Metodat e kërkimit

METODA SHKENCORE

Metodat ne shkenca shoqërore, janë mjete tedomosdoshme të kërkimit, të cilat na mundësojnë që të arrijmë rezultate dhe njohuri të reja, apo t’i korrigjomë ato ekzistuese.

Shkencat Politike kombinojnë një sërë metodash që janë të përbashkëta apo të ngjashme për të gjitha Shkencat Shoqërore, të cilat janë të huazuara nga shkencat ekzakte.

Objektivi i kërkim shkencor është rritja e njohurive por edhe të kuptuarit mbi realitetin shoqëror e politik. Kjo fillon me parashtrimin e një apo më shumë pyetjeve hulumtuese rreth problemit që na preokupon ose fenomenit që na intereson.

Këto pyetje udhëhiqen nga një teori e cila i sfidon përmes hipotezës, dhe kjo e fundit duhet t’i nënshtrohet vlerësimit dhe matjes nëpërmjet testimit që ne fund rezulton me konkluzione.

Procesi i kërkimit shkencor përbëhet nga disa faza që janë të ndërlidhura :

1. formulimi i teorisë,
2. operacionalizimi,
3. përzgjedhja e teknikave kërkimore,
4. analiza,
5. interpretimi i të dhënave.

Empiricismi

Pikëpamja tradicionale në shkencë i ka dhënë rëndësi të madhe përvojës në ndërtimin e të gjithë korpusit të dijes. Kjo konsiderohet dhe shkolla e mendimit Empirist.

Sipas pikëpamjeve empiriste çdo gë në shkencë vjen nga përvoja dhe çdo gjë që nuk ofrohet nga përvoja nuk ka vend në shkencë. Gjithçka ndodhet aty dhe ne e konstatojmë përmes shqisave duke ia nënshtruar më pas procesit të përpunimit intelektual, pra, fakti shkencor gjendet aty, është një njësi objektivisht e matëshme, të cilën ne e perceptojmë përmes përvojës.

Arsyeja, sipas empiricizmit, luan një rol dytësor, sepse ajo furnizohet me të dhëna nga shqisat, për tu vendosur në shërbim të përvojës. Arsyeja pa përvojën do të ishte nul, sepse nuk do të kishte asnjë objekt analize.

Empiricizmi si shkollë mendimi politik kritikohet nga Epistemologjia, e cila njihet ndryshe dhe si Shkenca e Dijes. Ndryshe nga Empiricizmi, sipas Epistemologjisë, shkenca dhe kërkimi shkencor e kanë origjinën, jo te fakti, por te problemi, i cili lind pasi faktet të jenë analizuar. Gjithashtu, duke kundërshtuar Empiricizmin, epitemologjia na tregon se “një grumbull fakesh janë shkencë, aq sa janë shtëpi një grumbull gurësh”. Kjo dmth që të dhënat bëhen fakte shkencore vetëm pasi i janë nënshtruar arsyetimit racional dhe analizës teorike, pra shohim një “pavarësim/clirim” të shkencës nga përvoja.

Një pikë e cila shpesh kundërshtohet nga kritikët e Epistemologjisë është ajo që tregon se “realiteti shkencor është një realitet i krijuar, i ndryshëm nga realiteti i përditshëm”, por nëse në shkenca ekzakte flasim për realitete të fabrikuara, në shkencat sociale kjo vështirësohet, sepse subjktet vepruese dhe njësitë e analizës janë qënie të arsyeshme.

Qasjet kryesore metodologjike

Dizanji i një kërkimi

Dizanji i nje kerkimi është dokumenti i studimit. Hartimi i një studimi përcakton tipin e studimit (përshkrues, korrelacional, gjysmë-eksperimentale, eksperimentale, shqyrtim, meta-analitik) dhe nën-tipi (për shembull, përshkruese-gjatësore rast studimi), pyetje kërkimore, hipoteza, variablave të pavarura dhe të varur, projektimit eksperimentale, dhe, nëse është e aplikueshme, metodat e mbledhjes së të dhënave dhe një plan analizë statistikore. Dizajni i kerkimit është kuadri që është krijuar për të kërkuar përgjigje për pyetjet e kerkimit.

Llojet e kerkimit

Kerkimet eksplorative

Kerkimi eksplorues është kerkimi i kryer për një problem i cili nuk është i përcaktuar në mënyrë të qartë. Shpesh ndodh para se ne te dimë mjaftueshem te bejme dallime konceptuale apo të parashtrojme një marrëdhënie shpjeguese. Kerkimi eksplorues ndihmon për të përcaktuar më mirë dizajnin e kerkimit, metodën e mbledhjes së të dhënave dhe përzgjedhjen e subjekteve. ai duhet të nxjerrë konkluzione perfundimtare vetëm me kujdes të madh. Duke pasur parasysh natyrën e tij themelore, kerkimi eksplorues shpesh arrin në përfundimin se një problem i perceptuar në fakt nuk ekziston.

Kerkimet konfirmative

Kerkimi konfirmuese teston hipotezat- parashikime rezultati që janë bërë para se të fillojë faza e matjes.Hipoteza të tilla rrjedhin zakonisht nga një teori ose nga rezultatet e studimeve të mëparshme. Avantazhi i nje kerkimi konfirmuese është se rezultati është më kuptimplotë, në kuptimin që ajo është shumë më e vështirë për të thenë se një rezultat i caktuar është statistikisht i rëndësishëm. Arsyeja për këtë është se në kërkimin konfirmuese, një mënyrë ideale përpiqet për të reduktuar probabilitetin e nje raportimi te rremë i një rezultat jo të rëndësishme si të rëndësishme. Ky probabilitet është i njohur si nivel alfa ose një gabim i tipit I. Duke folur lirshem, në qoftë se ju e dini se çfarë jeni duke kërkuar , ju duhet të jenë shumë të sigurt kur dhe ku ju do të gjeni atë; në përputhje me rrethanat, ju pranoni vetem një rezultat si te rëndësishme në qoftë se ajo, pothuajse e pamundur, eshte vene re nga rastesia.

Qasjet cilësore

Metoda Kualitative, pra cilësore përmes të cilave sigurojmë kuptimin dhe sqarimin e rasteve studimore, objekteve të hulumtimit, nga prizmi historik e filozofik, duke grumbulluar të dhëna e informacione me qëllim krahasimin e rasteve apo duke u bazuar në një rast të vetëm studimor.

Dizajni Historik & Metoda historike

Dizajni Historik është strategji e kerkimit te objekteve në kontekstet e tyre historike dhe stilistike. Qëllimi i një dizajni historik kërkimor është që të mbledhë, të verifikojë, dhe të sintetizoj dëshmi nga e kaluara për të themeluar faktet që mbrojnë apo hedhin poshtë një hipotezë. Ai përdor burimet dytësore dhe një shumëllojshmëri të provave dokumentare parësore, të tilla si, ditare, regjistrimet zyrtare, raporte, arkivat, dhe infromacione jo–tekstuale [harta, fotografi, audio dhe regjistrime vizuale]. Kufizimi është se burimet duhet të jenë të dyja autentike dhe të vlefshme.

Metoda historike përbëhet nga teknikat dhe udhezimet me anë të të cilave historiaët përdorin burimet parësore dhe të dhëna të tjera, si psh: të dhëna arkeologjike, për të bërë studime dhe shkruar historitë e së kaluarës. Pyetja për natyrën dhe mundësinë e një metode historike të qëndrueshme është ngritur në filizofinë e historisë si një pyetje epistemologjie (epistemologji = shkenca e dijes). Studimi i metodës historike dhe mënyrave të tjera të të shkruarit histori njihet si histografi.

Fenomenologji

Analiza Interpretuese Fenomenologjike (AIF) është një përqasje ndaj Hulumtimit / Kërkimit Psikologjik Cilësor me një përqëndrim idiografik, që nënkupton se ka për qëllim të ofrojë njohuritë sesi një person i caktuar, në një kontekst të dhënë, i jep kuptim një dukurie të caktuar. Zakonisht këto dukuri lidhen me përvojat me rëndësi personale si: një ngjarje e rëndësishme në jetë, ose zhvillimi i një marrëdhënieje të rëndësishme. Ajo e ka origjinën e saj teorike në fenomenologji dhe hermeneutikë dhe idetë kryesore nga Husserl, Heidegger dhe Merleau – Ponty janë cituar shpesh. AIF është një prej përqasjeve ndaj psikologjisë fenomenologjike e cilësore. Ajo dallon pjesërisht nga përqasjet e tjera për shkak të kombinimit të saj me përbërësit psikologjikë, shpjegues dhe idiografikë.

Pjesëmarrja

Ndonjëhere studimet e AIF përfshijnë një ekzaminim të afërt të përvojave dhe aktiviteteve kuptim – bërëse të vetëm një pjesëmarrësi. Më së shpeshti ato bazohen në hulumtimet e një numri të vogël njerëzish (6 është sugjeruar si një numër i mirë, megjithëse diku midis 3 dhe 15 pjesëmarrësve për një grup studimi mund të jetë e pranueshme). Në secilin rast, pjesëmarrësit ftohen të marrin pjesë me përpikmëri sepse mund t’i ofrojnë kërkuesit disa njohuri kuptimplota rreth temës së studimit; kjo quhet mostër e qëllimshme (dmth nuk është e rastësishme). Zakonisht, pjesëmarrësit e një studimi AIF, supozohet të kenë përvoja të caktuara e në ngjashmëri me njëri tjetrin: shkalla e ulët natyrore e një studimi bazë të AIF –së tregon sesi dicka kuptohet në një kontekst të dhënë dhe nëpërmjet një perspektive të përbashkët, një metodë që shpesh njihet si vrojtim homogjen i mostrës. Studime më të avancuara të procesit të planifikimit të AIF –së mund të mbledhin së bashku mostrat, të cilat ofrojnë këndvështrime të shumta rreth një përvoje të përbashkët (psh. burrat dhe gratë ose psikiatërit dhe pacientët); ose ata mund të mbledhin të dhëna gjatë një periudhe kohore për të zhvilluar një analizë gjatësore.

Mbledhja e të dhënave

Në AIF, kërkuesit mbledhin të dhëna cilësore nga pjesëmarrësit e hulumtimit duke përdorur teknika si: intervista, ditarë ose grupe fokusi. Në mënyrë tipike, këto janë përqasur nga një pozicion ekzaminimi fleksibël e me fund të hapur dhe intervistuesi përvetëson një qëndrim kurioz dhe lehtësues (ndryshe mund te themi : Sfiduese dhe pyetëse). Zakonisht AIF kërkon të dhëna të thella e të pasura të spikatura personalisht dhe kërkon që këto të dhëna të merren në një mënyrë të atillë që ta ndalojnë kërkuesin të punojë me një material tekstualisht të detajuar.

Analiza e të dhënave

Mbledhja e të dhënave nuk fillon për të testuar hipotezat dhe ky qëndrim pasqyrohet tek analiza e të dhënave. Analizuesi reflekton rreth paragjykimeve të tij/saj përsa u përket të dhënave dhe përpiqet t'i mënjanojë ato me qëllim që të përqëndrohet në kuptimin e botës bazuar në përvojat e pjesëmarrësit. Materialet (Shkrimet) shifrohen apo kodohen në detaje të konsiderueshme me përqëndrimin e zhvendosjes së pretendimeve kryesore të pjesëmarrësit para dhe pas, tek interpretimi i kërkuesit në kuptimin e këtyre pretendimeve. Qëndrimi hermeneutik i AIF –së është një nga hetimet dhe kuptim – bërjet dhe kështu analizuesi përpiqet t’i japë kuptim përpjekjeve të pjesëmarrësit për t’i dhënë kuptim përvojave të tyre, duke krijuar kështu një hermeneutikë të dyfishtë. Dikush mund të përdorë AIF nësë ai ka një pyetje kërkimore e cila ka për qëllim të kuptojë se si ishte një përvojë e caktuar (fenomenologji) dhe si dikush i dha kuptim asaj (interpretimit).

233x233px

Analiza në AIF thuhet se është nga “poshtë–lart”. Kjo nënkupton se kërkuesi nxjerr kodet (përfundimet) prej të dhënave, ndryshe nga përdorimi i një teorie para–ekzistuese për të identifikuar kodet (përfundimet) që mund të aplikohen tek të dhënat. Studimet AIF nuk testojnë teoritë, por ato janë shpesh të përshtatshme në zhvillimin e teorive ekzistuese. Dikush mund të përdorë gjetjet e një studimi në kuptimin e intimitetit seksual të gei-ve në marrëdhëniet e ngushta, për shembull, për të riekzaminuar përshtatshmërinë e teorive të cilat tentojnë të parashikojnë dhe shpjegojnë praktikat e sigurta të seksit. AIF inkurajon një dialog me fund të hapur mes kërkuesit dhe pjesëmarrësve dhe kështu që mund, që si pasojë të na udhëheqë për t’i parë gjërat në një spektër të ri.

Pas përkthimit të të dhënave, kërkuesi punon intensivisht dhe në mënyrë të detajuar me tekstin, duke vendosur shënime të shkurtra e të detajuara në mënyrë që përvojat dhe perspektivat e botës së pjesëmarrësit të kenë një kuptim të thellë e të qartë. Ndërsa analiza zhvillohet, kërkuesi liston kodet e shfaqura dhe më pas fillon të kërkojë për modele në kode. Këto modele njihen si tema. Temat janë modele të përsëritura të kuptimeve (ide, mendime, ndjenja) përgjatë tekstit. Temat kanë gjasa të identifikojnë si diçka që ka rëndësi tek pjesëmarrësit (një objekt interesi, tema të rëndësive të ndryshme) po ashtu edhe të komunikojë kuptimin e asaj gjëje për pjesëmarrësit. P.sh. në një studim të përvojave të të rinjve që mësojnë t’i japin makinës ne mund të gjejmë tema si ‘Drejtimi i makinës si një ceremoni e ndryshimeve jetësore’ (ku një çelës psikosocial në të kuptuarit e domethënies së të mësuarit t’i japësh makinës, është që ajo shënon një ndërthurje kulturore midis adoleshencës dhe moshes madhore). Disa tema do të grupohen përfundimisht nën tema të tjera akoma më të gjera të quajtura ‘tema mbizotëruese’. Për shembull, ‘Të ndjehesh i angështuar e i shastisur gjatë mësimeve të para të drejtimit të makinës’ mund të jetë një kategori mbizotëruese e cila prek një shumëllojshmëri modelesh në përvojat e mishëruara emocionale dhe njohëse të pacientit në fazat e hershme të të mësuarit të drejtimit të makinës, ku ne mund të presim të gjejmë nën – tema që lidhen me, si të thuash, ‘Të ndjerit nervoz’, ‘Të shqëtësohesh nga humbja e kontrollit’ dhe ‘Të përpiqesh të menaxhosh kompleksitetet e detyrës’. Pjesët përfundimtare të temave janë përmbledhur dhe janë vendosur në një tabelë ose strukturë të ngjashme ku prova nga teksti kthen temat e krijuara nga një citat nga teksti.

Analiza

Në AIF, një analizë e mirëfilltë është ajo që balancon përshkrimin fenomenologjik me interpretim kuptimor të qartë e të thellë dhe që i ankoron këto interpretime në llogarinë e pjesëmarrësit. Gjithashtu, ka të ngjarë të mbahet një përqëndrim idiografik (kështu që variacionet e pjesshme nuk humbasin) dhe për të pasur një përqëndrim të thellë në kuptim (ndryshe mund të themi, marrëdhënie rastësore). Një shkallë tejdukshmërie (detaji kontekstual rreth shembullit, një llogari e qartë e procesit, përshkrim adekuat rreth të dhënave, pikat kyçe të ilustruara me citate tekstuale) është gjithashtu mjaft vendimtare në vlerësimin e besueshmërisë dhe transferueshmërisë së një studimi AIF. Angazhimi kundrejt çështjeve të besueshmërisë (siç është kërkimi ndër – vlerësues dhe bashkëpunues, auditi i pavarur ose ndarja në tre pjesë për vlerësim) ka gjithashtu gjasa të rrisë besimin e lexuesit.

Aplikimet e AIF

Për shkak të rritjes së interesave në natyrën konkrete të aspekteve të caktuara të sëmundjeve (si ne i perceptojmë simptomat mendore dhe trupore), AIF ka qënë rekomanduar posaçërisht për tu përdorur në fushën e psikologjisë shëndetësore. Megjithatë, ndërkohë që sipas kësaj përqasjeje të përqëndruar nga subjekti të përjetuarit e sëmundjes është kongruente me një rritje në kërkimin e përqëndruar nga pacienti, gjithashtu është sugjeruar që AIF të ketë qenë historikisht më e punësuara në psikologjinë shëndetësore për shkak të faktit se shumë prej mbështetësve fillestarë kanë pasur karrierë në këtë fushë. Me një rritje të përgjithshme në numrin e studimeve AIF të publikuara gjatë dhjetëvjeçarit të fundit ka sjellë përfshirjen e kësaj metode në shumë fusha përfshirë këtu edhe bisnesin (Psikologjinë Organizative), seksualitetin dhe ndryshimet thelbësore në jetë siç është kalimi në mëmësi (të bëhesh nënë).

Rasti studimor

Nje rast studimi eshte nje “raport I publikuar per nje person, grup apo situate e cila ka qene studiuar gjate kohes. Ne qofte se studimi eshte bere per nje grup, ai shpjegon sjelljen e grupit si nje i tere, dhe jo sjelljen e secilit individ ne ate grup. Studimet mund te prodhohen duke krijuar nje format te thjeshte te metodave te kerkimit. Ato studime mund te gjenden me se shumti ne forma kerkimi, si gazeta dhe konferenca profesionale, ndersa ne prodhimet nga individet me pak. Rezultatet e studimeve mund ti gjejme ne vende te ndryshem ne shume disiplina dhe profesione, duke filluar nga psikologjia, antropologjia, sociologjia, ne politikat e shkencesdheteeducimit, ne shkencat klinike, ne administraen sociale etj.

Metodat vizuale

Nje nder dy arsyet me te mira pse kerkimet sociale ndoshta urojne te perfshine analizimin e imazhit eshte qe studimi I imazheve ose nje qe  perfshine imazhet ne krijimin apo kolektimin e te dhenave ndoshata do te jete e mundur  te zbuloj disa depërtime sociologjik që nuk është e arritshme me mjete të tjera.Ndërsa është vërtetë vetë-evidente projektet kërkimore që të përqëndrohet në mediat vizive, të tilla si një studim i efekteve të duket e parë televizive për fëmijët, ajo është më pak vetë-evidente e vërtetë - dhe shumë më të vështirë për të të provojë - në projekte të tjera.Është relativisht e lehtë të triumfojnë gjetjet e disa pjesë e hulumtimit vizual (disa shembuj janë dhënë në kapitujt e mëvonshme), por më pak e lehtë për të provuar se të njëjtat njohuri nuk mund të ishin të krijuara nga një alternative Metodologjia e hulumtimit. Një do të duhet për të ngritur një seri të hetimeve të kërkimit në të njëjtën temë, me subjekte të njëjtat kërkimore, secilsi identike por për metoda e hulumtimit të punësuar, dhe secili te  hulumtuesit duke përdorur të cilët ishin në dijeni nga rezultatet e ekipeve tjera. Ndërsa kjo mund të jetë e mundur në një laborator Konteksti për një sërë eksperimentesh psikologjike, thonë, numri i variablave do nxjerr jashtë kontrollit, kur u përpoq në fushen e një mjedisi. Kthehemi në këtë çështje në përfundim te librit, por deri atëherë unë kufizojë veten për të përshkruar dallueshmërinë e proceseve kërkimore vizuale dhe gjetjet e tyre në vend se duke e bërë pretendimet si për veçantinë e tyre.

Qasjet sasiore

Metoda Kuantitative,ose sasiore për përpunimin e të cilave mbështetemi te të dhënat numerike që janë zakonishtë të prezantuara në trajtën e statistikave.

Megjithatë, se çfarë të dhënash dhe studimesh do të ofrohen, varet në masë të madhe, nga mënyra se si bëhet studimi, konkretisht :

• me çfarë metodash kërkohen të dhënat, si dizanji i nje kerkimi ;
• si analizohen të dhënat ;
• si interpretohen këto të dhena.

Kerkimi i te dhenave sasiore dhe fenomeneve te caktuara. Duke bërë një pyetje të thjeshte per mbledhjen e të dhënave numerike  dhe  për ti  analizuar ato  duhen përdorur metoda statistikore. Kërkimore sasiore janë eksperimentet, dhe sondazhet.  Statistikat e nxjerra nga kerkimet sasiore mund të përdoren për të përcaktuar ekzistencën e marrëdhënieve shkak-pasoje. Kerkimi sasior është i lidhur me qëndrimin filozofik dhe teorik të pozitivizmit.Metodat  sasiore te  mbledhjes së të dhënave mbështeten në marrjen e kampioneve të rastit dhe të strukturuara ne te  dhënat që i përshtaten përvojave të ndryshme në kategori të paracaktuara. Këto metoda prodhojnë rezultate që janë me të lehtë për tu përmbledhur, krahasohen dhe përgjithësohen. Kerkimi sasior është i shoqeruar me hipoteza  që rrjedhin nga teoria / per të qene me në gjendje për të vlerësuar hipotezat e një fenomeni të caktuar. Në varësi të pyetjes kërkimore, pjesëmarrësit mund të caktohen në mënyrë të rastësishme për trajtime të ndryshme (kjo është e vetmja mënyrë që një studim sasior mund të konsiderohet si një eksperiment të vërtetë.Në qoftë se kjo nuk është e realizueshme, studiuesi mund të mbledhe të dhëna mbi pjesëmarrjen dhe karakteristikat e situatës në mënyrë që te kontrolloje statistikisht ndikimin e tyre, ose rezultatin, I ndryshueshem ose jo. Nëse qëllimi është për të përgjithësuar nga pjesëmarrësit e kerkimit  ne një popullsi më të madhe, studiuesi duhet te  punësojë per marrjen e kampioneve për të përzgjedhur pjesëmarrësit. Në të dy kerkimet kualitativ ose sasior, studiuesi mund të mbledhë të dhëna primare ose sekondare. Të dhënat primare  jane të dhënat e mbledhura posaçërisht për kërkime, të tilla si  intervistat apo pyetësorët. të dhënat e tjera jane te dhëna që ekzistojne, të tilla si të dhënat e regjistrimit, të cilat mund të ri-përdoren për kërkime. Kjo praktike kerkimore eshte e sakte për të përdorur të dhënat dytësore kudo që të jetë e mundur. Metoda mikse, përfshin elemente sasiore dhe cilësore, duke përdorur të dhënat si primare ashtu dhe sekondare, kjo metode po  bëhet gjithnjë e më e zakonshme.Të dhënat e madha kane sjellë ndikim të madh në metodat e kërkimit që tani studiuesit nuk përpiqen per mbledhjen e të dhënave, si dhe metoda për të analizuar me lehtë studimin. Në dispozicion jane sasi të madhe të të dhënave qe kanë ndryshuar. Kerkimi     joempirike i referohet një qasje te re që është e bazuar në teorine e krahasimit dhe përdorimin e vëzhgimit dhe eksperimenteve për të arritur rezultatin. Si e tillë, kerkimi joempirik kërkon zgjidhje për problemet duke përdorur njohuritë ekzistuese si burimi i saj. Kjo, nuk do të thotë se ide të reja dhe risi nuk mund të gjenden brenda pistave të njohurive ekzistuese dhe të vendosura. Kerkimi joempirike nuk është një alternativë absolute e kerkimit empirik, sepse ato mund të përdoren së bashku për të mbështetur një qasje kërkimore. As një nuk është më pak efektive se sa të tjerat që kanë qëllimin e tyre të veçantë në jetë dhe në shkencë.

Joeksperimentale

Metodologjia e anketave

Metodologjia e anketave është një fushë e Statistikave të Aplikuara që studion nxjerrjen e kampioneve të njësive individuale nga një popullatë dhe teknikat e mbledhjes së të dhënave, të tilla si ndërtimi i pyetësorit dhe metodat për përmirësimin e numrit dhe saktësisë së përgjigjeve ndaj anketave.

Sondazhet statistikore ndërmerren me qëllimin e marrjes së konkluzione statistikore për popullsinë që po studiohet, dhe kjo varet fuqimisht nga pyetjet e anketës. Anketat rreth shëndetit publik, anketat për hulumtimin e tregut, anketat qeveritare dhe regjistrimet, janë të gjitha shembuj të hulumtimit kuantitativ që përdorin metodologjinë bashkëkohore për t'iu përgjigjur pyetjeve në lidhje me një popullsi. Edhe pse regjistrimet nuk përfshijnë një "mostër", ata përfshijë aspekte të tjera të metodologjisë së anketave, si: pyetësorët, intervistuesit dhe teknikat që duhen ndjekur pas mospërgjigjes. Sondazhet japin informacion të rëndësishëm për të gjitha llojet e informimit publik dhe fushave kërkimore, p.sh., marketing, psikologji, shëndetësi dhe sociologji. ^[1]

Qasjet e perzjera (mixed methods)

Si p.sh. hulumtimet e tregut.

Qasjet metodike sipas qëllimit të kërkimit

Qasjet kryesore metodike ndahen në :

1. Qasja normative, e cila konsiston rreth asaj se “SI DUHET TË JETË” vlera dhe jo “SI ËSHTË”
2. Qasja kërkimore empirike, e cila mundohet që realitetin politik ta interpretoj në mënyre sa më objektive

• vrojtimeve,
• përvojave,
• instrumenteve, si metodologjia e anketave,
• metodave të caktuara shkencore,

1. duke testuar tezat dhe matur të dhënat e fituara, në kuptimin e verifikimit dhe falsifikimit të tyre (sipas tezës së Karl Popper-it), gjithnje duke u nisur nga pyetja se “ÇFARË ËSHTË” edhe “SI ËSHTË”.

PYETJET QE NGRE KERKIMI SHKENCOR

Duke ju referuar studiuesit William N. Dunn, kërkimet zakonisht ju referohen dhe orientohen rreth pyetjeve si psh :

• Cila është çështja për të cilën kërkohet zgjidhja ?
• Çfarë qasje duhet ndjekur për të zgjidhur këtë çështje, si dizanji nje kerkimi?
• Çfarë rezultati pritet të arrihet ?
• A e mundësojnë këto rezultate zgjidhjen e çështjes së caktuar ?
• Çfarë masa shtesë duhet ndërmarrë nëse këto veprime nuk do ishin të mjaftueshme ?
• Cila alternativa duhet ofruar në këtë rast ?

KARAKTERI I KERKIMIT SHKENCOR

Studimi kërkimor politik është inter-disiplinar prandaj edhe metodat e përdorura janë të huazuara nga fusha të tjera shkencore. Të gjitha këto disiplina si dhe metodat e tyre janë të ndërvarura dhe interferojnë edhe me faktorë të tjerë, të cilët nuk duhet të anashkalohen.

Ndërsa matjet e indikatorëve brenda politikave përkatëse mund të bëhen në forma statistikore, përmes figuravedhe tëdhënaveqoftë ekonomike apo nga anketimet e opinionit publik ose përmbajtësore përmes shqyrtimit ligjor, apo politik; ose edhe në formë të krahasimeve me politika të ndryshme të vendeve të tjera.

Metodë unike, ideale dhe të caktuar nuk ka, ajo varet kryekëput nga vet objekti i studimit.

“Mirëpo një ndër mënyrat e kërkimit më të shpeshta dhe më të përhapura në Shkenca Politike është padyshim metoda krahasuese, që njihet edhe si “metoda mbretëreshë e Shkencave Politike”” (shih:Schubert /Bandelow, 2003: 210).

METODA KRAHASUESE

Kjo metode nënkupton krahasimin e dy apo me shumë objekteve të studimit.

Metoda Krahasuese përbëhet prej konstatimit të ngjashmërisë dhe ndryshimeve mes dukurive të ndryshme, psh. të kuptohen dhe të interpretohen më mire shtetet dhe politikat e caktuara të tyre ; shkalla e zhvillimeve ekonomike ; niveli arsimor ; administrimi ; menaxhimi i burimeve etj.

Krahasimet mund të bëhen mes fushave, faktorëve dhe aktorëvetë ndryshëm, apo edhe ndërmjet shteteve ose organizatave të ndryshme.

Në aspektin kohor mund të jenë

• diakron- pra në kohë të ndryshme,
• sinkron- në kohë të njëjtë.

Në sferën hapësinore studimet krahasuese mund të jenë :

• Brenda-shtetërore (psh. krahasimi i partive politike të një vendi) ;
• Ndër-shtetërore (p.sh krahasimi i të ardhurave mesatare apo shkallës së papunësisë mes dy apo më shumë shteteve) ;
• Ndër-rajonale (modelet krahasuese mund të përdoren ndërmjet rajoneve në disa aspekte si p.sh politikat energjetike në Ballkan dhe Skandinavi apo politikat tregtare ndërmjet Amerikës Latine dhe Azisë qëndrore, etj) ;
• Globale, në të cilat bëhen krahasimet mes rendeve botërore në kohëra të ndryshme me karakter të përgjithshëm siç është kërkimi për ngrohjen globale, popullsinë botërore, terrorizmi ndërkombetar, etj.

RENDESIA E KRAHASIMIT METODIK

Kjo metode ka vlerën e vet praktike, sepse duke krahasuar dukuritë e ndryshme shoqërore, institucionet e ndryshme qeveritare dhe duke zbuluar vetitë e njëjta apo te ndryshme nga ky krahasim, konstatohen përparësitë apo mangësitë konkrete e asaj qe dëshirojmë te studiojmë dhe te njohim.

Janë të njohura raportet e shumta ndërkombëtare, rajonale dhe kombëtare që bazohen në metoda krahasuese dhe që publikohen periodikisht për çështje të caktuara, të tilla mund të jenë kërkimet statistikore të numrit të veprave kriminale apo të konflikteve të armatosura, shkallës së papunësisë, barazisë mes meshkujve dhe femrave në tërë vendet e botës nga institucionet qeveritare dhe organizatat joqeveritare ndërkombëtare, indeksi i zhvillimit njerëzor (Human Development Index) nga OKB-ja, liritë politike nga Instituti Freedom House, shkalla e korrupsionit nga organizata Transparency International e kështu me radhë.

Së fundi duhet mbajtur mend një postulat në Shkencën e Kërkimit Metodat janë të varura nga teoritë, ndërsa teoritë të ndërlidhura me hipotezat, dhe hipotezat me pyetjen kërkuese dhe të gjitha këto varen nga të dhënat respektive të cilat duhen interpretuar dhe analizuar.

Konceptet dhe termat bazë në Kërkimin Shkencore

Teoria

Teoria është një bashkësi konceptesh të ndërlidhura që drejtojnë veprimet dhe nocionet (Nugent, 1987).

Teoritë sigurojnë orjentime ose udhëzime për të ndërhyrë dhe ndihmuar, për të shpjeguar gjëra, fakte që nuk janë plotësishtë të qarta. Teoritë duhen konceptuar si një ndërthurje e asaj që është e ditur me ato që hamendesohen, pra me gjëra që hipotetikisht mund të qëndrojnë (hipotezën do ta shohim pak më poshtë). Teoritë kanë tre funksione qëndrore organizimi, shpjegimi, parashikimi.

Duhet pasur parasysh që kërkimi shkencor që secili bënë ndikohet në mënyrë të ndjeshme nga teoritë që studjuesi zgjedh për tu bazuar. Teoritë për studjuesin e Shkencave Politike dhe shoqërore në përgjithësi, udhëhiqen ndjeshëm nga parashikimet rreth botës, realitetit në të cilin ne operojmë.

Një teori mund të krahasohet më një hartë mendore ku shihen rrugët dhe shtigjet e drejtimit shkencor. Një teori e mirë dhe rezistente në kohë, padyshim i hap rrugë qindra studimeve shkencore të mapasëshme.

Hipoteza

Hipoteza është një pohim i shprehur si një deklarim. Është një premisë që mund të përdoret si bazë për kërkimin shkencor në Shkencat Politike. Babbie (1986) e përcakton hipotezën si :një pritje rreth asaj se si gjërat duhet të jenë në botë, nesë parashikimet teorike janë të sakta”. Hipoteza duhet konsideruar si versioni formal i hamendësimit të studjuesit, i cili më pas ia nënshtron këtë hipotezë një procedure të komplikuar dhe të hollësishme testimi, kjo procedurë njihet si Testimi i Hipotezës.

Hipoteza mund të parashikoj një drejtim ose të shpreh një marrëdhënie të pranueshme mes variblave (për të cilët do flasim më pas).

Ato që njihen si hipoteza rstësore, apo neutrale janë shumë të shpeshta, një rast mund të jetë “nota mesatare e universitetit varet nga nota mesatare e shkollës së mesme”, kjo nuk aspak e vërtetë, madje nuk ka asnjë lidhje mes të dy pjesëve të hipotezës. Në këtë rast hipoteza quhet e pavlefshme. Hipoteza e pavlefshme na tregon se nuk ka asnjë korrelacion, qoftë ngjashmërie qoftë dallimi mes subjekteve që krahasohen.

Variablat

Variablat njihen edhe si ndryshorë dhe paraqesin një koncept të matshëm siç mund të jetë mosha, pesha, pasuria, bindja politike etj. Varibli na tregon se subjektet për të cilët ne po mbledhim të dhëna, kanë një numër të pafundëm dallimesh në dimensione të ndryshme. Variablat mund te mendohen si rregulla për klasifikimin e njerëzve, qëndrimeve, besimeve etj ne kategori te ndryshme (Kidder & Jud, 1986). Duet pasur parasysh që vlera e variablit është e ndryshueshme.

Variablat mund të jenë diskrte dhe që shfaqin zgjedhjet “ose…/ose…, pra një njeri mund të jetë ose femër osë mashkull; një shtet mund të jetë ose i madh ose i vogël. Nga na tjetër variablat mund të jenë dhë te vazhdueshëm, pra janë të vazhdueshëm në kuptimin e variacionit të tyre, brenda një sërë mundësish, psh. kur masim nivelin e demokracisë së një shteti, sipas një sistemi pikëzim nga 1 deri në 100, shteti që është subjekt i studimit tonë mbase nuk është 100 pikë, por le të thëmi varojn nga 85-90 pikë demokraci.

Variablat ndahen në :

• Variabla të pavarur, janë variabla që mendohet se influencojnë fenomenin që kemi objekt studimi. Psh. papunësia është një variabël i pavarur nëse ne studiojmë problemin e alkoolizmit. Duhet pasur parasysh që variablat e pavarur janë të kontrollueshëm dhe te manipuleshëm nga studiuesi.
• Variabla të varura, janë ndryshorët të cilët studiuesi përpiqet t’i parashikoj, pikërisht reagimin e variablave të varur duam të shohim dhe të masim në një studim kërkimor. Variabli i varur në një studim, mund të shërbej si variabël i pavarur në një studim tjetër.

Te dhënat

Të dhënat përfshijnë te gjithë informacionin që mblidhet gjate një studimi por qe ende nuk është analizuar dhe përpunuar. Do me thëne quhen te dhëna te gjitha informacionet qe merren dhe i nënshtrohen analizës se përpunimit metodologjik.

Për te ekzaminuar te dhënat studiuesi përpiqet te gjej rrugën qe e ndihmon për te kuptuar problemin ose fenomenin që ka në shqyrtim.

Matjet

Kur flasim për kërkimin ne shkencat sociale, ku bëjnë pjese dhe shkencat politike, duhet pasur parasysh një nocion “diçka qe përcaktohet mund edhe te matet”. Nëse do na duhej t’i japim një përkufizim matjes mund te themi qe është procesi për te kuatifikuar pozitën shoqërore, qëndrimet, sjelljet dhe konceptet teorike. Ne lidhje me matjen ekzistojnë dy aksioma të Walter Hudson (1977) : “Nëse nuk mund te kryeni matje te një problemi, atëherë ai nuk ekziston”. & “Nëse nuk mund te kryeni matje për problemin, atëherë nuk mund ta trajtoni atë” P.sh. Nuk mund të themi se po jetojmë në një ambient të ndotur nëse nuk do të kishte kritere mbi ndotjen apo edhe aparate matëse të ndotjes së ajrit , ujit apo tokës.

Subjekti

Subjekti është personi, shteti, partia, institucioni që merr pjese ne studimin kërkimor. Përmes subjekteve merren te dhenat te cilat me pas do t’i përpunojmë, ekzaminojmë, masim dhe analizojmë.

Korrelacioni

Korrelacioni është një madhësi statistikore qe na ndihmone te kuptojmë relacionin mes dy variablave. Pra, përmes korrelacionit ne zbulojmë lidhjen e shkakësisë. Megjithatë jo te gjithë korrelacionet qëndrojnë, kështu psh. para disa kohesh doli një lajm sipas te cilit ekziston një lidhje mes nivelit te inteligjencës dhe te qenit miop, kjo sepse, sipas studimit, miopet dilnin me mire ne testet e inteligjencës. Por kjo nuk do te thotë aspak qe korrelacioni është i dykahshem, pra askush nuk mendon qe do te ris inteligjencën duke u bere miop.

Njësia e analizës

Njësia e analizës është objekti ndaj te cilit merret informacion ne kuadër te një studimi te dhëne. Njësia e analizës, pra objekti mund te jete individ (respondent), nëse kemi te bëjmë me anketime apo intervista, por mund te jete edhe institucion, shtet apo qytet, kjo varet nga studimi qe do te kryhet.

Popullata teorike

Popullata teorike është tërësia e te gjitha njësive te analizës, apo siç thamë me sipër, grupi I objekteve mbi te cilat do te shtrihet studimi dhe nga te cilat do te marrim informacion.