Islami në Gjeorgji

Islami në Gjeorgji u prezantua në vitin 654 kur një ushtri e dërguar nga Kalifi i Tretë i Islamit,Uthman,pushtoi Gjeorgjinë Lindore dhe vendosi sundimin mysliman në Tbilisi . Aktualisht, muslimanët përbëjnë afërsisht 9.9% të popullsisë gjeorgjiane. Sipas burimeve të tjera, myslimanët përbëjnë 10-11% të popullsisë së Gjeorgjisë.

Në korrik 2011,Parlamenti i Gjeorgjisë miratoi ligjin e ri që lejon grupet e pakicave fetare me "lidhje historike me Gjeorgjinë" të regjistrohen.Projektligji përmend në mënyrë specifike Islamin dhe katër bashkësi të tjera fetare.

Xhamitë në Gjeorgji funksionojnë nën mbikëqyrjen e Departamentit Mysliman të Gjeorgjisë,i themeluar në maj 2011.Deri atëherë, punët e myslimanëve të Gjeorgjisë drejtoheshin nga jashtë nga Departamenti i Myslimanëve të Kaukazit me bazë në Baku.

Në vitin 2010,Turqia dhe Gjeorgjia nënshkruan një marrëveshje në bazë të së cilës Turqia do të sigurojë fonde dhe ekspertizë për rindërtimin e tre xhamive dhe për ndërtimin e një të katërte në Gjeorgji,ndërsa Gjeorgjia do të ndihmojë në rehabilitimin e katër manastireve gjeorgjiane në Turqi.Ky marrëveshje e lejon rindërtimin e xhamisë historike Azize në Batumi,Ajaria,e cila u shkatërrua në mesin e shekullit të kaluar. Turqia do të përfundojë rehabilitimin e xhamive në rajonet Samtskhe-Javakheti dhe Akhaltsikhe,rreth Kobuleti,do të ndërtojë xhaminë Azize që u dogj në 1940,dhe do të restaurojë banjën turke në Batumi.Kjo bashkëpunim kulturor dhe historik midis Turqisë dhe Gjeorgjisë për rindërtimin dhe restaurimin e objekteve fetare dhe kulturore është një hap i rëndësishëm drejt promovimit të bashkëpunimit ndërmjet dy vendeve në fushën e kulturës dhe trashëgimisë historike.

Historia

Kontekst

Ne ditet e sotme besimi kryesor në Gjeorgjinë sot është krishterimi ortodoks, vendi është i rrethuar gjeografikisht nga vende me shumicë myslimane. Mesjeta dhe periudha e hershme moderne kanë pasur ndërveprime të rëndësishme me botën islame, që kanë krijuar kushte të favorshme për përhapjen e Islamit në Gjeorgji. Këto ndërveprime dhe ndikime historike kanë lënë gjurmë të ndjeshme në kulturën dhe trashëgiminë e vendit, duke e bërë atë një ambienci multikulturor me përvojë të ndryshme fetare dhe kulturore. Për shkak të këtyre ndërveprimeve dhe kompleksitetit historik, Gjeorgjia është një vend me një mozaik të pasur të besimeve dhe traditave fetare.

Arabët filluan të përhapen në territorin e Gjeorgjisë në vitin 645, por kontrollin e tyre mbi territorin nuk u vendos deri në vitin 735, kur ata arritën të vendosnin një kontroll të fortë mbi një pjesë të madhe të vendit. Në vitin 735, Marvan II pushtoi Tbilisin dhe zona fqinje, duke vendosur një emir arab për të udhëhequr atë zonë. Emiri i Gjeorgjisë do të konfirmohej nga Kalifi i Bagdadit ose ndonjë herë edhe nga ostikani i Arminiya. Pas krijimit të Emiratit të Tbilisit, burimet historike arabofonet e dëshmojnë përdorimin e termave "nisbas at-Tiflisi" ose "at-Taflisi" për të përshkruar këtë periudhë historike në Gjeorgji. Kjo periudhë shënon një fazë të rëndësishme në historinë e Gjeorgjisë, kur influenca arabike u ndje thellësisht në zhvillimin dhe evoluimin e vendit në atë kohë.

Timuridët

Në periudhën midis 1386 dhe 1404, Gjeorgjia u pushtua disa herë nga ushtritë e pushtuesit turko-mongol Timur, i njohur ndryshe si Tamerlan. Perandoria e tij, e cila shtrihej nga Azia Qendrore në Anadoll, shpërbërte territoret gjeorgjiane në disa pushtime. Në njërën nga këto pushtime, Timur pushtoi kryeqytetin e Gjeorgjisë, Tbilisin, dhe kaploi mbretin Bagrat V në vitin 1386. Në vitin 1401, Timur pushtoi përsëri rajonin e Kaukazit.Timuri ishte në përgatitje për një konfrontim me dinastinë osmane dhe duke dëshiruar të krijojë një situatë më të favorshme në Gjeorgji, ai vendosi të bënte një marrëveshje paqësore me mbretin gjegj, duke e liruar atë në kusht që të furnizonte ushtrinë e tij për të asistuar Timurin në konfliktin me osmanët. Kjo marrëveshje tregoi influencën dhe fuqinë e Timurit në rajon dhe ndikimin e tij në politikën gjeorgjiane në atë kohë.

Perandoria Osmane dhe Periudha Iraniane

Dinastia Safavide ishte në një konflikt të vazhdueshëm me Perandorinë Osmane për kontrollin e territoreve në Kaukaz. Në periudhën nga fillimi i shekullit të 16-të deri në gjysmën e dytë të shekullit të 18-të, Safavidët përballeshin me shumë mbretëri dhe principata të pavarura në rajonin e Kaukazit, pasi Gjeorgjia nuk ishte shteti i vetëm në atë kohë. Këto entitete të pavarura shpesh ndiqnin një politikë të ndryshme në lidhje me konfliktet midis Safavidëve dhe Osmanëve.Safavidët kishin interes të veçantë në Gjeorgjinë Lindore (mbretëritë e Kartli dhe Kakheti) dhe jugore (mbretëritë e Samtskhe-Saatabago), duke e lënë Gjeorgjinë Perëndimore nën ndikimin e Osmanëve. Mbretëritë e Kartli, Kakheti, dhe Samtskhe-Saatabago u bënë vasalë të Persisë që në vitin 1503 për të mbrojtur ata nga ndikimi i Osmanëve dhe për të siguruar mbështetje në konfliktet kundër tyre. Kjo periudhë ishte e mbushur me rivalitet dhe përplasje midis dy fuqive të mëdha të atëhershme në Mesdhe, dhe Gjeorgjia ishte një arenë e rëndësishme për këto konflikte.

Më 29 maj 1555, Safavidët dhe Perandoria Osmane nënshkruan traktatin e Amasya-së, duke përfunduar Luftën Osmane-Safavide (1532-1555), në të cilën u vendos ndarja e territorit të Kaukazit mes tyre. Gjeorgjia perëndimore dhe pjesa perëndimore e Gjeorgjisë jugore u bënë pjesë e perandorisë osmane, ndërsa Gjeorgjia Lindore (që përfshinte mbretëritë e Kartli dhe Kakheti) dhe pjesa më e madhe e Gjeorgjisë jugore u përfshinë në territorin e Iranit Safavid.Kjo ndarje e Kaukazit dha si rezultat përfshirjen e Gjeorgjisë nën sundimin e dy fuqive të mëdha të asaj kohe, Osmanëve dhe Safavidëve. Pjesa më e madhe e territoreve gjeorgjiane u bënë pjesë e Persisë Safavide, duke i nënshtrojur sundimit islamic. Kjo ndarje u konfirmua përsëri në vitin 1639, ku përsëri u vendos ndarja e Kaukazit mes Perandorisë Osmane dhe Persisë Safavide. Kjo periudhë e tumultshme në historinë e Gjeorgjisë shënoi një ndryshim ndjeshëm në strukturën dhe sundimin e territorit të saj.

Sa i përket qasjes fetare, ka dallime të rëndësishme midis Perandorisë Osmane dhe Iranit Safavid në mënyrën se si ata trajtonin dhe ndikuan në qeverisjen e Gjeorgjisë gjatë kohës së tyre.

Osmanët kishin një qasje që kryesisht ishte në drejtim të islamizimit të popullsisë së Gjeorgjisë Jugperëndimore dhe pjesëve të tjera të perëndimit të vendit. ata shikonin këtë si një mënyrë për të forco rrethet e tyre dhe për të konsoliduar sundimin e tyre në këtë rajon. Në anën tjetër, iranianët, veçanërisht dinastia Safavid, fokusuan më shumë në konvertimin e elitës së klasës së lartë në Gjeorgjinë Lindore, pa ndikuar shumë në shumicën krishterë të popullsisë.Nëpërmjet konvertimit të mbretërve dhe aristokratëve gjeorgjiane në islam, ata u bënë pjesë e dinastive iraniane si oborrtarë të tyre. Kjo sjellje e konvertimit dhe shërbimit të elitës gjeorgjiane ishte një mënyrë për të siguruar lojalitetin dhe qëndrueshmërinë e pushtetit iranian në territorin e tyre të zgjeruar. Ky proces nga ana iraniane zgjati për disa shekuj dhe ka lënë gjurmë të rëndësishme në historinë dhe kulturën gjeorgjiane.

Në rajonet e Gjeorgjisë jugore dhe perëndimore, ku sundimi osman kishte ndikim të drejtpërdrejtë, ndodhi një zhvillim i veçantë në raport me përhapjen e Islamit dhe ndikimin e tij në popullsinë lokale. Në Gjeorgjinë Jugore (në gjeorgjisht Samtskhe-Saatabago/Meskheti), qeverisja osmane përfaqësoi një pengesë të rëndësishme për strukturën feudale të Gjeorgjisë. Kjo periudhë historike shënoi një shtrirje të gradualizuar të Islamit në zonat rurale të popullsisë.Fillimisht, Islamit filloi të përhapet në segmentet rurale të popullsisë në rajonin jugperëndimor të Gjeorgjisë, veçanërisht me themelimin e pashallëkut osman të Akhaltsikhe (Childir). Në këto zona, pakicat etnolinguistike filluan të përqafonin Islamin, veçanërisht nëpërmjet influencës së komuniteteve myslimane turqishtfolëse.Ky proces i përhapjes së Islamit dhe pranimi i tij nga popullsia lokale ishte një fenomen i rëndësishëm në historinë e Gjeorgjisë jugore dhe perëndimore nën sundimin osman. Shtrirja e Islamit në këto zona pasqyron ndryshimin në strukturën fetare dhe kulturën sociale të tyre, duke sjellë ndryshime të rëndësishme në përbërjen etnike dhe fetare të këtyre rajoneve gjatë kësaj periudhe historike.

Në shekullin e 17-të, për shkak të armëpushimit të vitit 1639, osmanët filluan të përhapin Islamin në Gjeorgjinë Perëndimore, veçanërisht në rajonin e Imeretit. Pjesa perëndimore e këtij rajoni, e njohur si Adjara, u nënshtrua një procesi sfidues të islamizimit. Në regjistrimin osman të Axharës malore në shekullin e 17-të, shumica e banorëve ishin krishterë dhe paguanin taksa fetare. Fillimisht, konvertimi në Islam përfshinte kryesisht fisnikërinë e rajonit.Megjithatë, islamizimi i tërë popullsisë së rajonit arriti të realizohet vetëm në ditët e fundit të shekullit të 18-të. Kjo shënoi një ndryshim të rëndësishëm në strukturën fetare dhe kulturore të Gjeorgjisë Perëndimore nën ndikimin e sundimit osman. Procesi i islamizimit në zonën e Adjares ishte një fazë e rëndësishme e historisë së kësaj zone dhe e shoqërisë së saj, duke sjellë ndryshime të mëdha në përputhje fetare dhe identitetin kulturor të këtyre komuniteteve gjatë kësaj periudhe kohore.

Nën Perandorinë Ruse

Në shekullin e nëntëmbëdhjetë, ndodhi një pikë kthese e rëndësishme në marrëdhëniet e Gjeorgjisë me botën islame, duke integruar kryesisht në Perandorinë Ruse. Kjo tranzicion gradualisht reduktoi ndikimin e Perandorisë Osmane në Gjeorgjinë Perëndimore dhe Iranin në lindje. Edhe pse kishte këto ndryshime, Gjeorgjia vazhdoi të kishte rëndësi strategjike në politikat e jashtme, si për Iranin ashtu edhe për Perandorinë Osmane, për shkak të ndryshimeve territoriale që rezultuan nga konfliktet ruso-iraniane dhe ruso-turke.Këto konflikte solën në zhytjen e një pjese të konsiderueshme të Kaukazit Jugor në Perandorinë Ruse. Kjo përfshirje e territoreve të Gjeorgjisë dhe rajonit të Kaukazit nën sundimin rus shënoi një ndikim të rëndësishëm në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe politikat e jashtme të këtyre vendeve. Ndërveprimet e Gjeorgjisë me botën islame ndryshuan ndjeshëm gjatë kësaj periudhe, duke sjellë ndryshime të mëdha territoriale dhe politike në rajonin e Kaukazit.

Studiimi i përbërjes demografike të Gjeorgjisë në shekullin e nëntëmbëdhjetë është një sfidë komplekse për historianët, veçanërisht për të përcaktuar numrin e saktë të popullsise myslimane, prejardhjen tyre etnike dhe dinamikën e ndryshimeve demografike. Të dhënat historike bëjnë të vështirë dallimin midis persëve etnikë, myslimanëve turqishtfolës (që më vonë u bënë të njohur si azerbajxhanë) dhe grupeve të tjera myslimane.Fillimisht, myslimanët u quajtën kolektivisht "tartarë/tatarë" dhe ndonjëherë u referua si popullata "turko-tartare". Megjithatë, luftërat ruso-turke dhe ruso-persiane çuan në një rritje të popullsisë myslimane brenda Perandorisë Ruse dhe kjo solli një dallim më të nuancuar. Termi "tartar" vazhdoi të referohej për azerbajxhanët. Për shembull, Aleksandër Pushkini, poeti rus i njohur, përmendi se pronari i një banje të njohur persiane në Tbilisi ishte persian, ndërsa kujdestari i banjës ishte tartari.Këto shënime tregojnë që historia dhe shtresat e ndryshme demografike të Gjeorgjisë dhe rajonit të Kaukazit kanë qenë një fushë e ndërlikuar dhe e pasur me shumë aspekte të rëndësishme për kuptimin dhe interpretimin e zhvillimeve historike në këtë regjion.

Demografia

Myslimanët përbëjnë nga 9.9% (463,062) në 11% të popullsisë së Gjeorgjisë.

Në Gjeorgji, ekzistojnë dy grupe të mëdha myslimane me prejardhje etnike të ndryshme. Myslimanët etnikë gjeorgjianë janë sunitë Hanefi dhe janë të përqendruar në Republikën Autonome të Axharës së Gjeorgjisë, në kufirin me Turqinë. Myslimanët etnikë Azerbajxhanas janë kryesisht shiitë Ithna Ashariyah dhe janë të përqendruar përgjatë kufirit me Azerbajxhanin dhe Armeninë. Në grykën e Pankisit, jetojnë edhe çeçenët e Gjeorgjisë, të cilët janë sunitë dhe përgjithësisht anëtarë të rendit sufistik Naqshbandi.Këto informacione tregojnë për shumësinë dhe diversitetin e populatës myslimane në Gjeorgji, duke theksuar ndryshimet në praktikën fetare dhe prejardhjen etnike të këtyre komuniteteve myslimane në vend. Manifaktet tregohet se historia dhe kultura e Gjeorgjisë është pasuruar nga ndikimet e shumta dhe të ndryshme që kanë ardhur nga komunitetet myslimane të pranishme në vend.

Turqit Meskhet janë një grup sunit Hanefi, të cilët janë ish-banorë të rajonit Meskheti në Gjeorgji, që ndodhet në kufirin me Turqinë. Ata u dëbuan në Azinë Qendrore në periudhën e 15-25 nëntorit 1944 nga Joseph Stalin dhe u vendosën brenda territorit të Kazakistanit, Kirgistanit dhe Uzbekistanit. Gjatë dëbimit, rreth 10,000 nga 120,000 personat e dëbuar me forcë humbën jetën.Sot, turqit Meskhet janë shpërndarë në një numër vendesh të ish-Bashkimit Sovjetik, si dhe në mërgim në Azerbajxhan dhe Azinë Qendrore. Kjo grup populacioni llogaritet të jetë rreth 500,000 deri në 700,000 individë. Dëbimi i turqve Meskhet nga Gjeorgjia dhe përhapja e tyre nëpër disa vende të tjera ka patur një ndikim të madh në historinë dhe identitetin e tyre, duke i bërë ata një grup me një histori e përvojë të veçantë.

Ka gjithashtu një numër më të vogël të muslimanëve në Gjeorgji që përkasin grupeve të tjera etnike të Kaukazit Jugor, si Osetët, Armenët dhe Grekët Pontikë (të ndarë midis grekëve të Kaukazit dhe Urumëve turqishtfolës). Këta myslimanë janë kryesisht pasardhës të të krishterëve ortodoksë të epokës osmane që janë konvertuar në Islam. Shumë prej myslimanëve të Gjeorgjisë të cilët u quajtën 'osmanë' pas fushatës Kaukaziane të Lala Mustafa Pashës që çoi në pushtimin osman të Gjeorgjisë në vitet 1570, ishin në fakt me origjinë armene ose greke pontike. Paraardhësit e tyre në Anadollin Lindor kishin pranuar Islamin.Një shembull i njohur i një muslimani osman nga Gjeorgjia me origjinë greke të Kaukazit ishte Resid Mehmed Pasha, i cili luajti një rol të rëndësishëm në shtypjen e Luftës së Pavarësisë Greke në vitet 1822-1833. Kjo tregon se diversiteti etnik dhe fetar në Gjeorgji është i pasur dhe se historia e vendit është e ndikuar nga shumë ngjarje dhe ndërveprime mes komuniteteve të ndryshme fetare dhe etnike.

Shpërndarja gjeografike

Sipas Regjistrimit të Gjeorgjisë të vitit 2014, kishte 398,677 myslimanë në Gjeorgji, krahasuar me 433,784 myslimanë sipas Regjistrimit të vitit 2004. Në përqindje, që nga viti 2004 deri në vitin 2014, përqindja e myslimanëve në Gjeorgji u rrit qartë nga 9.9% në 10.7%. Popullsia myslimane në Gjeorgji kryesisht jivedhë në zonat rurale, me rreth 298,668 individe, ose rreth 75% e popullsisë së përgjithshme. Kjo tregon se komuniteti mysliman në Gjeorgji është relativisht i madh dhe ka një prezencë të rëndësishme në vend, duke treguar një përqindje në rritje në popullatën e vendit.

Regions/Municipalities	Population (2014)	Number of Muslims	%
Kvemo Kartli	423,986	182,216	43.0%
Adjara	333,953	132,852	39.8%
Marneuli	104,300	86,777	83.2%
Batumi	152,839	38,762	25.4%
Kakheti	318,583	38,683	12.1%
Gardabani	81,876	35,145	42.9%
Bolnisi	53,590	33,716	62.9%
Khelvachauri	51,189	28,841	56.3%
Khulo	23,327	22,072	94.6%
Kobuleti	74,794	21,573	28.8%
Tbilisi	1,108,717	16,268	1.5%
Sagarejo	51,761	15,804	30.5%
Guria	113,350	12,951	11.4%
Dmanisi	19,141	12,340	64.5%
Shuakhevi	15,044	11,193	74.4%
Keda	16,760	10,411	62.1%
Lagodekhi	41,678	9,662	23.2%
Ozurgeti	48,078	7,649	15.9%
Tsalka	18,849	7,375	39.2%
Samtskhe–Javakheti	160,504	6,060	3.8%
Akhmeta	31,461	5,950	18.9%
Shida Kartli	263,382	5,650	2.1%
Telavi	38,721	4,893	12.6%
Rustavi	125,103	4,566	3.6%
Kaspi	43,771	3,787	8.7%
Adigeni	16,462	3,302	20.1%
Lanchkhuti	31,486	2,790	8.9%
Chokhatauri	19,001	2,435	12.8%
Tetritsqaro	21,127	2,297	10.9%
Mtskheta-Mtianeti	94,573	2,296	2.4%
Mtskheta	47,711	2,287	4.8%
Kareli	41,316	1,264	3.1%
Aspindza	10,372	1,207	11.6%
Kvareli	29,827	1,041	3.5%
Imereti	533,906	931	0.2%
Akhalkalaki	45,070	847	1.9%
Dedoplistsqaro	21,221	770	3.6%
Samegrelo-Zemo Svaneti	330,761	766	0.2%
Ninotsminda	24,491	540	2.4%
Khobi	30,548	535	1.8%
Gori	77,549	523	0.7%
Signagi	29,948	367	1.2%
Khoni	23,570	269	1.1%
Vani	24,512	211	0.9%
Samtredia	48,562	203	0.4%
Telavi	19,629	149	0.8%
Akhaltsikhe	17,903	140	0.8%
Kutaisi	147,635	104	0.1%
Poti	41,465	79	0.2%
Ozurgeti	14,247	77	0.5%
Tsqaltubo	56,883	71	0.1%
Gori	48,143	69	0.1%
Chkhorotsqu	22,309	47	0.2%
Gurjaani	54,337	47	0.1%
Abasha	22,341	45	0.2%
Terjola	35,563	43	0.1%
Zugdidi	62,511	34	0.1%
Akhaltsikhe	20,992	13	0.1%
Baghdati	21,582	11	0.1%
Borjomi	25,214	11	0.0%
Khashuri	52,603	7	0.0%
Racha-Lechkhumi and Kvemo Svaneti	32,089	4	0.0%
Georgia	3,713,804	398,677	10.7%

Myslimanët e shquar të Gjeorgjisë

Agsartan I i Kakheti - një mbret i Kakhetit në Gjeorgjinë lindore nga viti 1054 deri në vdekjen e tij në 1084.
Allahverdi Khan - gjeneral dhe burrë shteti safavid iranian me origjinë gjeorgjiane i cili ishte i krishterë dhe i konvertuar në Islam.
George XI i Kartli - një mbret gjeorgjian që sundoi Mbretërinë e Kartli dhe më vonë ai u bë mëkëmbës i provincës Kandahar .
Kaikhosro i Kartli - një vali i Kartli për Safavidët. Ai ishte nipi i Gurgin Khan .
Memed Abashidze
Davidi XI nga Kartli - një Safavid i emëruar mbret i Kartli
Jesse of Kakheti - një Safavid iranian i emëruar sundimtar i Kakhetit i cili u konvertua në Islam.
Koca Jusuf Pasha - Vezir i Madh i Perandorisë Osmane i cili shërbeu edhe si guvernator i Peloponezit .
Simon II i Kartli - një safavid iranian i emëruar mbret i Kartli
Yirmisekiz Mehmed Çelebi - Gjeorgjian burrë shteti osman
Omar al-Shishani - komandant i ISIS me origjinë nga Gjeorgjia

Shiko gjithashtu

Chveneburi
Gjeorgjianët iranianë
Xhamia e Batumi

Referime

Religion and education in Europe: developments, contexts and debates, By Robert Jackson, pg.67 Robia (8 korrik 2011). "Georgia Adopts Law on the Status of Religious Minorities". crrc-caucasus.blogspot.com. Marrë më 7 prill 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)