrë më 22 dhjetor 2017. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  91. ^ "Severe Maternal Morbidity in the United States". Atlanta, Georgia. Centers for Disease Control and Prevention. 27 nëntor 2017. Marrë më 21 dhjetor 2017. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Division of Reproductive Health, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, U.S. Department of Health & Human Services.
  92. ^ "Global Health Council: Women's Health". Arkivuar nga origjinali më 25 shtator 2006. Marrë më 6 qershor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  93. ^ United Nations: "Investing in the health of Africa's mothers"
  94. ^ Rosenfield et al 2006.
  95. ^ Jakob Engel, Jonathan Glennie, Shiva Raj Adhikari, Sanju Wagle Bhattarai, Devi Prasad Prasai and Fiona Samuels, Nepal's Story, Understanding improvements in maternal health Arkivuar 4 mars 2016 tek Wayback Machine, March 2014
  96. ^ "Chapter 1 – Analyzing the Inclusion of MDG 5, Improving Maternal Health, among the UN's Millennium Development Goals." (PDF). Student Voices 6: Political Analyses of Five Global Health Decisions. Hamilton, Canada: McMaster Health Forum. 2013. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 27 maj 2016. Marrë më 6 qershor 2020. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  97. ^ De Brouwere V, Tonglet R, Van Lerberghe W (tetor 1998). "Strategies for reducing maternal mortality in developing countries: what can we learn from the history of the industrialized West?". Tropical Medicine & International Health. 3 (10): 771–82. doi:10.1046/j.1365-3156.1998.00310.x. PMID 9809910. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  98. ^ Wendt A, Gibbs CM, Peters S, Hogue CJ (korrik 2012). "Impact of increasing inter-pregnancy interval on maternal and infant health". Paediatric and Perinatal Epidemiology. 26 Suppl 1: 239–58. doi:10.1111/j.1365-3016.2012.01285.x. PMC 4562277. PMID 22742614. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  99. ^ Ganatra B, Faundes A (tetor 2016). "Role of birth spacing, family planning services, safe abortion services and post-abortion care in reducing maternal mortality". Best Practice & Research. Clinical Obstetrics & Gynaecology. 36: 145–155. doi:10.1016/j.bpobgyn.2016.07.008. PMID 27640082. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  100. ^ World Health Organization and UNICEF (2010). "Countdown to 2015 decade report (2000–2010): taking stock of maternal, newborn and child survival" (PDF). Geneva: WHO and UNICEF. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 12 korrik 2014. Marrë më 6 qershor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  101. ^ Bloom, David; Kuhn, Michael; Prettner, Klaus (2015). "The Contribution of Female Health to Economic Development". Cambridge, MA. {{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për |journal= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  102. ^ "Your postpartum checkups" (në anglishte amerikane). Marrë më 2018-11-07.


Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Shëndeti_i_nënave_gjatë_shatëzanisë,_lindjes_dhe_pas_saj&oldid=2715470"