Xhezajirli Gazi Hasan Pasha

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Busta e Cezayirli Gazi Hasan Pashës në Muzeun Detar Mersin.

Gazi Hasan Pasha - Xhezairli (1713 – 19 mars 1790) ishte një admiral i madh (Kapedan Pasha) osman (1770–90), vezir i madh (1790), dhe gjeneral në fund të shekullit të 18-të.

Karriera[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ai u ngjit në gradat e hierarkisë ushtarake osmane dhe ishte për një kohë me piratët e Bregdetit Barbar me qendër në Algjer (nga rrjedh edhe emri i tij Cezayirli, që do të thotë "nga Algjeri" në turqisht). Ai ishte komandant flote gjatë Betejës së Çeshmes në bordin e Real Mustafa dhe ishte në gjendje të nxirrte forcat nën komandën e tij nga fatkeqësia e përgjithshme për marinën turke që ndodhi atje. Ai mbërriti në kryeqytetin osman me lajmin e keq, por u vlerësua shumë për arritjet e tij dhe u gradua, fillimisht në shef të shtabit dhe më vonë në vezir të madh. Ai zhvendosi flotën ruse e cila kishte krijuar një bazë në ishullin Egje të Limnos.

Dëshmitë anekdotike tregojnë se, menjëherë pas disfatës në Çeshme, ai dhe njerëzit e tij u strehuan nga një prift lokal në Ayvalık, i cili nuk e dinte se kush ishin. Hasan Pasha nuk e harroi mirësinë e treguar në atë orë krize dhe më vonë i akordoi autonomi virtuale qytetit të Ajvaliqit të mbizotëruar nga grekët, duke i hapur rrugë shndërrimit të tij në një qendër të rëndësishme kulturore për atë komunitet në Perandorinë Osmane në shekullin e 19-të.

Humbja gjithashtu e shtyu Hasan Pashën të themelonte kantierin detar të Inxhinierisë Detare të Bririt të Artë (më vonë Akademia Detare Turke) në vitin 1773.

Hasan Pasha bllokoi Akrën në verën e vitit 1775 për të kontrolluar fuqinë e sundimtarit autonom arab të Palestinës, Zahir el-Omer. Hasan Pasha urdhëroi Zahirin të paguante 50.000 piastra për të lehtësuar rrethimin. Zahiri në fund refuzoi dhe si pasojë, anijet e Hasan Pashës bombarduan Akrën, por Perandoria Osmane që mbante topat e Akës refuzoi urdhrat e Zahirit për të qëlluar kundër anijeve dhe i drejtoi qëllimisht zjarrin e tyre larg forcave detare të Hasan Pashës. Besnikëria e tyre ndaj sulltanit osman i pengoi ata të qëllonin mbi ushtrinë e tij. Zahiri iku, por u vra nga trupat e Hasan Pashës para se të arratisej.[1]

Në vitin 1786, Hasan Pasha u urdhërua nga sulltani Abdyl Hamiti I të merrte trupa në Egjipt dhe të dëbonte emirët mamluk të udhëhequr nga Ibrahim Beu dhe Murad Beu, të cilët ishin bërë sundimtarë de fakto të provincës.[2][3] Ai mbërriti në Egjipt në fillim të gushtit 1786 dhe ishte i suksesshëm në këtë fushatë (edhe pse emirët mamluk do të rifitonin pushtetin pas vdekjes së tij) dhe mbeti guvernatori de fakto osman i Egjiptit për rreth një vit. Ket'hyda (asistent/zëvendës) i tij për një kohë të gjatë Ismail Pasha Tripolitani mbeti në Egjipt dhe shpejt u emërua vetë guvernator osman i Egjiptit (1788–89, 1789–91)[4] ndërsa emiri aleat i tij mamluk Ismail Beu u bë Shejh el-Beled dhe sundimtar de facto.

Luftën Ruso-Turke të 1787-1792, Hasan Pasha (atëherë 74) komandoi trupat turke në fushatat fillestare, duke marrë pjesë në aksionin e 17 qershorit 1788, në Betejën e Fidonisit dhe në Rrethimin e Ochakov.

Vdekja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ai vdiq më 19 mars 1790, nga sëmundja ose ndoshta i helmuar. Statuja e tij sot zbukuron qytetin turistik Çeşme, së bashku me luanin që u zbut ndërsa ishte në Afrikë dhe e mori me vete kudo.

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Thackston, Wheeler McIntosh (1988), Murder, Mayhem, Pillage, and Plunder: The History of the Lebanon in the 18th and 19th Centuries by Mikhayil Mishaqa (1800-1873) (në anglisht), SUNY Press, fq. 16–17, ISBN 9780887067129
  2. ^ Mehmet Süreyya (1996) [1890], Nuri Akbayar; Seyit A. Kahraman (red.), Sicill-i Osmanî (në turqisht), Beşiktaş, Istanbul: Türkiye Kültür Bakanlığı and Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, fq. 829, ISBN 9789753330411
  3. ^ 'Abd al-Rahman Jabarti; Thomas Philipp; Moshe Perlmann (1994). Abd Al-Rahmann Al-Jabarti's History of Egypt (në anglisht). Vëll. 2. Franz Steiner Verlag Stuttgart. fq. 181.
  4. ^ 'Abd al-Rahman Jabarti; Thomas Philipp; Moshe Perlmann (1994). Abd Al-Rahmann Al-Jabarti's History of Egypt (në anglisht). Vëll. 2. Franz Steiner Verlag Stuttgart. fq. 286–289.