Françesko Altimari

Françesko Altimari (Francesco Altimari) është një studiues arbëresh në fushën e albanologjisë . Është anëtar nderi i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë (2006), anëtar i jashtëm i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës (2008) dhe profesor ordinar (1991) i seksionit albanologjik të Universitetit të Kalabrisë .

Jetëshkrimi

Altimari ka lindur më 21 shkurt 1955 në San Demetrio Corone në Kalabri, Itali dhe është me prejardhje arbëreshe . Pasi mbaroi liceun në vendlindje në vitin 1973, u diplomua në Fakultetin e Letërsisë dhe Filozofisë të Universitetit të Kalabrisë në vitin 1978.

Altimari ka punuar si mësues i gjuhës shqipe (1980–1986). Nga viti 1991 është profesor i rregullt në Albanologji në Universitetin e Kalabrisë; Ai filloi karrierën e tij akademike në fushën e gjuhës shqipe, letërsisë dhe filologjisë, dhe filologjisë dhe gjuhësisë ballkanike, fillimisht i lidhur me Fakultetin e Letërsisë dhe Filozofisë të Universitetit të Kalabrisë dhe më pas nga Universiteti i Manheimit dhe Universiteti Ludwig Maximilian. Mynih nëpërmjet Shërbimit Gjerman të Shkëmbimit Akademik (DAAD), Università degli Studi di Napoli "L'Orientale", "Cattolica" të Milanos, si dhe universiteteve në Lecce, Trieste, Tiranë, Shkodër dhe Gjirokastër . Nga viti 2012 është pjesë e redaksive të periodikëve albanologjike si Studia Albanica e Tiranës dhe është drejtor shkencor i “Res Albanicae” të Fondacionit universitar “Francesco Solano” të Universitetit të Kalabrisë.

Altimari është gjithashtu anëtar i AISEE (Associazione Italiana di Studi del Sud Est Europeo) që nga viti 1992, dhe anëtar i Sodalizio Glottologico Milanese që nga viti 1999.

Publikimet

Libra dhe monografi

• Altimari F, Canti di Milosao. Edizione kritika delle tre versioni a stampa (1836, 1847, 1873) dhe della IV versione manoscritta (1896)/a cura di Francesco Altimari-
• Këngët e Milosaos. Botim kritik i tre versioneve të shtypura (1836, 1847, 1873) dhe i versionit të katërt të dorëshkrimit (1896) nga Francesco Altimari, Opera Omnia di Girolamo De Rada, vëll. II, Soveria Mannelli: Rubbettino Editore, 2017.
• Altimari F. et alii (a cura di), PER UNA NUOVA DIDATTICA DELL'ALBANESE: PROVE DI E-LEARNING E DI LUDOLINGUISTICA. Albanistica vëll. 7, Fondazione Universitaria “Francesco Solano”, Rende 2016 (con CD allegato).
• Altimari F., URAT E ARBËRIT. Studime filologjike dhe kritiko-letrare midis botës arbëreshe dhe botërore shqiptare, “Naimi”, Tiranë 2015.
• Altimari F., Jeronim De Rada, VEPRA LETRARE, I, Këngët para Millosaut. I canti premilosaici (1833-1835) Sprovat e para poetike të Jeronim De Radës. Botim kritik e proces italisht nga Francesco Altimari. vëll. I, fq. 7-347, Ministria e Kultures së Republikës së Shqipërisë, Tiranë 2014.
• Altimari F.,Jeronim De Rada, VEPRA LETRARE, II, Këngët e Millosaut - I Canti di Milosao Botim kritik i tri varianteve (1836, 1847, 1873) gjuhën nga Francesco Altimari. vëll. II, f. 5-332, Ministria e Kultures së Republikës së Shqipërisë, Tiranë 2014.
• Altimari F., Studia linguistica italo-albanica. Arbërishtja në kontekstin gjuhësor ballkanik dhe italian. vëll. 51, f. 1-248, Akademia e Shkencave dhe e Arteve të Kosovës/ Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, Prishtinë 2014.
• Altimari F., Berisha A., De Rosa F., Belmonte V., Antologia della letteratura degli Albanesi di Calabria (Antologjia e letërsisë së shqiptarëve kalabreze), Albanologia Vol. 8, Università della Calabria Dipartimento di Linguistica Sezione di Albanologia. Cosenza, 2009.
• Altimari F., I Canti Premilosaici (1833-1835). Le prime raccolte poetiche in albanese di Girolamo De Rada. Edizionecrita e traduzione italiana a cura di Francesco Altimari (Këngët para Milosaike [1833-1835]. Tregimet e para poetike të Girolamo de Radës . Botim kritik dhe përkthim në italisht nga Francesco Altimari), Opera Omnia di Girolamo De Rada Vol. I, Soveria Mannelli: Rubbettino Editore, 2005.
• Altimari F., Vëzhgime gjuhësore dhe letrare arbëreshe (Vëzhgime gjuhësore e letrare arbëreshe), Prishtinë: Shpresa & Faik Konica, 2002.
• Altimari F., Girolamo De Rada, I Canti Premilosaici. Edizionecrita e traduzione italiana (Girolamo De Rada, Këngët Para-Milosaike. Botim kritik dhe përkthim italisht. ), Classici della letteratura arbëreshe, Rubbettino, 1998.
• Altimari F., Scripta minora albanica (Scripta minora albanica), Quaderni di Zjarri Vol. 19, San Demetrio Corone: ZJARRI, 1994.
• Altimari F., Studi linguistici arbëreshë (Studime gjuhësore arbëreshe), Quaderni di Zjarri Vol. 12, San Demetrio Corone: ZJARRI, 1988.
• Altimari F., Studi sulla letteratura albanese della "Rilindja" (Studime mbi letërsinë shqipe të " Rilindjes "), Quaderni di Zjarri Vol. 11, San Demetrio Corone: ZJARRI, 1984.
• Altimari F., Un saggio inedito di Francesco Antonio Santori sulla lingua albanese ei suoi alfabeti (Një ese e pabotuar e Francesco Antonio Santori mbi gjuhën shqipe dhe alfabetet e saj), Quaderni di Zjarri Vol. 7, San Demetrio Corone: ZJARRI, 1982.

Redaktor ose bashkautor

• Altimari F., Conforti E., Omaggio a Girolamo de Rada. Atti del V Seminario Internazionale di Studi Italo-Albanesi (2-5 ottobre 2003) dhe altri contributi albanologici (Homage to Girolamo de Rada. Aktet e Seminarit të 5-të Ndërkombëtar të Studimeve Italo-Shqiptare), Albanologia Vol. 7, Università della Calabria Dipartimento di Linguistica Sezione di Albanologia. Cosenza, 2008.
• Altimari F., Girolamo De Rada, I Canti Premilosaici (1833-1835) (Këngët paramilosaike), Classici della letteratura arbëreshe - Opera Omnia di Girolamo de Rada Vol. Unë, Rubbettino, 2005.
• Altimari F., De Rosa F., Atti del 3° Seminario Internazionale di Studi Albanesi (Aktet e Seminarit 3 të Studimeve Shqiptare), Albanistica Vol. 13, Università della Calabria: Centro Editoriale e Librario, 2004.
• Altimari F., Berisha A., Jeronim De Rada, Poezi shqipe të shekullit XV. Këngët e Millosaut, Bir i Sundimtarit të Shkodrës. Transkriptimin Françesko Altimari- Parathënien Anton Nikë Berisha (Poezia shqipe e shekullit XV. Këngët e Milosaos, Trashëgimtari i Zotit të Shkodrës. Transkriptimi nga Francesco Altimari - Parathënie Anton Nikë Berisha), Shpresa, 2001.
• Altimari F., Berisha A., Belmonte V., Antologia della poesia orale arbëreshe- Antologjia e poezisë gojore arbëreshe (Antologjia e poezisë gojore arbëreshe), Quaderni di Zjarri, Rubbettino, 1998.
• Altimari F., Naim Frashëri, Bagëti'e Bujqësija (I pascoli ei campi). Introduzione, edizione kritika, traduzione italiana e concordanza (Blegtoria dhe Bujqësia. Hyrje, botim kritik, përkthim dhe rregullim në gjuhën italiane), Albanistica Vol. 4, Università della Calabria, Centro Editoriale e Librario, 1995.
• Altimari F., De Rosa F., Testi folclorici di Falconara Albanese pubblicati nella rivista "La Calabria" (1888-1902). Trascrizione dall'originale e concordanza integrale per forme e lemmi” (Teste folklorike të Falconara Albanese botuar në revistën “La Calabria” [1888-1902]), DIADIA, 1995.
• Altimari F., Savoia LM, I dialetti italo-albanesi. Studi linguistici e storico-culturali sulle comunità arbëreshe (Dialektet italo-shqip. Studime gjuhësore dhe historiko-kulturore mbi komunitetin arbëreshe), Biblioteca di Cultura Vol. 488, Roma: Bulzoni, 1994.
• Altimari F., Berisha A., Kandili argjandit-Dramë. Përgatitur për shtyp nga Françesko Altimari dhe Anton Berisha (Silver oil-lamp - Drama. Përgatitur për shtyp nga Francesco Altimari dhe Anton Berisha), Radhonjtë e Zjarrit Vol. 17, San Demetrio Corone: ZJARRI, 1993.
• Altimari F., Quaderni del Dipartimento di Linguistica-Serie Albanistica-I-Studi albanesi in onore di Francesco Solano (Fletore të Departamentit të Gjuhësisë - Seria Albanologjike - Studime Shqiptare për nder të Francesco Solanos), Albanistica Vol. I, UNICAL - Dipartimento di Linguistica, 1993.

Të tjera

• Kostandini ose enigma kadareane e të vdekurit që kthehet mes të gjallëve . Në Ismail Kadare, VEPRA, vëll. X. Tiranë: Onufri, 2008, fq. 159–166.
• Omaggio a De Rada_Pacchetto con 3 DVD multimediali per il centenario della morte del poeta (Homazh për De Rada me 3 DVD multimediale mbi vdekjen e poetëve), 2005.

Shih edhe

• Pasquale Scutari
• Arbëreshët në Itali
• Maria Antonia Braile