Tigran Petrosian

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Tigran Petrosian
Petrosian në vitin 1973
Emri i plotëTigran Vartanovich Petrosian
ShtetiSoviet Union Bashkimi Sovjetik
Lindi më17 qershor 1929
Tbilisi, RSS e Gjeorgjisë, Bashkimi Sovjetik
Vdiq më13 gusht 1984
Moskë, RSFS e Rusisë, Bashkimi Sovjetik
TitulliMjeshtër i madh (1952)
Kampion Bote1963–1969
Vlerësimi më i lartë2645 (korrik 1972)

Tigran Vartanovich Petrosian (Armenisht: Տիգրան Վարդանի Պետրոսյան, Rusisht: Тигран Вартанович Петросян; 17 qershor 1929 – 13 gusht 1984) ishte një mjeshtër i madh shahu sovjeto-armen[1] dhe Kampion Botëror i Shahut nga viti 1963 deri më 1969. Ai u mbiquajtur "Tigrani i Hekurt" për shkak të stilit të tij të lojës mbrojtëse pothuajse të padepërtueshme, i cili theksoi sigurinë mbi gjithçka tjetër.[2][3] Petrosian shpesh vlerësohet me popullarizimin e shahut në Armeni.[4][5]

Petrosian ishte kandidat për Kampionatin Botëror të Shahut në tetë raste (1953, 1956, 1959, 1962, 1971, 1974, 1977 dhe 1980). Ai fitoi Kampionatin Botëror në 1963 (kundër Mikhail Botvinnik), e mbrojti atë me sukses në 1966 (kundër Boris Spassky) dhe e humbi atë nga Spassky më 1969. Kështu ai ishte kampion i botës në mbrojtje ose një kandidat për kampionatin botëror në dhjetë tre vjet radhazi. cikle. Ai fitoi Kampionatin Sovjetik katër herë (1959, 1961, 1969 dhe 1975).

Jeta personale dhe vdekja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Varri i Petrosian në varrezat armene, Moskë

Petrosian jetoi në Moskë nga viti 1949.[6] Në vitet 1960 dhe 1970, ai jetoi në 59 Pyatnitskaya Street.[7] Kur u pyet nga Anthony Saidy nëse ai është rus, Petrosian u përgjigj: "Jashtë na thonë të gjithëve rusë. Unë jam armen sovjetik."[1]

Në vitin 1952,[8][9] Petrosian u martua me Rona Yakovlevna (née Avinezer, 1923–2005), një jehude ruse e lindur në Kiev, Ukrainë.[10][11] E diplomuar në Institutin e Gjuhëve të Huaja në Moskë,[6] ajo ishte mësuese dhe përkthyese e anglishtes.[10] Ajo është varrosur në seksionin jehud të varrezave Vostryakovsky në Moskë.[12] Ata kishin dy djem:[6] Vartan dhe Mikhail. Ky i fundit ishte djali i Ronës nga martesa e parë.[10]

Hobi i tij përfshinte futboll, tavëll, skijimi, pingpong dhe kopshtari.[6][13]

Petrosian vdiq në Moskë nga kanceri në stomak më 13 gusht 1984 dhe u varros në varrezat armene të Moskës.[14]

Shurdhëria[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Petrosian ishte pjesërisht i shurdhër[15] dhe mbante një aparat dëgjimi gjatë ndeshjeve të tij, gjë që ndonjëherë çonte në situata të çuditshme. Në një rast ai i ofroi një barazim Svetozar Gligorić, të cilin Gligorić fillimisht e refuzoi në befasi, por më pas ndryshoi mendje në pak sekonda dhe ia ofroi sërish barazimin. Petrosian as nuk iu përgjigj ofertës, duke fituar më vonë ndeshjen. Më vonë u zbulua se ai e kishte fikur aparatin e tij të dëgjimit dhe nuk dëgjoi kur Gligorić ri-ofroi shortin.[16] Në vitin 1971, ai luajti një ndeshje të kandidatëve kundër Robert Hübner në një zonë të zhurmshme në Sevilje, e cila nuk e shqetësoi atë, por e irritoi aq shumë Hübner, saqë ai u tërhoq nga ndeshja.[17] Pavarësisht dëgjimit të dobët, ai ishte një dashnor i madh i muzikës klasike dhe i pëlqente të ndiqte koncerte.

Njohja dhe trashëgimia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në kohën e vdekjes së tij, Petrosian po punonte për një grup leksionesh dhe artikujsh të lidhur me shahun që do të përpiloheshin në një libër. Këto u redaktuan nga gruaja e tij Rona dhe u botuan pas vdekjes, në rusisht nën titullin Шахматные лекции Петросян (1989) dhe në anglisht si Petrosian's Legacy (1990).

Për të përkujtuar 75 vjetorin e lindjes së tij, Armenia e nxori këtë pullë në 2005.
Petrosian në një kartëmonedhë 2000 dram të vitit 2018

Në vitin 1987, kampioni botëror i shahut Garry Kasparov zbuloi një memorial në varrin e Petrosianit, i cili përshkruan kurorën e dafinës që i është dhënë kampionit botëror të shahut dhe një imazh të vendosur brenda një kurore të diellit që shkëlqen mbi majat binjake të malit Ararat – simboli kombëtar i atdheut armen të Petrosianit. Më 7 korrik 2006, një monument për nder të Petrosianit u hap në distriktin Davtashen të Jerevanit, në rrugën me emrin Petrosian.[18] Petrosian u nderua edhe në serinë e tretë të kartëmonedhave të dramit armen, me imazhin e tij në kartëmonedhën 2000 dram.[19]

Stili i lojës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Petrosian ishte një shahist konservator, i kujdesshëm dhe shumë mbrojtës, i cili u ndikua fuqishëm nga ideja e Aron Nimzowitsch për profilaksinë. Ai bëri më shumë përpjekje për të parandaluar aftësitë sulmuese të kundërshtarit të tij sesa për të shfrytëzuar të tijat, dhe shumë rrallë shkonte në ofensivë nëse nuk ndjente se pozicioni i tij ishte plotësisht i sigurt.[20] Zakonisht ai fitonte duke luajtur vazhdimisht derisa një kundërshtar tepër agresiv gaboi, duke siguruar fitoren duke e shfrytëzuar këtë gabim pa zbuluar ndonjë dobësi të tijën. Ky stil loje shpesh çonte në barazime, veçanërisht kundër lojtarëve të tjerë që preferonin kundërsulmin. Sidoqoftë, durimi dhe mjeshtëria e tij në mbrojtje e bënë jashtëzakonisht të vështirë për t'u mposhtur. Ai ishte i pamposhtur në Interzonals 1952 dhe 1955, dhe në 1962 ai nuk humbi asnjë ndeshje të turneut. Aftësia e vazhdueshme e Petrosian për të shmangur humbjen i dha atij pseudonimin "Tigrani i Hekurt".[21] Ai u konsiderua si lojtari më i vështirë për t'u mposhtur në historinë e shahut nga autorët e një libri të vitit 2004.[22]

Petrosian preferoi të luante hapje të mbyllura që nuk i kushtonin pjesët e tij në ndonjë plan të veçantë. Si i zi, Petrosianit i pëlqente të luante Mbrojtjen Siçiliane, Variacionin Najdorf[23] dhe Mbrojtjen Franceze. Si i bardhë, ai shpesh luante Hapjen Angleze.[24] Petrosian shpesh lëvizte të njëjtën pjesë shumë herë në disa lëvizje, duke ngatërruar kundërshtarët e tij në hapje dhe duke kërcënuar barazimet me përsëritje të trefishtë në fundlojë. Në një lojë kundër Mark Taimanov gjatë kampionatit sovjetik të shahut në vitin 1955, Petrosian lëvizi të njëjtin stil gjashtë herë në një lojë me 24 lëvizje, me katër nga ato lëvizje të ndodhura në kthesa të njëpasnjëshme.[25][26] Ai kishte një prirje të fortë për kuajt sesa për oficerët, një karakteristikë që shpesh i atribuohet ndikimit të Aron Nimzowitsch.[27]

Një numër metaforash ilustruese janë përdorur për të përshkruar stilin e lojës së Petrosian. Harold C. Schonberg tha se "të luash atë ishte si të përpiqeshe t'i vësh prangat një ngjala. Nuk kishte asgjë për të kapur".[21] Ai është përshkruar si një njëqindkëmbëshi që fshihet në errësirë,[21] një tigër që kërkon mundësinë për t'u hedhur, një piton që shtrydh ngadalë viktimat e tij deri në vdekje[20] dhe si një krokodil që pret me orë të tëra për të bërë një goditje vendimtare.[28] Boris Spassky, i cili pasoi Petrosianin si Kampion Botëror të Shahut, e përshkroi stilin e tij të lojës kështu: "Petrosian më kujton një iriq. Pikërisht kur mendon se e ke kapur, ai i nxjerr jashtë."[20]

Stili i lojës së Petrosian, edhe pse shumë i suksesshëm për shmangien e humbjeve, u kritikua si i mërzitshëm. Të apasionuarit pas shahut e panë stilin e tij "ultrakonservator" si një kontrast të padëshiruar me imazhin popullor të shahut sovjetik si "guximtar" dhe "i paepur".[29] Ndeshja e tij në Turneun e Kandidatëve të vitit 1971 me Viktor Korchnoi paraqiti aq shumë barazime monotone saqë shtypi rus filloi të ankohej. Megjithatë, Svetozar Gligorić e përshkroi Petrosian si "shumë mbresëlënës në aftësinë e tij të pakrahasueshme për të parashikuar rrezikun në tabelë dhe për të shmangur çdo rrezik të humbjes."[21] Petrosian iu përgjigj kritikave të tij duke thënë: "Ata thonë se lojërat e mia duhet të jenë më 'interesante'. Unë mund të jem më 'interesant'—dhe gjithashtu të humbas."[20]

Një pasojë tjetër e stilit të lojës së Petrosian ishte se ai nuk shënoi shumë fitore, gjë që do të thoshte se ai rrallë fitonte turne edhe pse shpesh përfundonte i dyti ose i treti. Megjithatë, stili i tij ishte jashtëzakonisht efektiv në ndeshje.[30]

Petrosian gjithashtu mund të luante herë pas here në një stil sulmues dhe sakrifikues. Në ndeshjen e tij të vitit 1966 me Spassky, ai fitoi ndeshjen 7 dhe ndeshjen 10 në këtë mënyrë. Boris Spassky më pas deklaroi: "Është në avantazhin e Petrosian që kundërshtarët e tij nuk e dinë kurrë se kur ai do të luajë papritur si Mikhail Tal." (Tal njihej si sulmuesi më agresiv i epokës së tij.)[31]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ a b Saidy, Anthony (shkurt 1973). "Interviewing the Soviet Stars" (PDF). Chess Life & Review (në anglisht). 28 (1–6): 69. CL&R: The newspaper here called you a Russian. You live in Moscow but you received your degree as Master of Philosophy at Yerevan University in Armenia ... Petrosian: Abroad, they call us all Russians. I am a Soviet Armenian.
  2. ^ Vasiliev 1974, f. 27.
  3. ^ Kasparov 2004, ff. 7, 16, 62, 80.
  4. ^ Parkinson, Joe (3 dhjetor 2012). "Winning Move: Chess Reigns as Kingly Pursuit in Armenia". The Wall Street Journal (në anglisht). Marrë më 24 gusht 2013.
  5. ^ "In Armenia chess is king and grandmasters are stars". The Independent (në anglisht). 13 maj 2010. Arkivuar nga origjinali më 15 shtator 2014.
  6. ^ a b c d Ennis, Thomas W. (15 gusht 1984). "Tigran Petrosian Dies in Moscow: World Chess Champion in 1960's". The New York Times (në anglisht).
  7. ^ "Пятницкая ул., 59". um.mos.ru (në rusisht). Discover Moscow. Arkivuar nga origjinali më 1 dhjetor 2019. В 1960-1970-е годы в доме жил чемпион мира по шахматам Тигран Петросян.
  8. ^ Intervistë me Yuri Averbakh. "Юрий Авербах: Пример Петросяна воодушевил Армению". chess-news.ru (në rusisht). 14 shkurt 2012. Arkivuar nga origjinali më 1 dhjetor 2019. Когда Тигран женился в 1952 году на Роне Яковлевне...
  9. ^ "World Chess Champion Tigran Petrosyan would be 80". aysor.am (në anglisht). 17 qershor 2009. Arkivuar nga origjinali më 1 dhjetor 2019.
  10. ^ a b c "Приемный сын девятого шахматного короля тиграна петросяна: "папа совсем не хотел становиться чемпионом мира. Это его мама заставила"" ["Djali i birësuar i mbretit të nëntë të shahut, Tigran Petrosian: 'Babai nuk donte fare të bëhej kampion bote. Nëna e tij e bëri atë".]. Fakty (në rusisht). 13 gusht 2009. Arkivuar nga origjinali më 1 dhjetor 2019.
  11. ^ Sosonko, Gennadi (2013). The World Champions I Knew (në anglisht). New In Chess. fq. 235. ISBN 9789056914844.
  12. ^ "ПЕТРОСЯН Рона Яковлевна (1925–2003)". moscow-tombs.ru (në rusisht). Arkivuar nga origjinali më 1 dhjetor 2019.
  13. ^ Mkrtchyan, Vadim (31 korrik 2014). "Через тернии к звёздам" [Përmes vështirësive deri te yjet]. mostga.am (në rusisht). Golos Armenii. Arkivuar nga origjinali më 1 dhjetor 2019.
  14. ^ Schulz, Andre (11 maj 2016). The Big Book of World Chess Championships: 46 Title Fights – from Steinitz to Carlsen (në anglisht). New In Chess. fq. 218. ISBN 9789056916367.
  15. ^ Kennedy, Rick. "Petrosian vs the Elite". Chesville (në anglisht). Marrë më 8 tetor 2010.
  16. ^ Petrosian & Sehtman 1989, f. needed.
  17. ^ Evans, Larry (21 qershor 1971). "Six moves toward a world championship". Sports Illustrated (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 27 shtator 2011. Marrë më 8 tetor 2010.
  18. ^ "Monument Tigran Petrosian" (në anglisht). Armenian Travel Bureau. Marrë më 24 qershor 2010.
  19. ^ "Armenia new 1,000-, 2,000-, and 5,000-dram notes (B319 – B321) confirmed" (në anglisht). Banknote News. Arkivuar nga origjinali më 24 qershor 2023. Marrë më 21 shkurt 2019.
  20. ^ a b c d Saidy 1972, ff. 102–04.
  21. ^ a b c d Schonberg 1973, f. 245.
  22. ^ Edmonds & Eidinow 2004, f. 48.
  23. ^ Saidy 1972, ff. 104–06.
  24. ^ Tigran Vartanovich Petrosian on ChessGames.com
  25. ^ Saidy 1972, ff. 106–08.
  26. ^ Tigran Vartanovich Petrosian vs Mark Taimanov on ChessGames.com
  27. ^ Clarke 1964, f. 6.
  28. ^ Lawson, Dominic (maj 2009). "Armenian Artist" (në anglisht). Standpoint. Arkivuar nga origjinali më 16 korrik 2011. Marrë më 12 prill 2010.
  29. ^ Schonberg 1973, f. 243.
  30. ^ Seirawan, Yasser (2005). Winning Chess Strategies (në anglisht). Microsoft Press. ISBN 978-1857443851.
  31. ^ "Tigran Petrosian's Best Games". chessgames.com (në anglisht). Marrë më 21 dhjetor 2013.

Bibliografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Lidhje të jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Tigran_Petrosian&oldid=2652437"