Fabiola Gianotti

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Fabiola Gianotti
Fabiola Gianotti në CERN Dhjetor 2015
U lind nëGabim: Nevojitet datë e vlefshme lindjeje: viti, muaji, data
Romë, Itali
KombësiaItaliane
ShkollimiUniversiteti i Milanos
Njohur për
Çmimet


Fabiola Gianotti (e lindur më 29 tetor 1960) është një fizikane italiane e grimcave eksperimentale dhe gruaja e parë që ka qenë drejtoreshë e përgjithshme në CERN (Organizata Evropiane për Kërkime Bërthamore) në Zvicër . [4] [5] Mandati i saj filloi në 1 janar 2016 dhe zgjati për një periudhë pesë vjeçare. Në Sesionin e tij të 195-të në 2019, Këshilli i CERN zgjodhi Gianotti për një mandat të dytë të paparë si Drejtore e Përgjithshme. Mandati i saj i dytë pesë-vjeçar filloi në 1 janar 2021 dhe vazhdon deri në 2025. Kjo është hera e parë në historinë e CERN që një Drejtore e Përgjithshme emërohet për një mandat të plotë të dytë. [6]

Jeta dhe edukimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Që në moshë të vogël, Gianotti interesohej për natyrën dhe botën përreth saj. [7] [8]

Gianotti gjeti pasionin e saj për kërkimin shkencor pasi lexoi një biografi për Marie Curie . Më parë, ajo kishte studiuar shkencat humane, duke u përqëndruar në muzikë dhe filozofi në Liceun klasik. [9] [10] Gianotti mori një doktoraturë në fizikën e grimcave eksperimentale nga Universiteti i Milanos në 1989. [11]

Jeta dhe karriera[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Karriera akademike dhe profesionale[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Që nga viti 1996, Gianotti ka punuar në CERN, duke filluar me një bursë dhe duke vazhduar të bëhet një fizikane e kërkimit me kohë të plotë. Në vitin 2009 ajo u gradua në udhëheqëse të projektit dhe Zëdhënëse e Bashkëpunimit ATLAS . Ajo gjithashtu ka punuar në WA70, UA2 dhe Aleph eksperimentet në CERN, ku ajo ishte e përfshirë në zhvillimin detektor, zhvillimin e programeve dhe analizën e të dhënave. Në 2016 ajo u zgjodh të jetë drejtoresha e parë femër e CERN. Ajo që nga ajo kohë është riemëruar për një mandat të dytë, i cili do të përfundojë në 2025. [12] [13]

Ajo ka qenë anëtare e disa komiteteve ndërkombëtare, të tilla si Këshilli Shkencor i CNRS [14] në Francë, Komiteti Këshillues i Fizikës i Fermilab në SHBA, Këshilli i Shoqërisë Fizike Evropiane, Këshilli Shkencor i Laboratorit DESY [15] në Gjermani, dhe Komiteti Këshillimor Shkencor i NIKHEF [16] në Hollandë. Ajo është anëtare e Bordit Këshillmor Shkencor të Sekretarit të Përgjithshëm të KB. Ajo u zgjodh një Anëtare e Huaj e Shoqërisë Mbretërore (ForMemRS) në 2018. [17]

Gianotti është gjithashtu anëtare e Akademisë Italiane të Shkencave ( Accademia Nazionale dei Lincei ),  një anëtar i asociuar i huaj i Akademisë Kombëtare të Shkencave të SHBA dhe bashkëpunëtor i huaj i Akademisë Franceze të Shkencës Ajo u zgjodh gjithashtu një Anëtare e Shoqërisë Filozofike Amerikane në 2019.

Zbulimi i Higgs boson[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjatë kohës së Gianotti si Zëdhënëse e ATLAS, eksperimenti ishte një nga dy të përfshirë në vëzhgimin e Higgs boson. Më 4 korrik 2012, Gianotti njoftoi zbulimin e grimcave. Deri në vëzhgim, Higgs boson ishte një pjesë thjesht teorike e Modelit Standard të fizikës së grimcave. Kuptimi i thellë i Gianotti për eksperimentin ATLAS dhe udhëheqja e saj, u njohën si faktorët kryesorë në zbulimin. [18] [19]

Publikimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gianotti është autore ose bashkëautore e më shumë se 500 botimeve në revista shkencore të vlerësuara nga kolegët.

Disa nga botimet e saj më të shquara përfshijnë "Vëzhgimi i një Grimce të Re në Kërkimin e Modelit Standard Higgs Boson me Detektorin ATLAS në LHC", ku CERN prezantoi vëzhgimin e Higgs boson, [20] "Kërkimet për supersimetri në përplasësit me energji të lartë: e kaluara, e tashmja dhe e tashmja dhe e ardhmja ”në IOP Science, New Journal of Physics, [21] dhe“ Kalorimetria për fizikën e grimcave ”në APS Physics Journal. [22]

Nderime dhe çmime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gianotti u përfshi në mesin e "Top 100 grave më frymëzuese" nga gazeta The Guardian në 2011, [23] renditet e 5-ta në Personalitetin e Vitit të revistës Time në 2012, ishte nënkampione për Personin e Vitit të revistës Time në të njëjtin vit, [24] u përfshi në mesin e "Top 100 grave më me ndikim" nga revista Forbes në 2013, [25] dhe u konsiderua në mesin e "Leaders Global Thinkers of 2013" nga revista Foreign Policy në 2013. [26]

Ajo ka marrë gradë doktorature nderi nga Universiteti i Uppsala, [27] Ecole polytechnique fédérale de Lausanne (EPFL), [28] University McGill, [29] Universiteti Oslo, [30] Universiteti i Edinburgut, [31] Universiteti i Napolit Federico II, [32] Universiteti i Çikagos, [33] Universiteti i Savojës, [34] dhe Instituti i Shkencave Weizmann . [35]

Që nga viti 2013, ajo është një profesore nderi në Universitetin e Edinburgut. [36]

  • Në Dhjetor 2014, asaj iu dha Urdhri i Meritës së Republikës Italiane nga presidenti italian, Giorgio Napolitano . [37]
  • Në Shtator 2013, asaj iu dha Çmimi Enrico Fermi i Shoqërisë Fizike Italiane . [38]
  • Në nëntor 2013, asaj iu dha Medaljen e Nderit të Institutit Niels Bohr . [39]
  • Në Dhjetor 2012, asaj iu dha Çmimi Përparime në Fizikën Themelore për rolin e saj udhëheqës në zbulimin e Higgs boson. [40]
  • Në dhjetor 2012, asaj iu dha Medalja e Artë (e njohur si "Ambrogino d'oro", e emëruar pas shenjtit mbrojtës të Milanos, Saint Ambrose ) nga komuna e Milanos. [41]
  • Në vitin 2018, ajo u rendit si një nga 100 Gratë e BBC-së. [42]
  • Në Shkurt 2020, asaj iu dha Çmimin Bruno Pontecorvo (2019) [43]
  • Në Shtator 2020, ajo u emërua një anëtare e zakonshme e Akademisë Papnore të Shkencave nga Papa Françesku . [44]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ "ATLAS - "The physics dream", Fabiola Gianotti, Oct 2008 (UMich Web Lecture Archive Project)". Arkivuar nga origjinali më 2016-03-04. Marrë më 2009-03-05. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ "Fabiola Gianotti". www.nasonline.org. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ http://www.jinr.ru/posts/pontecorvo-prize-for-2019/
  4. ^ "Fabiola Gianotti signs her contract as CERN's new Director-General". CERN Bulletin. Marrë më 28 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Castelvecchi, Davide (2014). "Higgs hunter will be CERN's first female director: Italian physicist Fabiola Gianotti will take the reins at the European physics powerhouse in 2016". Nature. doi:10.1038/nature.2014.16287. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ "CERN Council appoints Fabiola Gianotti for second term of office as CERN Director General". CERN. 6 nëntor 2019. Marrë më 16 mars 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ "Humans of Science (HoS) | Single Post". Humans of Science (HoS) (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 17 korrik 2018. Marrë më 2018-07-17.
  8. ^ "Dr Fabiola Gianotti, CERN". IOP Institute of Physics. Arkivuar nga origjinali më 20 gusht 2017. Marrë më 3 maj 2017. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ "#83 Fabiola Gianotti". Forbes. Arkivuar nga origjinali më 31 maj 2015. Marrë më 28 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ McKie, Robin (2014-11-09). "Fabiola Gianotti: woman with the key to the secrets of the universe | Observer profile". the Guardian (në anglisht). Marrë më 2018-07-17.
  11. ^ "A Celebrated Physicist With a Passion for Music - The New York Times". Nytimes.com. Marrë më 2019-04-20. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ "CERN Council appoints Fabiola Gianotti for second term of office as CERN Director General". CERN. 6 nëntor 2019. Marrë më 16 mars 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)"CERN Council appoints Fabiola Gianotti for second term of office as CERN Director General".
  13. ^ "Fabiola Gianotti (born in 1960) | CERN". home.cern. Marrë më 2020-02-09. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ "Arrêté du 29 novembre 2005 portant nomination au conseil scientifique du Centre national de la recherche scientifique". CNRS. Arkivuar nga origjinali më 31 gusht 2015. Marrë më 31 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ "The members of the Scientific Advisory Board". German Commission for UNESCO. Arkivuar nga origjinali më 21 mars 2014. Marrë më 31 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ "Scientific Advisory Committee (SAC)". NIKHEF. Arkivuar nga origjinali më 31 gusht 2015. Marrë më 31 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ "Distinguished scientists elected as Fellows and Foreign Members of the Royal Society". The Royal Society. 9 maj 2018. Marrë më 10 maj 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ "Dr Fabiola Gianotti, CERN". IOP Institute of Physics. Arkivuar nga origjinali më 20 gusht 2017. Marrë më 3 maj 2017. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)"Dr Fabiola Gianotti, CERN" Arkivuar 13 korrik 2019 tek Wayback Machine.
  19. ^ "ATLAS makes a smooth changeover at the top". CERN Courier. Marrë më 28 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ The ATLAS Collaboration (31 gush 2012). "Observation of a New Particle in the Search for the Standard Model Higgs Boson with the ATLAS Detector at the LHC". European Organisation for Nuclear Research (Cern). 716 (1): 1–29. arXiv:1207.7214. Bibcode:2012PhLB..716....1A. doi:10.1016/j.physletb.2012.08.020. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  21. ^ Gianotti, Fabiola (gusht 2002). "Searches for supersymmetry at high-energy colliders: the past, the present and the future". New Journal of Physics (në anglisht). 4 (1): 63. Bibcode:2002NJPh....4...63G. doi:10.1088/1367-2630/4/1/363. ISSN 1367-2630.
  22. ^ Fabjan, Christian W.; Gianotti, Fabiola (2003-10-15). "Calorimetry for particle physics". Reviews of Modern Physics. 75 (4): 1243–1286. Bibcode:2003RvMP...75.1243F. doi:10.1103/RevModPhys.75.1243. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ "Top 100 women: science and medicine". Guardian News. Arkivuar nga origjinali më 16 prill 2015. Marrë më 28 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ "Runner-Up: Fabiola Gianotti, the Discoverer". Time. Arkivuar nga origjinali më 21 mars 2015. Marrë më 28 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  25. ^ "#83 Fabiola Gianotti". Forbes. Arkivuar nga origjinali më 31 maj 2015. Marrë më 28 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)"#83 Fabiola Gianotti".
  26. ^ "François Englert, Peter Higgs, and Fabiola Gianotti". The FP Group. Arkivuar nga origjinali më 28 gusht 2015. Marrë më 28 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  27. ^ "Teknik och naturvetenskap utser hedersdoktorer". uu.se. Uppsala universitet. Arkivuar nga origjinali më 31 gusht 2015. Marrë më 31 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  28. ^ "EPFL awards Fabiola Gianotti honorary doctorate". EPFL. Arkivuar nga origjinali më 21 tetor 2013. Marrë më 31 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  29. ^ "14 individuals to receive honorary degree from McGill". McGill University. Arkivuar nga origjinali më 14 gusht 2014. Marrë më 31 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  30. ^ "Fabiola Gianotti: The Higgs boson and our life". UiO, Dep. of Phys. Arkivuar nga origjinali më 26 qershor 2015. Marrë më 31 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  31. ^ "Honorary graduates 2014/15". The University of Edinburgh. Arkivuar nga origjinali më 31 gusht 2015. Marrë më 31 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  32. ^ "Fabiola Gianotti dottore di ricerca in Fisica dell'Ateneo fridericiano". www.primapagina.sif.it. Marrë më 2018-07-03. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  33. ^ "Honorary Degrees 2010-2018 | Convocation | University of Chicago". convocation.uchicago.edu (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2018-11-07. Marrë më 2018-11-07.
  34. ^ "Remise d'un doctorat honoris causa à Fabiola Gianotti, directrice générale du CERN - Université Savoie Mont Blanc - Formation - Recherche". Univ-smb.fr. Marrë më 2019-04-20. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  35. ^ "PH.D. HONOREES". weizmann.ac.il. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  36. ^ "Honorary Professor: Fabiola Gianotti". University of Edinburgh. Arkivuar nga origjinali më 28 gusht 2015. Marrë më 28 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  37. ^ "Fabiola Gianotti". Biografieonline.it. Biografieonline. Arkivuar nga origjinali më 29 gusht 2015. Marrë më 29 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  38. ^ "Premio "Enrico Fermi"". sif.it. Società Italiana di Fisica. Arkivuar nga origjinali më 10 nëntor 2014. Marrë më 29 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  39. ^ "Fabiola Gianotti awarded the Niels Bohr Institute Medal of Honour". Niels Bohr Institute. University of Copenhagen. 1 nëntor 2013. Arkivuar nga origjinali më 15 dhjetor 2014. Marrë më 31 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  40. ^ "Laureates: Fabiola Gianotti". breakthroughprize.org. Fundamental Physics Prize Foundation. Arkivuar nga origjinali më 25 korrik 2015. Marrë më 29 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  41. ^ "L'ambrogino d'oro a Fabiola Gianotti". INFN. Istituto Nazionale di Fisica Nucleare. Arkivuar nga origjinali më 31 gusht 2015. Marrë më 31 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  42. ^ "BBC 100 Women 2018: Who is on the list?". BBC News (në anglishte britanike). 19 nëntor 2018. Marrë më 23 korrik 2019.
  43. ^ http://www.jinr.ru/posts/pontecorvo-prize-for-2019/
  44. ^ "Il Papa chiama Fabiola Gianotti alla Pontificia Accademia delle Scienze". la Repubblica (në italisht). 2020-09-29. Marrë më 2020-09-29.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Fabiola_Gianotti&oldid=2655877"