Heqim

Ḥakīm dhe Ḥākim janë dy tituj arab që rrjedhin nga e njëjta rrënjë trishkronjore Ḥ-K-M "emëro, zgjidh, gjyko". Në gjuhën shqipe ky titull është bërë Heqim. Krahasoni me titullin hebre hakham.

Hakīm (حكيم)

Ky titull është një nga emrat e All-llahut.

Hakīm dikton një "njeri të mençur" ose "mjek", ose në përgjithësi, një përdorues i bimëve medicinale, sidomos të mjekësisë junane dhe islame, Hakim Ajmal Khan, Hakim Tha, Hakim Syed Zillur Rahman, etj.

Hakīm është përdorur në përgjithësi edhe gjatë Epokës së Artë të Islamit për t'iu referuar dijetarëve polimatë të cilët ishin të ditur në fe, mjekësi, shkenca dhe filozofi Islame.

Disa shembuj heqimësh janë:

• Ibn Sina
• Omar Khayyam

Përdorime

• Në Abisinë e vjetër ose Etiopi, Hakim zakonisht për një njeri të kënduar, zakonisht një mjek. Prandaj një Hakim-Bejt ka qenë shtëpia e një mjeku ose një spital.
• Në Pakistan dhe Indi, Hakim ose Hakím tregon një mjek të mjekësisë bimore, posaçërisht i mjekësisë Junane.
• Në Turqi, hekim tregon një mjek, ndërsa hakim mund të përdoret për një njeri të urtë ose filozof.
• Në Shqipëri, heqim tregon një mjek (shëronjtuar, Konica 1892). E heqimí ose heqimllek i është thënë mjekësisë.

Hākim (حاكم)

Hākim (tejshkrim alternativ Hakem) do të thotë sundimtar, guvernator apo gjyqtar. Si shumë tituj ndodh që të jetë pjesë e emrave të shumë individëve.

Në vendet arabe

• Në Liban, titulli i plotë i Emirëve në kohën e Perandorisë Osmane (për pak kohë edhe nën sundimin egjiptian) ka qenë al-Amir al-Hakim 1516-1842
• Në tre emiratet e ardhshme të Gjirit, sigla e parë monarkike ka qenë hakim:
  • që nga viti 1783, kur pushtues Al Khalifah prejardhja e zgjidh në Bahrain në 16 gusht të vitit 1971, stili ishte Hakim al-Bahrayn "Princi i Bahrain", pastaj Amir Dawlat al-Bahrayn "Emirit të Shtetit të Bahrain", që në 14 shkurt të vitit 2002 Malik al-Bahrayn (King of Bahrain)
  • në Kuvajt, pasi e saj 1752 themelues, aktvendimi Al Sabah dinastia e stil të ishte Hakim al-Kuwayt "Princi i Kuvajtit" (nga 1871 edhe Kaymakam, përkatësisht të distriktit të administratorit, ndërsa duke njohur sovranitetin e Perandorisë Osmane (si kazan [rrethin] në Bagdad [nga 1875 Basra] vilajetit (vende të guvernatorëve, i vetëquajtur Wali, në Irak], deri në 3 nëntor 1914, pastaj nën Britanik protektorat) deri në 19 qershor 1961 pavarësisë, pasi që (ende) Amir ad-Dawlat al-Kuwayt "Emirit të Shtetit të Kuvajtit";
  • pasi më Muhamed ibn Thani është 12 shtator 1868 marrëveshje me Britanik, në mënyrë efektive krijimin e Katarit (më parë konsiderohet të jetë një varësinë e Bahrain) si një Shtet i pavarur (i kufizuar në Doha dhe Wakrah, vetëm e vetëm që më vonë të zgjerohet në të gjithë gadishullin), e tij al-Thani dinastia e stil të ishte Hakim Katar "Princi i Katarit" (nga 1871 edhe Kaymakam, d.m.th. Osmane administrator qarkut, cfr. më lart, deri më 3 nëntor 1916, më pas nën protektoratin Britanik), pasi që në 3 shtator 1971 pavarësinë nga Britania Amir Dawlat Katar "Emirit të Shtetit të Katarit".
• Në Libi, Hakim ishte 1946 – 12 shkurt 1950 stilin e "sunduesit" të ish-sultanate e Fezzan gjatë administratës së kombeve të bashkuara (në praktikë nga Franca, me vet harmoni ushtarake guvernatori); vetëm detyrë, Ahmedi Sayf an-Nasr (b. c. 1876 – d. 1954), qëndroi në rajonal të Wali (guvernatori; në frëngjisht Chef du territoire "kokën e territorit") në shtetet e bashkuara Libian të mbretërisë deri në 24 dhjetor të vitit 1951, me një francez Rezident në anën e tij, dhe pastaj, pa të tilla frëngjisht hije, si e para mbretërore guvernatori (deri në vitin 1954).
• Në Jemen deri në vitin 1902 (ndryshuar të Sulltanit) krerët e Quaiti Shtetit të Shir dhe Mukalla, esh-Shihr Wal Mukalla, si para 10 nëntor 1881 bashkim me Naqib e Mukalla të shtetit ka qenë princely stilin e esh-Shihr që nga pavarësia nga Osmanët në 1866.

Gjetkë

• Në Makran rajonin e Sistan dhe Baluchestan Krahinë në Iran, hakom i referohet sardars dhe khans tradicionale Baluchi qeverisë.
• Në Indonezi, Malajzi dhe Turqia, hakim tregon një gjyqtari.
• Në Nepal, në një Bada Hakim ishte në krye të rrethit të mbretërisë.
• Në Emirate e Bukhara, hakem , ishte titulli i një guvernatori.
• Në Nigeri, Sokoto Caliphate është i qeverisur nga hakimai, paria që janë përgjegjës për të Sulltanit të Sokoto dhe Emirs i mbretërisë.
• Në Uzbekistan termi hokim është përdorur për të përshkruar një guvernatorit apo kryetarit të komunës së një rajoni.

Për më tepër

Ashtu si me shumë tituj, fjala gjithashtu ndodh të jetë emër a mbiemër, pa ndonjë domethënie fisnikërie apo politike.

Në rastin e Kolë Sumës, i quajtur ndryshe edhe Kolë Heqimi, ka diktuar edhe të qenët mjek.