Kampionati Botëror i Shahut

Kampioni aktual i botës, Gukesh D nga India

Kampionati Botëror i Shahut (World Chess Championship ose WCC) luhet për të përcaktuar kampionin e botës në shah. Kampioni aktual i botës është Gukesh Dommaraju, i cili mundi kundërshtarin e tij Ding Liren në Kampionatin Botëror të Shahut 2024.

Kampionati botëror zyrtarisht mendohet të ketë filluar në vitin 1886, kur të dy lojtarët kryesor në Evropë dhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Johann Zukertort dhe Wilhelm Steinitz respektivisht, janë përballur në një lojë. Nga viti 1886 deri më 1946, kampioni i vendoste kushtet, që i kërkohej çdo sfidanti të kishte mbështetje të konsiderueshme dhe të mposhte kampionin në një ndeshje në mënyrë që të bëhej kampioni i ri botëror. Nga 1948 deri në vitin 1993, kampionati është administruar nga FIDE, Federata Botërore e Shahut. Në vitin 1993, kampion në fuqi (Geri Kasparov), u shkëput nga FIDE, e cila çoi në krijimin kampionati rival në shah Professional Chess Association. Titujt u bashkuan në Kampionatin Botëror të Shahut 2006.

Ndonëse kampionati botëror është i hapur për të gjithë lojtarët, ka kampionate të veçanta për femra, nën 20 vjeç dhe grupmosha më të ulëta, si dhe për të moshuarit. Ka gjithashtu kampionate botërore të shahut në të shpejtë, blitz, korrespondencë, zgjidhje problemesh, shah të rastësishëm Fischer dhe shah kompjuterik.

Historia

Koncepti i një kampionati botëror të shahut filloi të falë në gjysmën e parë të shekullit të XIX, dhe fraza "kampioni i botës" u shfaq në vitin 1845. Nga kjo kohë e tutje lojtarë të ndryshëm u vlerësua si botë e kampionëve, por konkursi i parë që përcaktoi paraprakisht si të qënurit kampionat botëror ishte ndeshja midis Steinitz dhe Zukertort në vitin 1886. Deri në vitin 1948 garat e kampionatit botëror dhe ndeshjet rregulloheshin privatisht mes lojtarëve. Si rezultat, lojtarët gjithashtu ishin të detyruar ta financojnë, në formën e aksioneve të dhënë nga entuziastët që dëshironin të vinin baste për njërin nga lojtarët. Në fillim të shekullit të XX, ndonjëherë kjo ka qenë një pengesë për të penguar ose vonuar sfidat për titullin.

Kampionët e Botës

Kampionët e botës para-FIDE (1886–1946)

#	Emri	Vendi	Vitet
1	Wilhelm Steinitz	Stampa:Country data Austro-Hungaria Shtetet e Bashkuara	1886–1894
2	Emanuel Lasker	Stampa:Country data Perandoria Gjermane Perandoria Gjermane Stampa:Country data Republika e Vajmarit Republika Gjermane	1894–1921
3	José Raúl Capablanca	Kuba	1921–1927
4	Alexander Alekhine	Franca	1927–1935
5	Max Euwe	Holanda	1935–1937
(4)	Alexander Alekhine	Franca	1937–1946
Interregnum

Kampionët e botës FIDE (1948–1993)

#	Emri	Vendi	Vitet
6	Mikhail Botvinnik	Bashkimi Sovjetik	1948–1957
7	Vasily Smyslov		1957–1958
(6)	Mikhail Botvinnik		1958–1960
8	Mikhail Tal		1960–1961
(6)	Mikhail Botvinnik		1961–1963
9	Tigran Petrosian		1963–1969
10	Boris Spassky		1969–1972
11	Bobby Fischer	Shtetet e Bashkuara	1972–1975
12	Anatoly Karpov	Bashkimi Sovjetik	1975–1985
13	Garry Kasparov	Bashkimi Sovjetik	1985–1993
		Rusia

Kampionët e botës klasik (PCA/Braingames) (1993–2006)

#	Emri	Vendi	Vitet
13	Garry Kasparov	Rusia	1993–2000
14	Vladimir Kramnik		2000–2006

Kampionët e botës FIDE (1993–2006)

Emri	Vendi	Vitet
Anatoly Karpov	Rusia	1993–1999
Alexander Khalifman		1999–2000
Viswanathan Anand	India	2000–2002
Ruslan Ponomariov	Ukraina	2002–2004
Rustam Kasimdzhanov	Uzbekistan	2004–2005
Veselin Topalov	Bullgaria	2005–2006

Kampionët e botës FIDE (ribashkuar) (2006–tani)

#	Name	Country	Years
14	Vladimir Kramnik	Rusia	2006–2007
15	Viswanathan Anand	India	2007–2013
16	Magnus Carlsen	Norvegjia	2013–2023
17	Ding Liren	Kina	2023–2024
18	Gukesh Dommaraju	India	2024–tani

Kampionët e Botës sipas titujve të fituar

Kampion	Gjithsej	I padiskutueshëm	FIDE	Klasik	Vite si kampion	Vite si kampion i padiskutueshëm!
Emanuel Lasker	6	6			27	27
Garry Kasparov	6	4		2	15	8
Anatoly Karpov	6	3	3		16	10
Mikhail Botvinnik	5	5			13	13
Viswanathan Anand	5	4	1		8	6
Alexander Alekhine	4	4			17	17
Wilhelm Steinitz	4	4			8	8
Vladimir Kramnik	3	1		2	7	1
Tigran Petrosian	2	2			6	6
Magnus Carlsen	2	2			3	3
José Raúl Capablanca	1	1			6	6
Boris Spassky	1	1			3	3
Bobby Fischer	1	1			3	3
Max Euwe	1	1			2	2
Vasily Smyslov	1	1			1	1
Mikhail Tal	1	1			1	1
Ding Liren	1	1			1	1
Gukesh Dommaraju	1	1			0	0
Ruslan Ponomariov	1		1		2	0
Alexander Khalifman	1		1		1	0
Rustam Kasimdzhanov	1		1		1	0
Veselin Topalov	1		1		1	0

Lidhje të jashtme

• chessgraphs.com - compare FIDE rating histories of chess World Champions
• Mark Weeks' pages on the championships – Contains all results and games
• Graeme Cree's World Chess Championship Page (archived) – Contains the results, and also some commentary by an amateur chess historian
• Kramnik Interview: From Steinitz to Kasparov – Kramnik shares his views on the first 13 World Chess Champions.
• Chessgames guide to the World Championship
• History of the World Championship.