Martesa në Romen e lashtë

Martesa në Romën e lashtë ishte një institucion rreptësisht monogam : një qytetar romak me ligj mund të kishte vetëm një bashkëshort/e në të njëjtën kohë. Praktika e monogamisë i dalloi grekët dhe romakët nga qytetërimet e tjera të lashta, në të cilat meshkujt e elitës zakonisht kishin shumë bashkeshorte. Monogamia greko-romake mund të ketë lindur nga egalitarizmi i sistemeve politike demokratike dhe republikane të qyteteve-shtete. Është një aspekt i kulturës së lashtë romake që u pelqye nga krishterimi i hershëm, i cili nga ana e tij e përjetësoi atë si një ideal në kulturën perëndimore . ^[2]

Martesa kishte precedentë mitikë, duke filluar me marrjen e grave sabine, të cilat mund të pasqyrojnë zakonin arkaik të marrjes të nuses . Romulusit dhe grupit të tij të emigrantëve meshkuj iu refuzuan konubium, e drejta ligjore për martesë të përzier, nga sabinët . Sipas Livy, Romulus dhe njerëzit e tij moren vajzat Sabine, por u premtuan atyre një martesë të nderuar, në të cilën ata do të gëzonin përfitimet e pronës, shtetësisë dhe fëmijëve . Këto tre përfitime duket se përcaktojnë qëllimin e martesës në Romën e lashtë.

Konventat e martesës romake

Sipas ligjit të hershëm romak, mashkulli më i vjetër i gjallë ishte udheheqesi i një familjeje dhe kishte autoritet absolut mbi anetaret e tjere te familjes. Kështu, familja e tij u kuptua se ishte nën udheheqjen e tij . ^[3] Ai kishte të drejtën dhe detyrën të kërkonte një ndeshje të mirë dhe të dobishme për fëmijët e tij dhe mund të organizonte fejesën e një fëmije shumë kohë përpara se ai ose ajo të arrinte moshën e pjekurise. ^[4] Për të çuar përpara interesat e familjeve të tyre të lindjes, djemtë e elitës duhet të ndjekin baballarët e tyre në jetën publike, ^[5] dhe vajzat duhet të martohen në familje të respektuara. Nëse një vajzë mund të provonte se burri i propozuar ishte me karakter të keq, ajo mund të refuzonte në mënyrë legjitime martesen. ^[6]

Ligjet e martesës

E drejta e hershme romake njihte tre lloje martesash: confarreatio, e simbolizuar nga ndarja e bukës së shkruar, ^[7] coemptio, "me blerje"; dhe nga usus (bashkëjetesa e zakonshme). Patricët martoheshin gjithmonë me confarreatio , ndërsa plebejasit martoheshin me coemptio ose usus : në këtë të fundit, një grua mund të shmangte kontrollin ligjor të burrit të saj thjesht duke munguar në shtëpinë e tyre të përbashkët për tre netë radhazi. Midis familjeve elitare të Republikës së hershme, martesa manus ishte normë; ^[8] nusja kaloi nga ("dora") e babait të saj në "doren" e burrit të saj, duke mbetur nën një ose një formë tjetër të udheqesit mashkullor. ^[9]

Ceremonitë e dasmës

Ceremonia e martesës ishte një ngjarje e veçante, e rezervuar për shtresat më të larta të elitës së Romës. Kryesuan Flamen Dialis dhe Pontifex Maximus, me dhjetë dëshmitarë të pranishëm, dhe nusja dhe dhëndri ndanë një tortë me shkronja (në latinisht far ose panis farreus ), prandaj emri i ritit. ^[11] Një martesë më tipike e klasës së lartë të mesme në periudhën klasike ishte më pak prestigjioze se një confarreatio, por mund të ishte po aq bujare. Ndonjëherë nusja dhe dhëndri shkëmbenin dhurata para dasmës.

Ndezja e një pishtari të shenjtë për nder të Ceres ishte pjesë e festimit, me shpresën për t'i dhënë pasardhes çiftit Gjithashtu u ofrua një sakrificë martese, me një dosë që ishte viktima më e mundshme. ^[12] ^[13] Një ditë pas dasmës, burri do të organizonte një darkë dhe nusja u bëri një ofertë Lares dhe hyjnive të tjera shtëpiake të shtëpisë së saj të re. ^[14]

Divorci

Divorci i ligjshëm ishte relativisht informal; gruaja thjesht e mori pajën e saj dhe u largua nga shtëpia e të shoqit. Burrat romakë kishin pasur gjithmonë të drejtën të divorcoheshin nga gratë e tyre; një pater familias mund të urdhëronte divorcin e çdo çifti nën "doren" e tij. Sipas historianit Valerius Maximus, divorcet po ndodhnin në vitin 604 ose më herët, ^[15] dhe kodi i hershëm i ligjit republikan i Dymbëdhjetë Tabelave e parashikonte atë. Divorci ishte i pranueshëm shoqërisht nëse kryhej brenda normave shoqërore. Në kohën e Ciceronit dhe Jul Cezarit, divorci ishte relativisht i zakonshëm dhe "pa turp", më tepër teme thashethemesh sesa një turp shoqëror. ^[16] Valerius thotë se Lucius Annius nuk u miratua sepse ai u divorcua nga gruaja e tij pa biseduar me miqtë e tij; ^[17] pra, ai e ndërmori veprimin për qëllimet e tij dhe pa marrë parasysh efektet e tij në rrjetin e tij social ( amicitia dhe klientela ). Kështu censuruesit e vitit 307 p.e.s. e përjashtuan atë nga Senati për turpi morale.

Rimartesa

Frekuenca e rimartesave mes elitës ishte e lartë. Rimartesa e shpejtë nuk ishte e pazakontë, dhe ndoshta edhe e zakonshme, për romakët aristokratë pas vdekjes së njërit nga çifti gruas apo burrit. ^[18] Ndërsa nuk diktohej një periudhë formale pritjeje për një grua të ve, ishte zakon që një grua të qëndronte në zi për dhjetë muaj përpara se të martohej përsëri. ^[19] Kohëzgjatja mund të lejojë shtatzëninë: nëse një grua do të kishte mbetur shtatzënë pak para vdekjes së burrit të saj, periudha dhjetë mujore siguron që lindja nuk do t'i bashkëngjitet asnjë çështje atësisë, e cila mund të ndikojë në statusin social dhe trashëgiminë e fëmijës. ^[20] Asnjë ligj nuk i ndalonte gratë shtatzëna të martoheshin, dhe ka raste të njohura: Augusti u martua me Livia kur ajo mbante fëmijën e ish-burrit të saj dhe Kolegji i Papëve vendosi që kjo ishte e lejueshme për sa kohë që babai i fëmijës caktohej i pari. Madje në dasmë mori pjesë edhe bashkëshorti i mëparshëm i Livias. ^[21]

Martesa e të njëjtes gjini

Nuk dihet nëse martesat e të njëjtes gjini ishin apo jo të ligjshme në Romë. Burimet që i referohen martesave të të njëjtes gjini mund t'i referohen konkubinimit .

Perandori Neron dihet se ishte martuar me një sherbetor mashkull të quajtur Sporus . Neroni e tredhi Sporusin dhe e trajtoi atë si një grua. Neroni u martua në mënyrë te ligjshme me Sporusin, madje i caktoi atij një prikë . Neroni gjithashtu u martua me një sherbetor të quajtur Pitagora . Megjithatë, burimet nuk pajtohen nëse ato martesa ishin apo jo te ligjshme.

^ Cinctus vinctusque, according to Festus 55 (edition of Lindsay); Karen K. Hersch, The Roman Wedding: Ritual and Meaning in Antiquity (Cambridge University Press, 2010), pp. 101, 110, 211 .
^ Scheidel, Walter (2006) "Population and Demography," Princeton/Stanford Working Papers in Classics, p. 7.
^ Bruce W. Frier and Thomas A.J. McGinn, A Casebook on Roman Family Law (Oxford University Press, 2004), p. 20.
^ Frier, A Casebook on Roman Family Law, p. 66.
^ Beryl Rawson, "The Roman Family," in The Family in Ancient Rome: New Perspectives (Cornell University Press, 1986), p. 18.
^ Rawson, "The Roman Family", p. 21.
^ Karen K. Hersch (24 maj 2010). The Roman Wedding: Ritual and Meaning in Antiquity. Cambridge University Press. fq. 26–. ISBN 978-0-521-12427-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ The late Imperial Roman jurist Gaius writes of manus marriage as something that used to happen. Frier and McGinn, Casebook, p. 54.
^ Frier and McGinn, Casebook, p. 53.
^ Paul Zanker and Björn C. Ewald, Living with Myths: The Imagery of Sarcophagi (Oxford University Press, 2012), p. 190; Maud Gleason, "Making Space for Bicultural Identity: Herodes Atticus Commemorates Regilla," in Local Knowledge and Microidentities in the Imperial Greek World (Cambridge University Press, 2010), p. 138.
^ Goran Lind (23 korrik 2008). Common Law Marriage : A Legal Institution for Cohabitation: A Legal Institution for Cohabitation. Oxford University Press, USA. fq. 38–. ISBN 978-0-19-971053-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Varro, Rerum Rusticarum, 2.4.10 describes the sacrifice of a pig as "a worthy mark of weddings" because "our women, and especially nurses" call the female genitalia porcus (pig). Ceres may have been included in the sacrificial dedication, because she is closely identified with Tellus and, as Ceres legifera (law-bearer), she "bears the laws" of marriage; see Spaeth, 1996, pp. 5, 6, 44–47
^ Servius, On Vergil's Aeneid, 4.58, "implies that Ceres established the laws for weddings as well as for other aspects of civilized life." For more on Roman attitudes to marriage and sexuality, Ceres' role at marriages and the ideal of a "chaste married life" for Roman matrons, see Staples, Ariadne, From Good Goddess to vestal virgins: sex and category in Roman religion, Routledge, 1998, pp. 84–93.
^ Orr, D. G., Roman domestic religion: the evidence of the household shrines, pp. 15–16 in Aufstieg und Niedergang der römischen Welt, II, 16, 2, Berlin, 1978, 1557‑91.
^ Memorable Deeds and Sayings, ii.1.4 - in the oldest manuscripts.
^ Suzanne Dixon, "From Ceremonial to Sexualities: A Survey of Scholarship on Roman Marriage" in A Companion to Families in the Greek and Roman Worlds (Wiley-Blackwell, 2011), p. 248.
^ Memorable Deeds and Sayings, ii.9.2.
^ Susan Treggiari, Roman Marriage: Iusti Coniuges from the Time of Cicero to the Time of Ulpian (Oxford University Press, 1991), pp. 258–259, 500–502 et passim.
^ Karen K. Hersch, The Roman Wedding: Ritual and Meaning in Antiquity, p. 48.
^ In Roman inclusive counting, a pregnancy was counted as lasting ten months.
^ Eva Cantarella, "Marriage and Sexuality in Republican Rome: A Roman Conjugal Love Story," in The Sleep of Reason: Erotic Experience and Sexual Ethics in Ancient Greece and Rome (University of Chicago Press, 2002), p. 276.

[1] Cinctus vinctusque, according to Festus 55 (edition of Lindsay); Karen K. Hersch, The Roman Wedding: Ritual and Meaning in Antiquity (Cambridge University Press, 2010), pp. 101, 110, 211 .

[2] Scheidel, Walter (2006) "Population and Demography," Princeton/Stanford Working Papers in Classics, p. 7.

[3] Bruce W. Frier and Thomas A.J. McGinn, A Casebook on Roman Family Law (Oxford University Press, 2004), p. 20.

[4] Frier, A Casebook on Roman Family Law, p. 66.

[5] Beryl Rawson, "The Roman Family," in The Family in Ancient Rome: New Perspectives (Cornell University Press, 1986), p. 18.

[6] Rawson, "The Roman Family", p. 21.

[Hersch2010-7] Karen K. Hersch (24 maj 2010). The Roman Wedding: Ritual and Meaning in Antiquity. Cambridge University Press. fq. 26–. ISBN 978-0-521-12427-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[8] The late Imperial Roman jurist Gaius writes of manus marriage as something that used to happen. Frier and McGinn, Casebook, p. 54.

[9] Frier and McGinn, Casebook, p. 53.

[10] Paul Zanker and Björn C. Ewald, Living with Myths: The Imagery of Sarcophagi (Oxford University Press, 2012), p. 190; Maud Gleason, "Making Space for Bicultural Identity: Herodes Atticus Commemorates Regilla," in Local Knowledge and Microidentities in the Imperial Greek World (Cambridge University Press, 2010), p. 138.

[Lind2008-11] Goran Lind (23 korrik 2008). Common Law Marriage : A Legal Institution for Cohabitation: A Legal Institution for Cohabitation. Oxford University Press, USA. fq. 38–. ISBN 978-0-19-971053-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[12] Varro, Rerum Rusticarum, 2.4.10 describes the sacrifice of a pig as "a worthy mark of weddings" because "our women, and especially nurses" call the female genitalia porcus (pig). Ceres may have been included in the sacrificial dedication, because she is closely identified with Tellus and, as Ceres legifera (law-bearer), she "bears the laws" of marriage; see Spaeth, 1996, pp. 5, 6, 44–47

[13] Servius, On Vergil's Aeneid, 4.58, "implies that Ceres established the laws for weddings as well as for other aspects of civilized life." For more on Roman attitudes to marriage and sexuality, Ceres' role at marriages and the ideal of a "chaste married life" for Roman matrons, see Staples, Ariadne, From Good Goddess to vestal virgins: sex and category in Roman religion, Routledge, 1998, pp. 84–93.

[14] Orr, D. G., Roman domestic religion: the evidence of the household shrines, pp. 15–16 in Aufstieg und Niedergang der römischen Welt, II, 16, 2, Berlin, 1978, 1557‑91.

[15] Memorable Deeds and Sayings, ii.1.4 - in the oldest manuscripts.

[16] Suzanne Dixon, "From Ceremonial to Sexualities: A Survey of Scholarship on Roman Marriage" in A Companion to Families in the Greek and Roman Worlds (Wiley-Blackwell, 2011), p. 248.

[17] Memorable Deeds and Sayings, ii.9.2.

[18] Susan Treggiari, Roman Marriage: Iusti Coniuges from the Time of Cicero to the Time of Ulpian (Oxford University Press, 1991), pp. 258–259, 500–502 et passim.

[19] Karen K. Hersch, The Roman Wedding: Ritual and Meaning in Antiquity, p. 48.

[20] In Roman inclusive counting, a pregnancy was counted as lasting ten months.

[21] Eva Cantarella, "Marriage and Sexuality in Republican Rome: A Roman Conjugal Love Story," in The Sleep of Reason: Erotic Experience and Sexual Ethics in Ancient Greece and Rome (University of Chicago Press, 2002), p. 276.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]