Epidemiologjia: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
v Drenisa zhvendosi faqen Epidemiology tek Epidemiologjia |
vNo edit summary |
||
| Rreshti 1: | Rreshti 1: | ||
'''Epidemiologjia''' është shkencë e cila merret me studimin dhe analizën e shpërndarjes (kush, kur, dhe ku), modelet dhe përcaktuesit e gjendjes së shëndetit dhe sëmundjeve në popullatat e caktuara. |
'''Epidemiologjia''' është shkencë e cila merret me studimin dhe analizën e shpërndarjes (kush, kur, dhe ku), modelet dhe përcaktuesit e gjendjes së shëndetit dhe sëmundjeve në popullatat e caktuara. |
||
== Përmbledhje == |
|||
Epidemiologjia është një gur themeli i [[Shëndeti publik|shëndetit publik]], dhe formon vendimet e politikave dhe praktikën e bazuar në prova duke identifikuar faktorët e rrezikut për sëmundjen dhe objektivat për kujdesin shëndetësor parandalues. Epidemiologët ndihmojnë në hartimin e studimit, mbledhjen dhe [[Statistika|analizën statistikore të]] të dhënave, ndryshojnë interpretimin dhe shpërndarjen e rezultateve (përfshirë rishikimin e kolegëve dhe rishikimin sistematik të rastit). Epidemiologjia ka ndihmuar në zhvillimin e [[Metodologjia|metodologjisë së]] përdorur në kërkimet klinike, studimet e [[Shëndeti publik|shëndetit publik]], dhe, në një masë më të vogël, [[Kërkimet fondamentale|kërkimet themelore]] në shkencat biologjike. <ref>{{Cite book|last=Miquel Porta|title=A Dictionary of Epidemiology|url=http://global.oup.com/academic/product/a-dictionary-of-epidemiology-9780199976737?cc=us&lang=en|edition=6th|year=2014|location=New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-997673-7|accessdate=16 July 2014}}</ref> |
Epidemiologjia është një gur themeli i [[Shëndeti publik|shëndetit publik]], dhe formon vendimet e politikave dhe praktikën e bazuar në prova duke identifikuar faktorët e rrezikut për sëmundjen dhe objektivat për kujdesin shëndetësor parandalues. Epidemiologët ndihmojnë në hartimin e studimit, mbledhjen dhe [[Statistika|analizën statistikore të]] të dhënave, ndryshojnë interpretimin dhe shpërndarjen e rezultateve (përfshirë rishikimin e kolegëve dhe rishikimin sistematik të rastit). Epidemiologjia ka ndihmuar në zhvillimin e [[Metodologjia|metodologjisë së]] përdorur në kërkimet klinike, studimet e [[Shëndeti publik|shëndetit publik]], dhe, në një masë më të vogël, [[Kërkimet fondamentale|kërkimet themelore]] në shkencat biologjike. <ref>{{Cite book|last=Miquel Porta|title=A Dictionary of Epidemiology|url=http://global.oup.com/academic/product/a-dictionary-of-epidemiology-9780199976737?cc=us&lang=en|edition=6th|year=2014|location=New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-997673-7|accessdate=16 July 2014}}</ref> |
||
| Rreshti 19: | Rreshti 18: | ||
* [[Epidemia]] |
* [[Epidemia]] |
||
* [[Pandemia]] |
* [[Pandemia]] |
||
* [[Shëndetësia |
* [[Shëndetësia]] |
||
<br /> |
|||
== Referimet == |
== Referimet == |
||
{{Reflist}} |
{{Reflist}} |
||
== Burimet == |
|||
{{refbegin}} |
|||
* Clayton, David and Michael Hills (1993) ''Statistical Models in Epidemiology'' Oxford University Press. {{ISBN|0-19-852221-5}}<!-- A thorough introduction to the statistical analysis of epidemiological data, focussing on survival rates - their estimation, analysis and comparison.--> |
|||
* Miquel Porta, ed. (2014) "A dictionary of epidemiology", 6th edn, New York: Oxford University Press. [http://global.oup.com/academic/product/a-dictionary-of-epidemiology-9780199976737?cc=us&lang=en] |
|||
* Morabia, Alfredo, editor. (2004) A History of Epidemiologic Methods and Concepts. Basel, Birkhauser Verlag. Part I. [https://books.google.com/books?id=Hgnnhu1ym-8C&dq=Morabia,+Alfredo.+ed.+(2004)+A+History+of+Epidemiologic+Methods&printsec=frontcover&source=bn] [https://www.springer.com/public+health/book/978-3-7643-6818-0] |
|||
* Smetanin P, Kobak P, Moyer C, Maley O (2005). "The Risk Management of Tobacco Control Research Policy Programs" The World Conference on Tobacco OR Health Conference, 12–15 July 2006, Washington DC. |
|||
* Szklo M, Nieto FJ (2002). "Epidemiology: beyond the basics", Aspen Publishers. |
|||
* Robertson LS (2015). Injury Epidemiology: Fourth Edition. Free online at www.nanlee.net |
|||
* Rothman K, Sander Greenland, Lash T, editors (2008). "Modern Epidemiology", 3rd Edition, Lippincott Williams & Wilkins. {{ISBN|0-7817-5564-6}}, {{ISBN|978-0-7817-5564-1}} |
|||
* [https://web.archive.org/web/20130518044530/https://skydrive.live.com/?cid=ec4d1867f6389ec0&id=EC4D1867F6389EC0%21183 Olsen J, Christensen K, Murray J, Ekbom A. An Introduction to Epidemiology for Health Professionals. New York: Springer Science+Business Media; 2010.] {{ISBN|978-1-4419-1497-2}} |
|||
{{refend}} |
|||
Versioni i datës 12 mars 2020 19:20
Epidemiologjia është shkencë e cila merret me studimin dhe analizën e shpërndarjes (kush, kur, dhe ku), modelet dhe përcaktuesit e gjendjes së shëndetit dhe sëmundjeve në popullatat e caktuara.
Përmbledhje
Epidemiologjia është një gur themeli i shëndetit publik, dhe formon vendimet e politikave dhe praktikën e bazuar në prova duke identifikuar faktorët e rrezikut për sëmundjen dhe objektivat për kujdesin shëndetësor parandalues. Epidemiologët ndihmojnë në hartimin e studimit, mbledhjen dhe analizën statistikore të të dhënave, ndryshojnë interpretimin dhe shpërndarjen e rezultateve (përfshirë rishikimin e kolegëve dhe rishikimin sistematik të rastit). Epidemiologjia ka ndihmuar në zhvillimin e metodologjisë së përdorur në kërkimet klinike, studimet e shëndetit publik, dhe, në një masë më të vogël, kërkimet themelore në shkencat biologjike. [1]
Fushat kryesore të studimit epidemiologjik përfshijnë shkaktarët e sëmundjeve, transmetimin, hetimin e shpërthimit, mbikëqyrjen e sëmundjeve, epidemiologjinë mjedisore, epidemiologjinë mjekoligjore, epidemiologjinë profesionale, skriningun, biomonitorimin dhe krahasimet e efekteve të trajtimit në provat klinike. Epidemiologët mbështeten në disiplinat e tjera shkencore si biologjia për të kuptuar më mirë proceset e sëmundjes, statistikat mbi përdorimin efikas të të dhënave për nxjerrje të përfundimeve të përshtatshme, shkencat sociale për të kuptuar më mirë shkaqet proksimale dhe distale, dhe inxhinierinë për vlerësimin e ekspozimit.
Epidemiologjia, fjalë për fjalë do të thotë "studimi i asaj që është mbi njerëzit", është fjalë me origjinë greke epi, që do të thotë 'pas, mes', demos, do të thotë "popull, njerëz, qark', dhe logos-i, që do të thotë 'studimi, fjala, diskursi', duke sugjeruar se ajo vlen vetëm për popullacionet njerëzore. Megjithatë, termi është përdorur gjerësisht edhe në studimet e popullacioneve zoologjike (epidemiologjia veterinare), edhe pse termi "epizoology" është në dispozicion, dhe aplikohet për studimet e popullacioneve të bimëve (botanika ose epidemiologjia e sëmundjeve të bimëve).[2]
Dallimi midis "epidemisë" dhe "endemisë" për herë të parë është bërë nga Hipokrati, [3] për të bërë dallimin midis sëmundjeve që "përhapen" në një popullacion (epidemike) nga ato që "banojnë brenda" një popullate (endemike). [4] Shprehja "epidemiologji" duket se është përdorur së pari për të përshkruar studimin e epidemive në vitin 1802 nga mjeku spanjoll Villalba në Epidemiología Española . Epidemiologët gjithashtu studiojnë bashkëveprimin e sëmundjeve në një popullatë të caktuar, gjendje kjo e njohur si sindemika .
Termi epidemiologji tani është përhapur gjerësisht duke përfshirë edhe përshkrimin dhe shkaktimin jo vetëm të sëmundjes epidemike, por të sëmundjes në përgjithësi, dhe madje edhe të shumë kushteve pa sëmundje, por që janë të lidhura me shëndetin, të tilla si presioni i lartë i gjakut, depresioni dhe mbipesha. Prandaj, kjo epidemiologji bazohet në atë se si modeli i sëmundjes shkakton ndryshim në funksionimin e të gjithëve.
Shiko gjithashtu
Referimet
- ^ Miquel Porta (2014). A Dictionary of Epidemiology (bot. 6th). New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-997673-7. Marrë më 16 korrik 2014.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ Nutter, Jr., F.W. (1999). "Understanding the interrelationships between botanical, human, and veterinary epidemiology: the Ys and Rs of it all". Ecosystem Health. 5 (3): 131–40. doi:10.1046/j.1526-0992.1999.09922.x.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Hippocrates. (~200BC). Airs, Waters, Places.
- ^ Carol Buck, Alvaro Llopis, Enrique Nájera, Milton Terris. (1998). The Challenge of Epidemiology: Issues and Selected Readings. Scientific Publication No. 505. Pan American Health Organization. Washington, DC. p3.
Burimet
- Clayton, David and Michael Hills (1993) Statistical Models in Epidemiology Oxford University Press. ISBN 0-19-852221-5
- Miquel Porta, ed. (2014) "A dictionary of epidemiology", 6th edn, New York: Oxford University Press. [1]
- Morabia, Alfredo, editor. (2004) A History of Epidemiologic Methods and Concepts. Basel, Birkhauser Verlag. Part I. [2] [3]
- Smetanin P, Kobak P, Moyer C, Maley O (2005). "The Risk Management of Tobacco Control Research Policy Programs" The World Conference on Tobacco OR Health Conference, 12–15 July 2006, Washington DC.
- Szklo M, Nieto FJ (2002). "Epidemiology: beyond the basics", Aspen Publishers.
- Robertson LS (2015). Injury Epidemiology: Fourth Edition. Free online at www.nanlee.net
- Rothman K, Sander Greenland, Lash T, editors (2008). "Modern Epidemiology", 3rd Edition, Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 0-7817-5564-6, ISBN 978-0-7817-5564-1
- Olsen J, Christensen K, Murray J, Ekbom A. An Introduction to Epidemiology for Health Professionals. New York: Springer Science+Business Media; 2010. ISBN 978-1-4419-1497-2