Xhezajirli Gazi Hasan Pasha

Busta e Cezayirli Gazi Hasan Pashës në Muzeun Detar Mersin.

Gazi Hasan Pasha - Xhezairli (1713 – 19 mars 1790) ishte një admiral i madh (Kapedan Pasha) osman (1770–90), vezir i madh (1790), dhe gjeneral në fund të shekullit të 18-të.

Karriera

Ai u ngjit në gradat e hierarkisë ushtarake osmane dhe ishte për një kohë me piratët e Bregdetit Barbar me qendër në Algjer (nga rrjedh edhe emri i tij Cezayirli, që do të thotë "nga Algjeri" në turqisht). Ai ishte komandant flote gjatë Betejës së Çeshmes në bordin e Real Mustafa dhe ishte në gjendje të nxirrte forcat nën komandën e tij nga fatkeqësia e përgjithshme për marinën turke që ndodhi atje. Ai mbërriti në kryeqytetin osman me lajmin e keq, por u vlerësua shumë për arritjet e tij dhe u gradua, fillimisht në shef të shtabit dhe më vonë në vezir të madh. Ai zhvendosi flotën ruse e cila kishte krijuar një bazë në ishullin Egje të Limnos.

Dëshmitë anekdotike tregojnë se, menjëherë pas disfatës në Çeshme, ai dhe njerëzit e tij u strehuan nga një prift lokal në Ayvalık, i cili nuk e dinte se kush ishin. Hasan Pasha nuk e harroi mirësinë e treguar në atë orë krize dhe më vonë i akordoi autonomi virtuale qytetit të Ajvaliqit të mbizotëruar nga grekët, duke i hapur rrugë shndërrimit të tij në një qendër të rëndësishme kulturore për atë komunitet në Perandorinë Osmane në shekullin e 19-të.

Humbja gjithashtu e shtyu Hasan Pashën të themelonte kantierin detar të Inxhinierisë Detare të Bririt të Artë (më vonë Akademia Detare Turke) në vitin 1773.

Hasan Pasha bllokoi Akrën në verën e vitit 1775 për të kontrolluar fuqinë e sundimtarit autonom arab të Palestinës, Zahir el-Omer. Hasan Pasha urdhëroi Zahirin të paguante 50.000 piastra për të lehtësuar rrethimin. Zahiri në fund refuzoi dhe si pasojë, anijet e Hasan Pashës bombarduan Akrën, por Perandoria Osmane që mbante topat e Akës refuzoi urdhrat e Zahirit për të qëlluar kundër anijeve dhe i drejtoi qëllimisht zjarrin e tyre larg forcave detare të Hasan Pashës. Besnikëria e tyre ndaj sulltanit osman i pengoi ata të qëllonin mbi ushtrinë e tij. Zahiri iku, por u vra nga trupat e Hasan Pashës para se të arratisej.

Në vitin 1786, Hasan Pasha u urdhërua nga sulltani Abdyl Hamiti I të merrte trupa në Egjipt dhe të dëbonte emirët mamluk të udhëhequr nga Ibrahim Beu dhe Murad Beu, të cilët ishin bërë sundimtarë de fakto të provincës. Ai mbërriti në Egjipt në fillim të gushtit 1786 dhe ishte i suksesshëm në këtë fushatë (edhe pse emirët mamluk do të rifitonin pushtetin pas vdekjes së tij) dhe mbeti guvernatori de fakto osman i Egjiptit për rreth një vit. Ket'hyda (asistent/zëvendës) i tij për një kohë të gjatë Ismail Pasha Tripolitani mbeti në Egjipt dhe shpejt u emërua vetë guvernator osman i Egjiptit (1788–89, 1789–91) ndërsa emiri aleat i tij mamluk Ismail Beu u bë Shejh el-Beled dhe sundimtar de facto.

Në Luftën Ruso-Turke të 1787-1792, Hasan Pasha (atëherë 74) komandoi trupat turke në fushatat fillestare, duke marrë pjesë në aksionin e 17 qershorit 1788, në Betejën e Fidonisit dhe në Rrethimin e Ochakov.

Vdekja

Ai vdiq më 19 mars 1790, nga sëmundja ose ndoshta i helmuar. Statuja e tij sot zbukuron qytetin turistik Çeşme, së bashku me luanin që u zbut ndërsa ishte në Afrikë dhe e mori me vete kudo.