Boja zgjedhore
Bojë elektorale, bojë e pashlyeshme, njollë zgjedhore ose bojë fosforike është një bojë ose bojë gjysmë e përhershme që aplikohet në gishtin tregues (zakonisht) të votuesve gjatë zgjedhjeve për të parandaluar mashtrimin zgjedhor siç është votimi i dyfishtë. Është një metodë efektive për vendet ku dokumentet e identifikimit të qytetarëve nuk janë gjithmonë të standardizuara apo të institucionalizuara. Një nga kompozimet më të zakonshme të bojës zgjedhore bazohet në nitratin e argjendit, i cili mund të prodhojë një njollë që zgjat disa javë. Ajo u përdor për herë të parë gjatë zgjedhjeve të përgjithshme indiane të vitit 1962, në shtetin Mysore, tani shteti modern i Karnatakës .
Aplikacion
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Njolla zgjedhore përdoret si një veçori efektive sigurie për të parandaluar votimin e dyfishtë në zgjedhje. Zakonisht boja aplikohet në gishtin tregues të dorës së majtë, veçanërisht në kutikulën ku është pothuajse e pamundur të hiqet shpejt. Boja mund të aplikohet në mënyra të ndryshme, në varësi të rrethanave dhe preferencave. Metodat më të zakonshme janë nëpërmjet zhytjes së shisheve me futje sfungjeri, shisheve me aplikues furçash, shisheve me spërkatje dhe stilolapsave shënues .
Përbërja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Njolla elektorale zakonisht përmban një pigment për njohje të menjëhershme, një nitrat argjendi i cili njollos lëkurën gjatë ekspozimit ndaj dritës ultravjollcë, duke lënë një shenjë që është e pamundur të lahet dhe hiqet vetëm pasi qelizat e jashtme të lëkurës zëvendësohen . Bojërat elektorale standarde të industrisë përmbajnë 10%, 14% ose 18% zgjidhje nitrat argjendi, në varësi të kohëzgjatjes së kohës që kërkohet që shenja të jetë e dukshme. Megjithëse zakonisht me bazë uji, njollat elektorale përmbajnë herë pas here një tretës si alkooli për të lejuar tharje më të shpejtë, veçanërisht kur përdoren me shishe zhytjeje, të cilat mund të përmbajnë gjithashtu një biocide për të siguruar që bakteret të mos transferohen nga votuesi te votuesi. Kloruri i argjendit mund të hiqet lehtësisht nga hidroksidet, prandaj duhet të shtohen pigmentime të tjera fotosensitive. Nitrat argjendi mund të shkaktojë një gjendje të quajtur argjiria, megjithëse kjo kërkon ekspozim të shpeshtë ose ekstrem.
Jetëgjatësi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Njolla e zgjedhjes zakonisht qëndron në lëkurë për 72-96 orë, duke zgjatur 2 deri në 4 javë në zonën e thonjve dhe kutikulës . Boja zgjedhore e përdorur vendos një shenjë të përhershme në zonën e kutikulës e cila zhduket vetëm me rritjen e thonjve të rinj. Mund të duhen deri në 4 muaj që njolla të zëvendësohet plotësisht nga rritja e re e thonjve. Njollat me përqendrime të nitratit të argjendit më të larta se 18% janë gjetur se nuk kanë efekt shtesë në jetëgjatësinë e njollës, pasi nitrat argjendi nuk ka një reaksion fotosensiv me qelizat e gjalla të lëkurës. Kjo do të thotë që njolla do të zbehet ndërsa lëkura e re rritet. [1] Nitrati i argjendit është një irritues dhe përdoret si agjent kauterizues në përqendrime 25% ose më të larta. [2]
Ngjyrë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Njolla elektorale është tradicionalisht me ngjyrë vjollce, përpara se elementi fotosensiv të hyjë në fuqi për të lënë një shenjë të zezë ose kafe. Megjithatë, për zgjedhjet legjislative të Surinames 2005, portokallia zëvendësoi ngjyrën vjollce si ngjyra për të shënuar gishtat e votuesve, pasi u zbulua se zgjat po aq gjatë dhe ishte më tërheqëse për votuesit, pasi ngjante me ngjyrat kombëtare.
Efikasiteti
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Stilolapsat me shënues janë përdorimi më efikas i bojës, me një stilolaps 5 ml që mund të shënojë 600 persona, megjithëse shishet e zhytjes shpesh preferohen, pavarësisht se një shishe 100 ml shënon vetëm 1000. Shishet e zhytjes mund të lënë një njollë më gjithëpërfshirëse me jetëgjatësi pak më të madhe (në varësi të përmbajtjes së nitrateve të argjendit) sesa shënuesit. Megjithatë, stilolapsat me shënues janë shumë më të lirë dhe më të lehtë për t'u transportuar, duke ulur ndjeshëm kostot për organizatorët e zgjedhjeve dhe opsioni i këshilluar kur njollat duhen vetëm të garantohet për 3 deri në 5 ditë. Stilolapsat shënjues lënë gjithashtu një shenjë shumë më të vogël kur aplikohen siç duhet, gjë që është më e pëlqyeshme për shumë votues.
Polemikat
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Guerilja e armatosur Shining Path e Perusë ka kërcënuar vazhdimisht se do të vrasë ata që janë gjetur me njolla boje të pashlyeshme për të larguar nga pjesëmarrja në zgjedhje . [3] [4]
Në zgjedhjet presidenciale afgane të vitit 2004, u ngritën akuza për mashtrime elektorale rreth përdorimit të njollave të pashlyeshme të bojës, të cilat shumë pretenduan se u lanë lehtësisht. [5] Zyrtarët zgjedhorë kishin zgjedhur të përdorin opsionin më efikas të stilolapsit; megjithatë, në qendrat e votimit u dërguan edhe stilolapsa të rregullt, gjë që çoi në konfuzion dhe disa njerëz u shënuan me bojë më pak të përhershme. [6]
Në zgjedhjet e përgjithshme të Malajzisë 2008, autoritetet zgjedhore anuluan përdorimin e njollës elektorale një javë përpara se votuesit të shkonin në qendrat e votimit, [7] duke thënë se do të ishte antikushtetuese të parandaloheshin njerëzit të votonin edhe nëse tashmë kishin gishtat e tyre të njollosur. Për më tepër, ata cituan raporte të kontrabandimit të bojës nga Tajlanda fqinje [8] me qëllim që të shënonin gishtat e njerëzve përpara se të kishin mundësinë për të votuar, duke u mohuar kështu të drejtat e tyre.
Gjatë zgjedhjeve presidenciale të Zimbabvesë 2008, u shfaqën raporte se ata që kishin zgjedhur të mos votonin u sulmuan dhe u rrahën nga turmat e sponsorizuara nga qeveria. Turmat sulmuan ata që nuk kishin bojë në gisht. [9]
Gjatë zgjedhjeve parlamentare afgane të vitit 2010, talebanët dërguan letra natën duke kërcënuar se do t'i prisnin gishtin kujtdo që ishte shënuar me bojë të pashlyeshme. [10]
Gjatë zgjedhjeve të përgjithshme të Malajzisë 2013, në dritën e zbatimit të parë ndonjëherë të njollës zgjedhore, votuesit raportuan se boja mund të lahej lehtësisht me ujë të rrjedhshëm, pavarësisht nga garancitë nga Komisioni Zgjedhor i Malajzisë përkundrazi. [11]
Përdorimi ndërkombëtar
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Disa nga vendet që kanë përdorur bojë zgjedhore në një moment përfshijnë:
- Afganistan
- Shqipëri
- Algjeri
- Bahamat
- Kamboxhia
- Kili (deri në 2012)
- Dominika
- Egjipt
- Guatemalë
- Honduras
- Indi
- Indonezi
- Irak
- Kenia
- Libani
- Libi
- Malajzia
- Maldivet
- Meksikë
- Mianmar
- Nepal
- Nikaragua
- Pakistan
- Peru (deri në 2011)
- Filipinet
- Shën Kits dhe Nevis
- Ishujt Solomon
- Afrika e Jugut
- Sri Lanka
- Sudan
- Siri
- Tunizi
- Turqi (deri në 2009)
- Venezuelë (deri në 2017)
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "Chemical Safety Database". Ptcl.chem.ox.ac.uk. Arkivuar nga origjinali më 11 tetor 2008. Marrë më 2014-04-30.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Silver Nitrate and Wound Care: The Use of Chemical Cauterization". WoundSource (në anglisht). 2021-03-10. Marrë më 2021-11-01.
- ^ Toledo-Leyva, Camilo (2021-05-25). "Ataque de Sendero Luminoso en Perú polariza aún más las elecciones". Deutsche Welle (në spanjishte evropiane). Marrë më 22 maj 2022.
"En temas electorales, Sendero Luminoso siempre ha estado presente desde 1980. En 1985, por ejemplo, sembraban un mayor terror y convocaban a paros armados. Incluso esperaban en los caminos, y a aquel que tuviera el dedo con la tinta indeleble de haber sufragado, les cortaban el dedo", asegura Yaranga.
- ^ "Sendero Luminoso irrumpe con una bomba en las elecciones presidenciales de Perú". Hoy (në spanjishte evropiane). 9 prill 2006. Marrë më 22 maj 2022.
Incluso algunos pasajeros aseguraron haber recibido amenazas de muerte si los encuentran con tinta indeleble en el dedo anular.
[lidhje e vdekur] - ^ Baldauf, Scott (12 tetor 2004). "An Afghan 'Hanging chad' Dispute". Christian Science Monitor. Csmonitor.com. Marrë më 2014-04-30.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Raman, Sunil (2004-10-12). "India link to Afghan ink stink". BBC News. Marrë më 2014-04-30.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "MSN News article". News.my.msn.com. Arkivuar nga origjinali më 2008-05-13. Marrë më 2014-04-30.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Wong, Raphael (2008-03-05). "Ink Washout - The Star". Thestar.com.my. Arkivuar nga origjinali më 2008-04-30. Marrë më 2014-04-30.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "World | Africa | Tsvangirai rejects 'sham' ballot". BBC News. 2008-06-27. Marrë më 2014-04-30.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Najafizada, Eltaf; Rupert, James (20 tetor 2010). "New Candidates May Win Half of Afghan Parliament Seats Amid Ballot Fraud". Bloomberg.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Election ink under scrutiny in Malaysia - Asia-Pacific". Al Jazeera English. Marrë më 2014-04-30.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)