Dijarbakër
Dijarbakër
Diyarbakır | |
|---|---|
 | |
| Popullsia | |
| • Gjithsej | 1,783,431[1] |
| Faqja zyrtare | www.diyarbakir.gov.tr |
Dijarbakër ose Dijarbekri (Turqisht: Diyarbakır) është një qytet në lumin Tigris, në Provincën Dijarbakër në Turqinë juglindore. Kështjella Dijarbakër dhe kopshtet përreth qytetit u shtuan në listën e vendeve të trashëgimisë botërore në vitin 2015.[2]
Dijarbakër është një nga qytetet me popullsi të madhe kurde. Qyteti ka qenë një pikë kryesore fokale e konfliktit midis shtetit turk dhe grupeve të ndryshme separatiste kurde dhe shihet nga shumë kurdë si kryeqyteti de facto i Kurdistanit.[3][4] Qyteti kishte për qëllim të bëhej kryeqyteti i një Kurdistani të pavarur pas Traktatit të Sèvres, por kjo nuk u përfill pas zhvillimeve të mëvonshme politike.[5]
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikulli kryesor: Historia e Dijarbakërit
Qyteti për herë të parë u përmend nga tekstet asiriane si kryeqyteti i një mbretërie semite. Ajo drejtohej nga një sukcesion i pothuajse çdo polite që kontrollonte Mesopotaminë e Epërme, duke përfshirë Mitanët, Arameanët, Asirianët, Urartu, Armenët, Persët Akamenidë, Medët, Seleukidët dhe Parthët.
Në vitin 639, qyteti u pushtua nga pushtimet myslimane dhe prezantoi Islamin. Qyteti kaloi nën kontrollin e kalifatit Emevi dhe më pas kalifatit Abasitë, por me copëtimin progresiv të Hilafetit Abasid nga fundi i shekullit të 9-të, ai hyri periodikisht nën sundimin e dinastive autonome. Isa ibn el-Shejh el-Shejbani dhe pasardhësit e tij sunduan qytetin dhe më gjerë Dijar Bakrin nga viti 871 deri më 899, kur kalifi el-Mu'tadid rivendosi kontrollin e Abasidëve, por zona shpejt kaloi në një dinasti tjetër lokale, Hamdanidët. Këta të fundit u zhvendosën nga Bujidët në vitin 978, të cilët u ndoqën nga ana tjetër nga Marvanidët në vitin 983. Marvanidët qeverisën deri në 1085, Selxhukët morën qytetin nga Marvanidët në vitin 1085, qyteti u vu nën sundimin e degës Mardin të turkëve oguz dhe më pas bejllëqet anadollian i Artukidëve. Qyteti u vu nën Sulltanatin Ejubid në vitin 1183 dhe drejtoi qytetin derisa u mor nga mongolët në vitin 1260, qyteti u mor nga federatat konkurruese turke të Kara Kojunlu (Delja e Zezë) së pari dhe pastaj Ak Kojunlu deri në ngritja e Safavidëve persianë, të cilët natyrshëm morën qytetin dhe rajonin më të gjerë.
Klima
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Dijarbakër ka një klimë mesdhetare (klasifikimi i klimës Köppen Csa). Vera është shumë e nxehtë dhe shumë e thatë, për shkak të vendndodhjes së saj në fushën Mesopotamiane e cila i nënshtrohet erërave të nxehta nga shkretëtirat e Sirisë dhe Irakut në jug. Temperatura më e lartë e regjistruar ishte 46.2 ° C më 21 korrik 1937. Dimrat janë të ftohtë me reshje të moderuara dhe netë të ftohta. Reshjet e borës janë mjaft të zakonshme midis muajve dhjetor dhe mars, duke rënë borë për një ose dy javë. Temperatura më e ulët e regjistruar ishte −24.2 ° C në 11 janar 1933. Thellësia më e lartë e regjistruar e borës ishte 65 cm më 16 janar 1971.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Yıllara Göre Diyarbakır Nüfusu
- ^ "Diyarbakır Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape" (në anglisht). UNESCO World Heritage Centre. Marrë më 21 mars 2021.
- ^ "Tensions increase as already fragile Kurdish peace process faulters in Turkey" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2 korrik 2020. Marrë më 21 mars 2021.
- ^ An Aleppo-like Landscape in a Kurdish Redoubt of Turkey
- ^ Köksal, Yonca (2005). "Hakan Özoğlu. Kurdish Notables and the Ottoman State: Evolving Identities, Competing Loyalties, and Shifting Boundaries.Albany: SUNY Press, 2004, xv + 186 pages". New Perspectives on Turkey (në anglisht). 32: 227–230. doi:10.1017/s0896634600004180. ISSN 0896-6346.