Bomba
Bomba është një armë shpërthyese që përdor reaksionin ekzotermik të një materiali shpërthyes për të siguruar një çlirim jashtëzakonisht të papritur dhe të dhunshëm të energjisë. Shpërthimet shkaktojnë dëme kryesisht përmes stresit mekanik të transmetuar nga toka dhe atmosfera, ndikimi dhe depërtimi i predhave të drejtuara nga presioni, dëmtimi i presionit dhe efektet e gjeneruara nga shpërthimi.[1] Bombat janë përdorur që nga shekulli i 11-të duke filluar në Azinë Lindore.[2]
Termi bombë zakonisht nuk përdoret për mjetet shpërthyese të përdorura për qëllime civile si ndërtimi ose miniera, megjithëse njerëzit që përdorin pajisjet ndonjëherë mund t'u referohen atyre si "bombë". Përdorimi ushtarak i termit "bombë", ose më konkretisht veprim i bombës ajrore, zakonisht i referohet armëve shpërthyese të lëshuara nga ajri, pa fuqi, më të përdorura nga forcat ajrore dhe aviacioni detar. Armët e tjera shpërthyese ushtarake që nuk klasifikohen si "bomba" përfshijnë predha, ngarkesa në thellësi (të përdorura në ujë) ose mina tokësore. Në luftërat jokonvencionale, emra të tjerë mund t'i referohen një sërë armësh sulmuese. Për shembull, në konfliktet e fundit të Lindjes së Mesme, bombat e bëra vetë të quajtura "pajisje shpërthyese të improvizuara" (IED) janë përdorur nga luftëtarët kryengritës me një efektivitet të madh.
Fjala vjen nga latinishtja bombus, e cila nga ana tjetër vjen nga greqishtja βόμβος romanizimi bombos,[3] një term onomatopoetik që do të thotë 'bum', 'gumëzhimë'.
Tronditja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Valët goditëse shpërthyese mund të shkaktojnë situata të tilla si zhvendosja e trupit (d.m.th., njerëzit që hidhen në ajër), copëtimi, gjakderdhja e brendshme dhe këputja e daulleve të veshit.[4]
Valët goditëse të prodhuara nga ngjarjet shpërthyese kanë dy komponentë të dallueshëm, valën pozitive dhe negative. Vala pozitive shtyhet jashtë nga pika e shpërthimit, e ndjekur nga hapësira pasuese e vakumit që "thith prapa" drejt pikës së origjinës ndërsa flluska e goditjes rrëzohet. Mbrojtja më e madhe kundër dëmtimeve nga tronditja është distanca nga burimi i goditjes.[5] Si pikë referimi, presioni i tepërt në bombardimin e Oklahoma City u vlerësua në rangun prej 28 MPa.[6]
Nxehtësia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Një valë termike krijohet nga lëshimi i papritur i nxehtësisë i shkaktuar nga një shpërthim. Testet e bombave ushtarake kanë dokumentuar temperatura deri në 2,480 °C. Ndërsa janë të afta për të shkaktuar djegie të rënda deri në katastrofike dhe për të shkaktuar zjarre dytësore, efektet e valëve termike konsiderohen shumë të kufizuara në rreze krahasuar me goditjen dhe fragmentimin. Megjithatë, ky rregull është sfiduar nga zhvillimi ushtarak i armëve termobarike, të cilat përdorin një kombinim të efekteve negative të valës së goditjes dhe temperaturës ekstreme për të djegur objektet brenda rrezes së shpërthimit.
Shiko edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Milstein, Randall L. (2008). "Bomb damage assessment". përmbledhur nga Ayn Embar-seddon; Allan D. Pass (red.). Forensic Science (në anglisht). Salem Press. fq. 166. ISBN 978-1-58765-423-7.
- ^ Peter Connolly (1 nëntor 1998). The Hutchinson Dictionary of Ancient and Medieval Warfare (në anglisht). Taylor & Francis. fq. 356. ISBN 978-1-57958-116-9.
- ^ βόμβος Arkivuar 2013-11-07 tek Wayback Machine, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
- ^ Mlstein, Randall L. (2008). "Bomb damage assessment". përmbledhur nga Ayn Embar-seddon; Allan D. Pass (red.). Forensic Science (në anglisht). Salem Press. fq. 166. ISBN 978-1-58765-423-7.
- ^ Marks, Michael E. (2002). The Emergency Responder's Guide to Terrorism (në anglisht). Red Hat Publishing Co., Inc. fq. 30. ISBN 1-932235-00-0.
- ^ Wong, Henry (2002). "Blast-Resistant Building Design Technology Analysis of its Application to Modern Hotel Design" (në anglisht). WGA Wong Gregerson Architects, Inc. fq. 5.