Jump to content

Madurai

Coordinates: 9°55′31″N 78°07′11″E / 9.925200°N 78.119800°E / 9.925200; 78.119800
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Madurai
மதுரை
Madura (kolonial)
Metropol
Tempulli Meenakshi Sundaraswarar
Tempulli Koodal Azhagar
Thirumalai Nayakkar Mahal
Muzeu Gandhi
Bashkimi Madurai
Aeroporti i Madurait
Lumi Vaigai
Thiruparankundram pamje ajrore
Nofka(t): 
Thoonga Nagaram (Qyteti që nuk fle kurrë), Athina e Lindjes, City, Qyteti i Festivaleve, Qyteti i Tempujve
Madurai is located in Earth
Madurai (Earth)
Koordinatat: Lua error te package.lua te rreshti 80: module 'Module:ISO 3166/data/IN' not found.
Shteti India
Shteti IndianTamil Nadu
DistriktiMadurai
Qeveria
 • TrupiKorporata Komunale e Madurait
 • KryebashkiakuV. Indirani Ponvasanth, DMK
Sipërfaqja
 • Metropol303,97 km2 (11,736 sq mi)
Sipërfaqja vendi2
Lartësia mbidetare
134 m (440 ft)
Popullsia
 (2011)[2]
 • Metropol1.017.865 [a]
 • Vendi44
 • Metro
1.465.625
 • Renditja metro
31
Gjuha
 • ZyrtareTamil, Anglisht
Zona kohoreUTC+5:30 (IST)
PIN
625 xxx
Kodi telefonik0452
Faqja zyrtaremaduraicorporation.co.in

Madurai ( Tamilisht: மதுரை [mɐðuɾɐi̯] ) është një qytet kryesor në shtetin indian të Tamil Nadusë. Është kryeqyteti kulturor i tij dhe selia administrative e qarkut Madurai. Sipas censusit 2011, është metropoli i tretë më i madh në Tamil Nadu pas Çenait dhe Koimbatorit. I ndodhur në brigjet e Lumit Vaigai, Madurai ka qënë një vendbanim i rëndësishëm për 2 mijëvjeçarë dhe ka një histori të dokumentuar prej më shumë se 2500 vitesh. Shpesh i referohen me emrin "Thoonga Nagaram", që do të thotë "qyteti që nuk fle kurrë".

Madurai është i lidhur ngushtë me gjuhën tamile . Thuhet se në qytet është mbajtur kongregacioni i tretë Tamil Sangamit, një kongregacion i madh i studiuesve tamilë. Historia e regjistruar e qytetit shkon prapa në shekullin e III pes, duke u përmendur nga Megasteni, ambasadori grek në Perandorinë Maurjane, dhe Kautilya, një ministër i perandorit Mauryan Çandragupta Maurja . Shenjat e vendbanimeve njerëzore dhe lidhjet tregtare romake që datojnë që nga viti 300 pes janë të dukshme nga gërmimet e Arkeologjike të Indisë në Manalur. [3] [4] [5] Qyteti besohet të jetë i një antikiteti domethënës dhe është sunduar, në periudha të ndryshme, nga Mbretëria Pandjane, Perandoria Chola, Sulltanati i Madurait, Perandoria Vijayanagar, Madurai Nayaks, mbretëria Karnatike dhe Raxhi Britanik i Kompanisë Britanike të Indisë Lindore . Qyteti ka një numër monumentesh historike, me tempullin Koodal Azhagar, Tempullin Meenakshi dhe Thirumalai Nayakkar Mahal që janë më të spikaturit.

Madurai është një qendër e rëndësishme industriale dhe arsimore në Tamil Nadunë e Jugut. Qyteti është shtëpia e industrive të ndryshme të prodhimit të automobilave, gomës, kimikateve dhe granitit . [6] Madurai ka institute të rëndësishme arsimore qeveritare si Kolegji Mjekësor Madurai, Kolegji Mjekësor Homeopatik, [7] Kolegji Juridik Madurai, Kolegji Bujqësor dhe Instituti i Kërkimeve dhe Instituti i Shkencave Mjekësore të Gjithë Indisë, Madurai . Qyteti zë një sipërfaqe prej 147.97 km2 dhe kishte një popullsi prej 1,470,755 banorësh në 2011. [8] Qyteti është gjithashtu selia e një banke të Gjykatës së Lartë të Madrasit . [b]

Është një nga qytetet dhe qytetet e pakta në listën e qyteteve inteligjente AMRUT në Tamil Nadu të zgjedhur për Skemat AMRUT [9] nga qeveria qendrore dhe për aktivitetet zhvillimore kujdeset qeveria e Tamil Nadusëhtë një nga qytetet dhe qytetet e pakta në listën e qyteteve inteligjente AMRUT në Tamil Nadu të zgjedhur për Skemat AMRUT [9] nga qeveria qendrore dhe për aktivitetet zhvillimore kujdeset qeveria e Tamil Nadusë. [10]. [10]


Arkitekturë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
map of city showing main streets in the centre of a city
Harta e Madurait që tregon qendrën kryesore të qytetit dhe disa pika referimi të rëndësishme

Madurai është ndërtuar rreth tempullit Koodal Azhagar dhe Tempullit Meenakshi, të cilat vepronin si qendra gjeografike dhe rituale të qytetit antik të Madurait. Qyteti është i ndarë në një numër rrugësh katërkëndëshe bashkëqendrore rreth tempullit. [11] Viswanatha Nayak (1529–64 e.s.), mbreti i parë i Madurai Nayak, ridizajnoi qytetin në përputhje me parimet e përcaktuara nga Shilpa Shastrat (sanskritisht: śilpa śāstra, i shqiptuar gjithashtu si silpa sastra që do të thotë rregullat e arkitekturës) në lidhje me planifikimin urban. Këto sheshe ruajnë emrat e tyre tradicionalë të rrugëve Aadi, Chittirai, Avani-moola dhe Masi, që korrespondojnë me emrat tamilë të muajve dhe gjithashtu me festat e lidhura. [11]

Gjeografia dhe klima

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

 

Lumi Vaigai në Madurai

Korporata e Madurait ka një sipërfaqe prej 146.97 kilometrash katrorë . [12]

Madurai ka një lartësi mesatare prej 134 metrash. Qyteti shtrihet në një pllajë të sheshtë dhe pjellorë në brigjet e lumit Vagai, që e ndan qytetin në dy gjysma të barabarta. Siç është tipike për Tamil Nadunë, Madurai ka një klimë savane tropikale ( Köppen Aw/As ), megjithëse kufizohet ngushtë me një klimë të nxehtë gjysmë të thatë ( BSh ). [ citim i nevojshëm ]

Madurai është i nxehtë dhe i thatë për tetë muaj të vitit. Erërat e ftohta përjetohen gjatë shkurtit dhe marsit si në Dindigulin fqinj. Muajt më të nxehtë janë nga marsi deri në korrik. Qyteti përjeton një klimë të moderuar nga gushti deri në tetor, e zbutur nga shira të dendur dhe bubullima, dhe një klimë pak më e freskët nga nëntori deri në shkurt. Mjegulla dhe vesa janë të rralla, ndodhin vetëm gjatë stinës së dimrit. Duke qenë në distancë të barabartë nga malet dhe deti, ajo përjeton model të ngjashëm musonesh me musonin verilindor dhe musonin jugperëndimor, ku i pari siguron më shumë shi gjatë tetorit deri në dhjetor. [13] Reshjet mesatare vjetore për rrethin Madurai janë rreth 85.76 cm. [14]


 

Demografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Religion in Madurai (2011)
Religion Percent(%)
Hinduizmi
 
 85.83%
Islami
 
 8.54%
Krishtërimi
 
 5.18%
Të tjerë
 
 0.47%

Sipas regjistrimit të vitit 2011 bazuar në kufijtë e para-zgjerimit, zona e mbuluar nën Korporatën e Madurait kishte një popullsi prej 1,017,865 me një raport gjinor prej 999 femra për çdo 1,000 meshkuj, shumë mbi mesataren kombëtare prej 929. [15] Gjithsej 100,324 ishin nën moshën gjashtë vjeç, që përbënin 51,485 meshkuj dhe 48,839 femra. Kastat e planifikuara dhe fiset e planifikuara përbënin përkatësisht 6.27% dhe 0.31% të popullsisë. Mesatarja e shkrim-leximit të qytetit ishte 81,95%, krahasuar me mesataren kombëtare prej 72,99%. [8] Grumbullimi urban i Madurait kishte një popullsi prej 1,465,625 [16] dhe është i treti më i madh në Tamil Nadu dhe i 31-ti në Indi. [17] [18]

Sipas regjistrimit fetar të vitit 2011, Madurai kishte 85,83% hindu, 8,54% myslimanë, 5,18% të krishterë dhe 0,47% të tjerë. [19] Gjuha Tamile është gjuha kryesore, dhe dialekti standard është dialekti Madurai Tamil, dhe flitet nga 89.0% e popullsisë. [20] Saurashtra, është gjuha më e madhe e pakicës e cila flitet nga 5.4% e popullsisë. Gjuhë të tjera të rëndësishme të pakicave përfshijnë Telugu (2.7%) dhe Urdu (1.5%). [21] Katolikët në Madurai janë të lidhur me Dioqezën Katolike Romake të Madurait, [22] ndërsa protestantët janë të lidhur me Dioqezën Madurai-Ramnad të Kishës së Indisë Jugore . [23]

Vendet fetare

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

 

Xhamia e Madhe e Kazimarit, e para dhe më e madhja në qytet
Mahavira tek Kodrat Samnar

Tempulli Meenakshi Amman është një tempull historik hindu i vendosur në anën jugore të lumit Vaigai në Madurai, i cili është një nga monumentet më të spikatura të qytetit. [24] I kushtohet Parvatit të njohur si Meenakshi dhe bashkëshortes së saj, Shiva si Sundareswarar. [25] Kompleksi strehon 14 gopurame (kulla porta) që variojnë nga 45-50 metra në lartësi, më e larta është kulla jugore, 51.9 m e lartë. Ka gjithashtu dy vimana (faltore) të skulpturuara në artë mbi shenjtëroren e hyjnive kryesore. Tempulli është një simbol i rëndësishëm për tamilët dhe është përmendur që nga lashtësia në literaturën tamile, megjithëse struktura e tanishme është ndërtuar midis 1623 dhe 1655 të es. [11] [26] Tempulli tërheq 15,000 vizitorë në ditë dhe rreth 25,000 gjatë të Premteve. Ka rreth 33,000 skulptura në tempull. [27]

Tempulli Koodal Azhagar është një tempull historik hindu i vendosur në anën jugore të lumit Vaigai në Madurai, i cili është një nga monumentet më të spikatura të qytetit. Tempulli i është kushtuar Maha Vishnus . Ajo ka idhuj të Navagrahës (nëntë hyjnitë e planetit), të cilët përndryshe gjenden vetëm në tempujt e Shivës. [28] [29] tempulli lavdërohet në Naalayira Divya Prabandham, kanoni i hershëm mesjetar Tamil i shenjtorëve Alvarë nga shekujt 6-9 të e.s. Është një nga 108 Divja Desamët kushtuar Vishnus, i cili adhurohet si Viyooga Sundarrajan dhe bashkëshortja e tij Lakshmi si Mathuravalli. [30] Një mur graniti rrethon tempullin, duke mbyllur të gjitha faltoret e tij. Tempulli ka një raja gopuram me pesë nivele, kullën e portës. Tempulli fillimisht besohet se është ndërtuar nga Pandjat, me shtesa të mëvonshme nga perandoria Vixhajanagara dhe mbretërit Madurai Nanjakë të cilët porositën sallat me shtylla dhe faltoret kryesore të tempullit gjatë shekullit të 16-të.

Tempulli Kallalagar, Alagar Koyil, është një tempull i famshëm kushtuar Vishnus 21 kilometra në verilindje të Madurait i vendosur në rrëzë të Solaimalait. [31] Hyjnia, Kallazhagar, besohet të jetë vëllai i Meenakshit dhe adhurohet nga Meenakshi, hyjnia kryesuese në tempullin Meenakshi. [32] Kalendarët e festivaleve të këtyre dy tempujve mbivendosen gjatë festivalit Meenakshi Thirukalyanam. Tempulli lavdërohet në Naalayira Divya Prabandham, kanoni i hershëm mesjetar Tamil i shenjtorëve Alvarë nga shekujt 5-9 të e.s. Është një nga 108 Divja Desamët kushtuar Maha Vishnut, i cili adhurohet si Kallalagar, dhe bashkëshortja e tij Lakshmi si Thirumagal. Ky tempull quhet Thirumaliruncholai në literaturën Sangam dhe Naalayira Divya Prabandham kënduar nga shenjtorët Tamil Alvarë . [33]

[34] Pazhamudircholai, një nga gjashtë vendbanimet e tjera të perëndisë hindu Murugan, ndodhet në majë të kodrës Solaimalai. [31] Thiruparankundram është një kodër 8 km larg Madurai, ku perëndia hindu Murugan besohet të jetë martuar me Deivanai. Tempulli është i pari ndër gjashtë vendbanimet e shenjta të Murugan, Arupadai Veedu, fjalë për fjalë "Gjashtë Kampet e Betejave" dhe një nga pikat turistike më të vizituara në Madurai. [35] Tempulli ka një gamë të gjerë perëndish hindu të gdhendura në mure. [31]

  1. ^ "Madurai District census handbook" (PDF). Government of India. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 3 gusht 2016. Marrë më 29 qershor 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ "Socio-Economic Resources Profiling". Madurai Corporation. Arkivuar nga origjinali më 22 shkurt 2020. Marrë më 24 shkurt 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ "ASI just found a 2500 year old city". The Times of India. 13 tetor 2015. Arkivuar nga origjinali më 15 nëntor 2015. Marrë më 13 tetor 2015. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ "A site of human settlements turned into a coconut grove". The Times of India. Arkivuar nga origjinali më 7 qershor 2015. Marrë më 12 tetor 2015. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ "Archealogical excavation uncovers Roman Pandyan trade links". The Hindu. Arkivuar nga origjinali më 27 nëntor 2016. Marrë më 12 tetor 2015. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ "An industry that can bolster the economy of Madurai". The Hindu. Chennai, India. 25 tetor 2007. Arkivuar nga origjinali më 26 tetor 2007. Marrë më 24 janar 2009. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ "List of Colleges in Madurai". Government of Tamil Nadu. Arkivuar nga origjinali më 11 maj 2012. Marrë më 26 qershor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ a b "Census Info 2011 Final population totals – Madurai". Office of The Registrar General and Census Commissioner, Ministry of Home Affairs, Government of India. 2013. Arkivuar nga origjinali më 24 shtator 2015. Marrë më 26 janar 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ a b "Tufidco". Arkivuar nga origjinali më 20 dhjetor 2023. Marrë më 21 dhjetor 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ a b "Directorate of Town and Country Planning, Government of Tamil Nadu". tcp.tn.gov.in. Arkivuar nga origjinali më 20 dhjetor 2023. Marrë më 21 dhjetor 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ a b c King 2005, p. 72
  12. ^ "TN Govt GO #220" (PDF). Government of Tamil Nadu. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 12 shtator 2012. Marrë më 21 gusht 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Annesley, James (1841). "Climate of Madura". Researches into the causes, nature, and treatment of the more prevalent diseases of India. London: Longman, Brown, Green, and Longmans. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ "Water year – District ground water brochure, Madurai district" (PDF). Ministry of water resources, Government of India. 2007. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 16 gusht 2010. Marrë më 22 gusht 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ "Census Info 2011 Final population totals". Office of The Registrar General and Census Commissioner, Ministry of Home Affairs, Government of India. 2013. Arkivuar nga origjinali më 13 nëntor 2013. Marrë më 26 janar 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ "Primary Census Abstract - Urban Agglomeration". Registrar General and Census Commissioner of India. Arkivuar nga origjinali (XLS) më 15 mars 2016. Marrë më 13 tetor 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ "UAs having 1 million population – Census 2011". Directorate of census operations – Tamil Nadu. Arkivuar nga origjinali (XLS) më 5 maj 2015. Marrë më 29 qershor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ "Agglomerations & Cities". Thomas Brinkhoff. Arkivuar nga origjinali më 27 korrik 2013. Marrë më 9 shtator 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ "Population By Religious Community - Tamil Nadu" (XLS). Office of The Registrar General and Census Commissioner, Ministry of Home Affairs, Government of India. 2011. Arkivuar nga origjinali më 13 shtator 2015. Marrë më 13 shtator 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ Harman 1992.
  21. ^ Thurston, Edgar (1913). Provincial Geographies of India Vol 4: The Madras Presidency with Mysore, Coorg and Associated States. Cambridge University. fq. 123. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ "Catholic Diocese of Madurai". Archdiocese of Madurai. 2011. Arkivuar nga origjinali më 28 mars 2019. Marrë më 15 qershor 2008. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ "Provincial Directory: Madurai-Ramnad". Anglican Communion. 2011. Arkivuar nga origjinali më 27 janar 2009. Marrë më 15 qershor 2008. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ Soundara Rajan, Kodayanallur Vanamamalai (2001). Concise classified dictionary of Hinduism By Kodayanallur Vanamamalai Soundara Rajan. New Delhi: Concept Publishing Company. fq. 51. ISBN 978-81-7022-857-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  25. ^ Sacred Places of a Lifetime: 500 of the World's Most Peaceful and Powerful Destinations. United States: National Geographic Society. 2008. ISBN 978-1-4262-0336-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  26. ^ Brockman, Norbert C. (2011). Encyclopedia of Sacred Places. California: ABC-CLIO, LLC. fq. 326–7. ISBN 978-1-59884-655-3. Arkivuar nga origjinali më 18 shtator 2023. Marrë më 22 shtator 2016. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  27. ^ Abram, David; Edwards, Nick; Ford, Mike; Jacobs, Daniel; Meghji, Shafik; Sen, Devdan; Thomas, Gavin (2011). The Rough guide to India. Rough Guides. fq. 996–1002. ISBN 978-1-84836-563-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  28. ^ Ayyar, P. V. Jagadisa (1991). South Indian shrines: illustrated. New Delhi: Asian Educational Services. fq. 490. ISBN 978-81-206-0151-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)[lidhje e vdekur]
  29. ^ "Tourist places in Madurai". Madurai, India: Tamil Nadu Tourism Development Corporation. Arkivuar nga origjinali më 27 prill 2012. Marrë më 30 qershor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  30. ^ M. S., Ramesh (1993). 108 Vaishnavite Divya Desams: Divya desams in Pandya Nadu. Tirumalai-Tirupati Devasthanam. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  31. ^ a b c "Tourism in Madurai". Madurai, India: National Informatics Centre, Government of Tamil Nadu. Arkivuar nga origjinali më 22 prill 2012. Marrë më 30 qershor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  32. ^ Bandopadhyay, Manohar (2010). Tourist destinations in India. Delhi: Oriental Books. fq. 93–6. ISBN 978-93-80944-00-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  33. ^ "Lakhs witness Azhagar's entry into Vaigai river". The Hindu. 22 prill 2016. Arkivuar nga origjinali më 11 gusht 2023. Marrë më 11 gusht 2023. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  34. ^ "Welcome to Madurai – Festivals". National Informatics Centre, Government of Tamil Nadu. Arkivuar nga origjinali më 21 korrik 2011. Marrë më 18 qershor 2010. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  35. ^ Sivarajah, Padmini (28 nëntor 2012). "Tight vigil during Thiruparankundram deepam". The Times of India. Madurai. Arkivuar nga origjinali më 28 prill 2013. Marrë më 26 dhjetor 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)


Gabim referencash: Etiketat <ref> ekzistojnë për një grup të quajtur "lower-alpha", por nuk u gjet etiketa korresponduese <references group="lower-alpha"/>

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Madurai&oldid=2684578"