Ganga (muzikë)
Ganga (serbokroatisht: Ganga) është një lloj këndimi që e ka origjinën nga rajoni rural i Alpeve Dinarike. Supozohet që emri i saj Ganga ka lidhje me fjalën shqipe Kanga - Kënga.[1] Më së shpeshti gjendet në rajonet e Hercegovinës dhe Dalmacisë, por mund të gjendet në një masë edhe në Bosnjën perëndimore, Lika, Kordun dhe zonat rurale të Malit të Zi veriperëndimor. Karakterizohet nga një këngëtar i vetmuar që këndon një varg të vetëm tekstesh, i ndjekur nga të tjerë që bashkohen, duke përdorur një stil vokal që përshkruhet më së miri si vajtim.
Ganga ka qenë historikisht e lidhur ngushtë me rajonin e Hercegovinës, ku është zhvilluar si një ndjenjë e fortë e identitetit kulturor. [2] [3] Për të siguruar mbijetesën e saj, si Bosnja dhe Hercegovina ashtu edhe Kroacia kanë marrë masa për të mbrojtur gangën si pjesë e trashëgimisë së tyre kulturore dhe për të inkurajuar performancën e saj. [4]
Përshkrimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ganga është një formë shprehëse e të kënduarit. Edhe pse të dy gjinitë: burrat dhe gratë kryejnë rregullisht ganga, është jashtëzakonisht e pazakontë që ata të përformojnë së bashku, megjithëse nuk ishte e pazakontë që burrat katolikë dhe myslimanë të përformojnë së bashku. Ganga është kultura e vendosur kryesisht në qytete të vogla dhe fshatra.
Ganga është një formë disonante e të kënduarit, duke përdorur dy nota përplasëse për të projektuar tingullin në distanca të gjata. Për shembull, nëse një person është duke kënduar një notë C, një person i dytë këndon ose një gjysmë hapi lart ose poshtë (B ose C ♯ ). Ganga këndohet tradicionalisht nga barinjtë nëpër shtrirje luginash, për komunikim në distanca të gjata me njëri-tjetrin.
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ganga është një mbetje e stilit arkaik të të kënduarit polifonik që mund të gjendet në të gjithë rajonin Dinarik. Me kalimin e kohës, popullatat vendase zhvilluan varietetin e tyre të të kënduarit të stilit të vjetër, si stili i këndimit të fytit ojkanje nga Dalmacia, klithma e izvikës nga Serbia perëndimore ose iso-polifonia e Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut. Në fillim të shekullit të XX, prifti dhe muzikologu Branko Marić teorizoi se termi "ganga" rrjedh nga fjala shqipe kënga që do të thotë "këngë", një mbetje e mundshme nga ilirët e lashtë. [5] Megjithatë, të tjerë e kanë hedhur poshtë teorinë dhe sugjerojnë se ajo rrjedh nga tingujt që lëshojnë nga zëri i interpretuesve ( gn-gn ose gan-gan ). [6]
Interpretuesit e gangave historikisht kanë kënduar për gjërat që u përkasin atyre, nga vështirësitë e punës së fshatarëve e deri te gëzimet që gjen njeriu në jetë. Për shkak të rrënjëve të saj në malet rurale, ganga është parë shpesh nga shoqëria më e madhe si një traditë e modës së vjetër ose primitive. Përkthime më të fundit të gangave kanë filluar të trajtojnë çështje politike, duke adoptuar shpesh ngjyrime haptazi nacionaliste dhe duke përfshirë tema nga luftërat dhe konfliktet. Disa muzikantë të njohur kroatë kanë përfshirë disa Ganga në veprat e tyre, si këngëtari popullor Mate Bulić dhe yjet e popit Nina Badrić [7] dhe Severina, kjo e fundit me këngën e saj në Eurovizion. [8]
Që nga viti 2009, ganga është mbrojtur nga Ministria Kroate e Kulturës për të ruajtur dhe inkurajuar studimin e saj. [9] Në vitin 2014, Kroacia dhe Bosnja dhe Hercegovina u bashkuan për të filluar një projekt të përbashkët në zhvillimin e trashëgimisë së tyre të përbashkët kulturore bazuar në Bećarac dhe Ganga" - format e këngëve popullore të mbrojtura si trashëgimi kulturore jomateriale. [10] Është pjesë e një programi më të madh bashkëpunimi ndërkufitar të financuar nga Bashkimi Evropian për restaurimin dhe ruajtjen e trashëgimisë kulturore dhe historike. [11] Në vitin 2019, qyteti i Tomislavgradit në Bosnje dhe Hercegovinë emëroi një shesh sipas gangës në njohje të rolit të saj si pjesë e trashëgimisë kulturore të qytetit. [12]
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Ardian, Adžanela (2004). Cultural Treasure of Bosnia and Herzegovina edition-Prehistoric and Ancient Period- Book 2- Illyrian Bosnia and Herzegovina-an Overview of a Cultural Legacy/ Ancient Illyrians of Bosnia and Herzegovina (në anglisht). academia.edu. fq. 27.
- ^ "Ganga, tradicionalna pjesma iz Hercegovine koja je pjevala o teškoći života na kršu i pod suncem". Klix.ba (në kroatisht). Klix Magazin.
- ^ Bärenreiter, Kassel (1998) The World of Music. Vol. 40, p.167
- ^ "Povezivanje nematerijalne kulturne baštine Hrvatske i Bosne i Hercegovine". europa.eu/ (në kroatisht). European Commission.
- ^ Marić, Branko (1 janar 1941). "Iz područja gange". Kalendar Napredak (në kroatisht).
- ^ Apel, Willi (2003). The Harvard Dictionary of Music (në anglisht). Harvard University Press. fq. 109. ISBN 9780674011632.
- ^ Čulić, Ilko. "CRO dance nas je 90-ih prvo bombardirao, pa uništio". Express (në kroatisht). 24 Sata.
- ^ "Moja štikla: Hrvatski folk ili nova Lepa Brena". Jutarnji.hr (në kroatisht).
- ^ "Ganga na Nacionalnoj listi nematerijalne kulturne baštine" (në kroatisht). tportal.hr/Hina.
- ^ "Putopisni dokumentarni film "Kulturna ruta bećarca i gange" / Travel documentary film "Cultural route of Becharac & Ganga"" (në anglisht).
- ^ "First contracts for Interreg IPA CBC Croatia – Bosnia and Herzegovina – Montenegro 2014 -2020 projects signed". Interreg - IPA CBC (në kroatisht). interreg.eu. Arkivuar nga origjinali më 21 qershor 2021. Marrë më 13 prill 2022.
- ^ "Mimohod počasnih povijesnih postrojbi uoči otvaranja Trga gange i hajdučke družine u Tomislavgradu". TomislavCity (në kroatisht). 28 qershor 2019.