Akinxhijtë

Akinxhi-Bejlerë (Sylejmanname)

Akinxhijtë ose akënxhijtë (Turqishtja osmane: آقنجى‎, romanizimi: aḳıncı, fjalë për fjalë.  'bastisës', shumës në turqisht: akıncılar) ishin kalorësi të parregullta të lehta, divizione skautiste (deli) dhe trupa avancuese të ushtrisë së Perandorisë Osmane. Kur gazitë turke para-ekzistuese u përfshinë në ushtrinë e Perandorisë Osmane ata u bënë të njohur si akıncı. Të papaguar ata jetuan dhe vepruan si sulmues në kufijtë e Perandorisë Osmane, duke u mbështetur në plaçkitje. Ekziston një dallim midis kalorësisë akıncı dhe deli.

Historia

Në luftë, roli i tyre kryesor ishte të vepronin si trupa avancuese në vijën e parë të frontit dhe të demoralizonin ushtrinë kundërshtare marshuese duke përdorur taktikat guerile dhe t'i vendosnin ata në një gjendje konfuzioni dhe tronditjeje. Ato mund të krahasohen me një kosë në një fushë gruri. Ata në thelb do të godisnin armikun me shigjeta. Kur sulmoheshin përleshje, ata tërhiqeshin ndërsa ende qëllonin prapa. Ata lehtë mund të dilnin nga kalorësia e rëndë sepse ishin të armatosur lehtë dhe kuajt e tyre u edukuan për shpejtësi në krahasim me forcën. Forcat Akinxhi mbanin shpata, lidhëse, mburoja dhe sëpata beteje gjithashtu, në mënyrë që në një fushë luftimi, ata të mund të përballeshin së pari me armikun dhe të luftonin përleshje. Në disa fushata osmane, të tilla si Beteja e fushës së Krbava, forcat akinxhi ishin njësitë e vetme të përdorura pa ndonjë nevojë për kalorësi të rëndë osmane ose këmbësori.

Për shkak të lëvizshmërisë së tyre, akinxhi u përdor gjithashtu për zbulim dhe si një forcë pararojë për të pushtuar popullsinë lokale para përparimit të forcave kryesore osmane. Meqenëse ishin milici të parregullta, ata nuk ishin të lidhur me traktatet e paqes, kështu që ata mund të sulmonin fshatrat kufitare dhe të sulmonin garnizonet e armikut, fortesat dhe postat kufitare gjatë kohës së paqes, duke ngacmuar vazhdimisht armikun dhe duke kontrolluar pikat e dobëta në mbrojtjen e vendit rival. Ata gjithashtu do të sulmonin rrugët tregtare për të ndërprerë furnizimin dhe transportin e armikut.

Forcat akinxhi u drejtuan nga familje të caktuara. Familjet e njohura akinxhi ishin Malkoçolli, Turhanllë, Ömerli, Evrenozët dhe Mihalli. Këto klane akinxhi ishin të përbërë kryesisht nga luftëtarë të fiseve turkmene me një dinasti kryesore e cila rrjedh nga ghazitë luftëtare të sundimtarit të parë osman Osman I. Aventurierë, ushtarë të fatit, mercenarë, dervishë luftëtarë dhe civilë që kërkojnë pasuri dhe aventura gjithashtu do të bashkoheshin me gradat e bandave akinxhi.

Meqenëse akinxhijtë shiheshin si milici të parregullt, ata nuk kishin rroga të rregullta si ushtarë kapikulu, ose çifligë si ushtarët timarli; të ardhurat e tyre të vetme ishin plaçka që ata kapën.

Sistemi akinxhi kishte një rol të rëndësishëm në krijimin e perandorisë dhe zgjerimin e shpejtë të territoreve osmane në Evropë. Megjithëse sistemi akinxhi funksionoi shkëlqyeshëm nga shekujt 14-16, ai filloi të bjerë pas shekullit të 16-të. Duke filluar me kalorësinë nomade tatar dhe nogai të shekullit 16-17 nga Hanllëku e Krimesë shërbyen gjithashtu si akinxhijtë për Perandorinë Osmane. Pasi përparimi osman në Evropë u ndal, luftëtarët akinxhi u bënë të panevojshëm dhe pa ekonominë e plaçkës kjo klasë luftëtare u zbeh ngadalë. Pas modernizimit të ushtrisë osmane, klanet e fundit të njohura zyrtarisht akinxhi u shfuqizuan. Megjithatë, mbetjet e fundit të sistemit akinxhi ekzistonin deri në fund të shekullit 19 në krahinat e Ballkanit si luftëtarë bashi-bozuk (të parregullt).

Megjithëse terminologjia e dallimit midis llojeve të ngjashme të trupave të kalorësisë osmane nuk është sqaruar plotësisht, akinxhi, e shkatërruar një herë në betejën e Giurgiu në tetor 1595, kur ata po tërhiqeshin mbi Danub, me sa duket gradualisht u zëvendësua nga trupa të rinj të parregullt, siç është deli dhe bashi-bozuk.