Uji në Prishtinë
Prishtina, kryeqyteti i Kosovës, është një nga komunat me mungesën më të madhe të ujit në vend. [1] Qytetarët e Prishtinës duhet të përballen me frenimin e përditshëm të ujit për shkak të mungesës së reshjeve dhe reshjeve të borës, të cilat e kanë lënë ujësjellësin e qytetit në gjendje të tmerrshme. [1] Resurset aktuale ujore nuk i plotësojnë nevojat e popullatës në rritje të Prishtinës. Furnizimi me ujë vjen nga dy rezervuarët kryesorë të Batllavës dhe Badovcit . [1] Megjithatë, ka shumë probleme me furnizimin me ujë që vjen nga këta dy rezervuarë të cilët furnizojnë 92% të popullsisë në Prishtinë. [2] Si të tilla, autoritetet kanë shtuar përpjekjet e tyre për të korrigjuar situatën dhe për t'u siguruar që kriza të tilla të mos godasin më qytetin. [3]
Burimet natyrore ujore
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Lumenjtë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në qytetin e Prishtinës nuk rrjedh asnjë lumë. Kohë më parë lumenjtë e Vellushës dhe Prishtevkës kalonin nëpër Prishtinë. Megjithatë, asnjë nga këta lumenj nuk është më i dukshëm që kur ishin të mbuluar. Kjo u bë për shkak se njerëzit po hidhnin mbeturina në lumë dhe era që dilte nga këto mbeturina ishte aq e keqe, saqë i shtyu autoritetet lokale të mbulonin të dy lumenjtë. [4] Aktualisht, Prishtina e merr ujin e saj nga lumenjtë që ndodhen në zonat e afërta, por jo në vetë Prishtinën.
Ujërat nëntokësore
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kryetari i Prishtinës, Shpend Ahmeti, është në kërkim aktiv të burimeve alternative të ujit. Ai ka thënë se ka shumë burime të ujërave nëntokësore të cilat mund të shfrytëzohen për të përmirësuar gjendjen e furnizimit me ujë të Prishtinës. Burimet kryesore ujore nëntokësore në Prishtinë janë puset që janë identifikuar në luginën e “Pajtimit”, fshatin “Llukar” dhe parkun “Gërmia” [5]
Puset në Luginën e Pajtimit janë jashtë funksionit për shkak se lugina përdorej si depozitë e mbeturinave të materialit ndërtimor, gjë që ka mbuluar puset. Para se të përdoreshin për këtë qëllim, puset furnizonin me ujë disa lagje. Hidrogjeologët kanë konfirmuar se lugina është e pasur me burime ujore nëntokësore. Sipas hidrogjeologëve, lugina mund të jetë objekt studimi për njohjen dhe shfrytëzimin e burimeve të reja ujore. [5]
Dy puse janë identifikuar në fshatin Llukar; megjithatë, ato kanë qenë jashtë funksionit që nga viti 1983. [5] Resurset ujore nëntokësore ekzistojnë edhe në parkun e Gërmisë. Aktualisht uji që vjen nga burimet derdhet në pishinën e Gërmisë. [6]
Furnizimi dhe shpërndarja e ujit
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Pasqyra dhe historia e furnizimit me ujë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Prishtina ka filluar të furnizohet me ujë, i cili kryesisht vinte nga burimet (puset) e Gërmisë dhe Kolevicës, në një periudhë shumë të hershme kohore. [7]
Në vitin 1961, Ujësjellësi Rajonal filloi të furnizonte Prishtinën me ujë që vinte nga Liqeni i Graçanicës, i cili furnizonte me ujë një popullsi prej 38.593 banorësh. Në vitin 1979, Prishtina filloi të rritet në aspektin e popullsisë dhe të ndërtimit. Prandaj, nevoja për më shumë ujë u rrit. Si rezultat, Kompania Rajonale e Ujësjellësit filloi të sigurojë sasi më të mëdha uji për t'iu përgjigjur kërkesës në rritje për ujë. Uji kryesisht vinte nga rezervuari i Batllavës dhe burimet nëntokësore të Fushë Kosovës dhe Kastriotit. [7]
Që nga përfundimi i Luftës së Kosovës (1998–99), “Ujësjellësi Rajonal Batllava” pësoi disa ndryshime. Mirëpo, në vitin 2007, ajo u bë një shoqëri aksionare e quajtur “Ujësjellësi Rajonal Prishtinë”. Aktualisht “Ujësjellësi Rajonal Prishtina” ofron furnizim me ujë dhe shërbime të tjera për 40% të popullsisë së Kosovës, duke e bërë atë kompaninë më të madhe të ujit në Kosovë. [7] Aktualisht, ajo furnizon me ujë komunat e Prishtinës, Graçanicës, Fushë Kosovës, Kastriotit, Lipjanit, Shtimes, Gllogocit dhe Podujevës . [7]
Cilësia e ujit
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Instituti Kombëtar i Shëndetit Publik të Kosovës (IKSHP), i cili është në kuadër të Ministrisë së Shëndetësisë, është organi përgjegjës për monitorimin e cilësisë së ujit. [8] Në përgjithësi, Kosova konsiderohet të ketë cilësi të mirë të ujit të rubinetit, gjë që përfshin edhe Prishtinën si një nga qytetet e saj më të zhvilluara. Për më tepër, uji që vjen nga çezmat e kuzhinës është i pijshëm. [9]
| Kompania Rajonale e Ujësjellësit | Numri i komunave të mbuluara me shërbime | Numri i klientëve | Numri i popullsisë së mbuluar | Referenca |
|---|---|---|---|---|
| Prishtinë | 150 | 500,443 | 700,432 | [10] |
Përdorimi i ujit
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Qëllime industriale
- Qëllimet personale
- Qëllimet e brendshme
- Qëllimet e ujitjes
- Larje makinash
- Kopshtari
- Peshkimi [11] [12]
Ka një cilësi të dobët të të dhënave për burimet ujore në Kosovë, duke përfshirë edhe Prishtinën. Një pjesë e madhe e të dhënave dhe informacionit është jo e besueshme, duke përfshirë të dhënat dhe informacionin mbi rritjen e popullsisë, kërkesën për ujë, përdorimin e ujit, cilësinë e ujit, ndotjen e ujit dhe ndryshimet klimatike . [11]
Rezervuari i Batllavës
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Koordinatat:42°49′12″N 21°18′40″E / 42.820°N 21.311°E
Liqeni i Batllavës është një liqen artificial që gjendet në rajonin që përfshin komunat e Prishtinës, Gjilanit dhe Mitrovicës. Është e mbushur me ujë nga lumi Batllavë i cili është nëndegë e lumit Llap. [13] Pellgu i tij përfshin një sipërfaqe prej 225 km² ndërsa sipërfaqja e përgjithshme e liqenit është 2.25 km². [10]
Rrjedha mesatare në liqenin e Batllavës është 1.06 m³ në sekondë. Vëllimi total i depozitimit të rezervuarit të Batllavës vlerësohet të jetë 30 milion m³ nga të cilat 25.1 milion m³ janë të shfrytëzueshme. Ai ka pesë nënpellgje kryesore, të cilët ndahen më tej në më të vegjël. [10] Aktualisht, 64% e popullsisë së Prishtinës furnizohet me ujë të pijshëm nga rezervuari i Batllavës. Baseni i liqenit të Batllavës është pastruar së fundmi për të pasur ujë të pastër kur pellgu të rimbushet sërish. [14] Ky veprim u zhvillua më 22 shkurt 2014 [15]
Rezervuari i Badocit
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Koordinatat:42°37′23″N 21°14′28″E / 42.623°N 21.241°E
Liqeni i Badocit është një liqen artificial që gjendet në rajonin që përfshin komunat e Prishtinës, Lipjanit dhe Novobërdës. Është e mbushur me ujë nga lumi Graçanica. [13] Pellgu i tij përfshin një sipërfaqe prej 104 km² ndërsa sipërfaqja e përgjithshme e liqenit është 0.89 km². Prurja mesatare në liqenin e Graçanicës është 1.08 m³ në sekondë. Vëllimi i përgjithshëm i depozitimit të rezervuarit të Graçanicës është 26.4 milion m³ nga të cilat 20 milion m³ janë të shfrytëzueshme. [10] Aktualisht, 28% e popullsisë së Prishtinës furnizohet me ujë të pijshëm nga rezervuari i Graçanicës. [16] Liqeni i Badovcit është pastruar edhe në dritën e planeve për bartjen e ujit nga liqenet e tjera. [17] [18]
Probleme me furnizimin me ujë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Klima
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kosova ka një klimë kontinentale, e cila karakterizohet me verë të ngrohtë dhe me dimër relativisht të ftohtë dhe me borë. Pasi që Prishtina gjendet në rajonin e “Rrafshit të Kosovës”, klima është shumë e thatë. Klima në Prishtinë karakterizohet nga vera shumë të nxehta me një temperaturë që varion nga 20 gradë °C deri në 37 °C dhe dimra të ftohtë me temperaturë që varion nga -10 °C deri në -26 °C. [19] Në dimrin e vitit 2012, kishte stuhi dhe borë në të gjithë Kosovën, përfshirë Prishtinën. Në dimrin e vitit 2013 pati reshje të dendura shiu dhe përmbytje.
Aktualisht, në dimrin e vitit 2014, Prishtina po përballet me një thatësirë. [20] Ky është dimri më i thatë në 20 vitet e fundit. Ka mungesë të madhe si të shiut ashtu edhe të borës. Ky rrymë ka bërë që nivelet e ujit të ulen si në pellgun e Batllavës ashtu edhe në Badovac. Nëse moti vazhdon me të njëjtin model, rezervuarët mund të zbrazen së shpejti. Si rezultat, banorët e Prishtinës dhe zonave përreth rrezikojnë të mbeten pa furnizim me ujë. [21]
Rrjedhjet në sistem
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Rrjedhjet apo humbjet teknike të ujit janë një nga shqetësimet kryesore për rrjetin e ujësjellësit në Prishtinë. Përqindja e ujit që nuk shpërndahet tek konsumatori fundor, por humbet përmes rrjetit të shpërndarjes është e lartë, kryesisht për shkak të infrastrukturës së vjetër dhe mungesës së investimeve. Megjithatë, sasia e saktë e ujit që rrjedh në të gjithë sistemin e shpërndarjes nuk mund të matet; në vend të kësaj, mund të përafrohet përmes ujit pa të ardhura . Ana negative e përdorimit të kësaj metode matjeje për përafrimin e humbjeve teknike të ujit qëndron në faktin se uji pa të ardhura, përveç rrjedhjeve që ndodhin në të gjithë sistemin, merr parasysh edhe lidhjet e paligjshme në sistem që paraqesin humbje komerciale. Sasia e ujit pa të ardhura në Prishtinë ka rënë lehtë nga viti 2011 deri në vitin 2012. Megjithatë, ajo mbetet ende e lartë. Kjo diferencë ndërmjet ujit të prodhuar dhe sasisë së ujit të faturuar në Prishtinë në vitin 2011 ishte pak më shumë se 25 milionë m³, ndërsa në vitin 2012 është ulur në rreth 24 milionë m³. [2]
Lidhje të paligjshme në sistemin e ujit
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në vitin 2012, Këshilli për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut e konsideroi mungesën e ujit në emër të Ujësjellësit Rajonal Prishtinë si keqpërdorim ndaj të drejtave të njeriut. Përgjigja e kompanisë për mos furnizimin me ujë të lagjeve të Prishtinës ishte humbjet komerciale (kyçjet ilegale) dhe uji i tepërt i harxhuar për ujitje të shtëpive, lavazhe dhe të tjera në sasi të konsiderueshme. Prandaj, është e pamundur dhe abuzuesit duhet të qortohen. [8]
Planifikimi dhe Menaxhimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ujësjellësi në Shkabaj
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ndërmarrja Rajonale e Ujësjellësit Prishtinë me mbështetjen e KfW- së gjermane, Bashkimit Evropian dhe donatorëve të tjerë iniciuan projektin "Ujësjellësi në fshatin Shkabaj". Projekti përfshin tre faza. Faza e parë kishte për qëllim ndërtimin e një rezervuari të ri dhe përmirësimin e infrastrukturës së tubacioneve. Ai u përfundua në maj 2012 me një kosto prej 8 milionë euro. Faza e dytë synon të vazhdojë përmirësimin e infrastrukturës së tubacioneve për të penguar humbjen e ujit në pesë lagje të Prishtinës. Do të kushtojë rreth 17 milionë euro. Faza e tretë synon ndërtimin e një impianti të ri për trajtimin e ujërave të zeza që do të ketë kapacitet 700 litra në sekondë, me një shtim të mëtejshëm të mundshëm prej 500 litrash në sekondë në mënyrë që të sigurohet furnizimi i sigurt dhe i besueshëm me ujë për 24 orë. Ai do t'i shërbejë tri komunave: Prishtinës, Fushë Kosovës dhe Kastriotit. Një studim që kushton afërsisht 150,000 € u krye fillimisht për të testuar qëndrueshmërinë e kësaj faze. [22]
Projekte të tjera
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Për shkak të krizës së ujit që ka goditur Prishtinën, autoritetet komunale dhe qendrore po bëjnë përpjekje për të përmirësuar situatën. Aktualisht po bëhen përpjekje për bartjen e ujit nga liqeni i Ujmanit në liqenin e Graçanicës. Transferimi i ujit po bëhet përmes kanalit Ibër-Lepenac i cili është duke u pastruar dhe testuar. [17]
Janë duke u bërë përpjekje aktive në gjetjen e burimeve shtesë ujore, kryesisht nga burimet nëntokësore në Prishtinë. Së fundmi në parkun e Gërmisë janë hapur tri puse të reja të cilat pritet të përmirësojnë situatën. [23] Autoritetet lokale kanë njohur edhe nëntë puse në Luginën e Pajtimit të cilët sipas autoriteteve vendore do të funksionalizohen dhe shfrytëzohen së shpejti. Këto puse kanë një kapacitet prej gjashtëdhjetë litrash në sekondë. Komuna e Prishtinës ka planifikuar pastrimin e këtyre puseve në bashkëpunim me ujësjellësin rajonal. [5]
Puset në fshatin Llukar janë duke u funksionalizuar dhe pritet të rrisin nivelin e ujit në liqenin e Batllavës. Këto dy puse mund të prodhojnë deri në pesëdhjetë litra në sekondë secila. Gjithashtu, për të luftuar këtë situatë të mungesës së rëndë të ujit, komunat e rajonit kanë bërë përpjekje për përmirësimin e inspektimit të përdorimit racional të ujit. Këto përpjekje pritet të përmirësojnë situatën në afat të shkurtër. [5] [17]
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b c "Winter Drought Threatens Kosovo Capital's Water". Balkan Insight. Marrë më 2 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b "Annual Performance Report of Water Service Providers in Kosovo,IN 2012" (PDF). Water and Waste Regulatory Office. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 6 mars 2014. Marrë më 2 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Zogjani, Nektar (2014-01-08). "Uji Për Prishtinën Në Dorë Të Zotit". Gazeta Jeta në Kosovë. Arkivuar nga origjinali më 24 shtator 2015. Marrë më 2 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Pristina". Kosovoguide. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2016. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c d e "Pusetat në Fushën e Pajtimit do të rifunksionalizohen shumë shpejt". Komuna e Prishtinës. Marrë më 2 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)[lidhje e vdekur] - ^ "Gërmia". Dinaric Arc parks. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c d "About Us". Regional Water Company J.S.C. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)[lidhje e vdekur] - ^ a b "Annual Performance Report for the Water and Waste Companies in Kosovo 2010" (PDF). Water and Waste Regulatory Office. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 14 mars 2014. Marrë më 1 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Utilities & Services". Be in Kosovo. Arkivuar nga origjinali më 26 gusht 2015. Marrë më 1 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c d Veselaj, Tafë; A.Berisha, M.Mehmeti. "Gjendja e Ujërave në Kosovë" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2013-11-26. Marrë më 2014-02-23.
{{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për|journal=(Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Mainhardt, Heike; Nezir Sinani. "World Bank Kosovo Power Project Environmental and Social Impact Assessment: Comments on the Kosovo Ibër Lepenc Water System Study" (PDF). The World Bank. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 30 shtator 2013. Marrë më 1 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Water Crisis in Republic of Kosova". Marrë më 1 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b "Waters". State Portal of the Republic of Kosova. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2014. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "They clean-up Batlava lake". Kosovapress. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Cleaning of Batlava Lake on 22 February 2014, on Saturday". Regional Water Company J.S.C. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)[lidhje e vdekur] - ^ Avdullahi, Sabri; Islam Fejza; Ahmet Tmava (2012). "Protecting water resources from pollution in the Lake Gračanica" (PDF). 3 (4): 567–576.
{{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për|journal=(Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c "Interministerial water council of the Office of the Prime Minister holds third meeting". The Republic of Kosovo, The Office of the Prime Minister. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Badovci pastrohet edhe nëpër shi". Gazeta Express. Marrë më 2 mars 2014.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)[lidhje e vdekur] - ^ "Climatic Conditions". Independent Commission for Mines and Minerals. Arkivuar nga origjinali më 27 maj 2014. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Lack of snow leaves Kosovo with a drought". The Associated Press. Marrë më 23 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Winter Drought Threatens Kosovo Capital's Water". Balkan Investigative Reporting Network. 21 shkurt 2014. Marrë më 23 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Karadaku, Linda (2013-07-23). "Kryeqyteti i Kosovës lufton të mbarojë projektin e ujit të pijshëm". Southeast European Times. Marrë më 23 shkurt 2014.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Gjendet tre puse në Gërmi, vazhdojnë kërkimet". telegrafi.com. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2014. Marrë më 2 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)