Panteizmi natyralist
Panteizmi natyralist ose i njohur gjithashtu si panteizmi shkencor, është një formë e panteizmit. Është përdorur në mënyra të ndryshme si për të lidhur Zotin ose hyjninë me gjëra konkrete, [1] determinizmin, [2] ose substancën e universit . [3] Zoti, nga këto këndvështrime, shihet si agregat i të gjitha dukurive të unifikuara natyrore. [4] Fraza shpesh është lidhur me filozofinë e Baruch Spinozës, [5] edhe pse akademikët ndryshojnë në mënyrën se si përdoret.
Përkufizimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Termi "panteizëm" rrjedh nga fjalët greke pan (greqisht: πᾶν) që do të thotë "të gjithë" dhe theos (θεός) që do të thotë Zot. Ajo u shpik nga Joseph Raphson në veprën e tij De spatio reali, botuar në vitin 1697. [6] Termi u prezantua në anglisht nga shkrimtari irlandez John Toland në veprën e tij të vitit 1705 Socinianism Truly Stated, nga një panteist që e përshkroi panteizmin si "mendimin e atyre që nuk besojnë në asnjë qenie tjetër të përjetshme përveç universit". [7]
Termi "natyralist" rrjedh nga fjala " natyralizëm ", e cila ka disa kuptime në filozofi dhe estetikë. [8] Në filozofi termi shpesh tregon pikëpamjen se gjithçka i përket botës së natyrës dhe mund të studiohet me metodat e përshtatshme për studimin e asaj bote, dmth . [9] Në përgjithësi nënkupton mungesën e besimit në qeniet e mbinatyrshme. [8]
Konceptimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Joseph Needham, një studiues modern britanik i filozofisë dhe shkencës kineze, e ka identifikuar taoizmin si "një panteizëm natyralist që thekson unitetin dhe spontanitetin e operacioneve të Natyrës". [10] Kjo filozofi mund të datohet në fund të shekullit të IV pes.
Shkolla filozofike helenistike greke e stoicizmit (e cila filloi në fillim të shekullit të 3-të pes) [11] hodhi poshtë idenë dualiste të sferave të veçanta ideale/ndërgjegjshme dhe materiale, dhe identifikoi substancën e Zotit me të gjithë kozmosin dhe qiellin. [3] Megjithatë, jo të gjithë filozofët që e bënë këtë mund të klasifikohen si panteistë natyralistë. [12]
Panteizmi natyralist u shpreh nga mendimtarë të ndryshëm, [5] duke përfshirë Giordano Bruno, i cili u dogj në dru për pikëpamjet e tij. [13] Megjithatë, filozofi holandez i shekullit të 17-të Spinoza u bë veçanërisht i njohur për të. [5]
Duke u mbështetur ndoshta në idetë e Dekartit, [14] Baruch Spinoza lidhi Zotin dhe Natyrën përmes frazës deus sive natura ("Zoti, ose Natyra"), [15] [16] [17] duke e bërë atë babanë e panteizmit klasik . Ai u mbështet në racionalizmin dhe jo në qasjen më intuitive të disa traditave lindore. [18]
Filozofia e Spinozës, e njohur ndonjëherë si Spinozizëm, është kuptuar në një sërë mënyrash dhe ka shkaktuar mosmarrëveshje të tilla si polemika e panteizmit . Megjithatë, shumë studiues e kanë konsideruar atë si një formë të panteizmit natyralist. Kjo ka përfshirë shikimin e unitetit panteist si të natyrshëm. Të tjerë fokusohen në aspektin determinist të natyralizmit. [19] [20] Spinoza frymëzoi një sërë panteistësh të tjerë, me shkallë të ndryshme idealizmi ndaj natyrës. [21] [22] Megjithatë, ndikimi i Spinozës në kohën e tij ishte i kufizuar. [23] [24]
Studiuesit e kanë konsideruar Spinozën themeluesin e një linje të panteizmit natyralist, edhe pse jo domosdoshmërisht të vetmin. [25] [26] [27]
Në vitin 1705 shkrimtari irlandez John Toland miratoi një formë të panteizmit në të cilën shpirti i Zotit është identik me universin material. [7] [28] [29]
Natyralisti gjerman Ernst Haeckel (1834–1919 ) propozoi një panteizëm monist në të cilin ideja e Zotit është identike me atë të natyrës ose substancës. [30]
Lëvizja Panteiste Botërore, e filluar në vitin 1999, e përshkruan Panteizmin Natyralist duke përfshirë nderimin për universin, realizmin, natyralizmin e fortë dhe respektin për arsyen dhe metodën shkencore si metoda të të kuptuarit të botës. [31] Paul Harrison e konsideron pozicionin e tij ekuivalentin më të afërt modern me atë të Toland. [7]
Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Ethical and Religious Thought in Analytic Philosophy of Language by Quentin Smith, 1998, Yale University Press, p. 226
- ^ Paul Tillich: Theologian of the Boundaries by Paul Tillich, Mark K. Taylor, Mark Lewis Taylor, Collins, 1987, p. 165
- ^ a b Panentheism--The Other God of the Philosophers, John W. Cooper, Baker Academic, 2006, p. 39
- ^ Lectures on Divine Humanity by Vladimir Sergeyevich Solovyov, Lindisfarne Press, 1995, p. 79
- ^ a b c The history of European philosophy: an introductory book by Walter Taylor Marvin, Macmillan Company, 1917, p. 325: “Naturalistic pantheism had already made its appearance in the sixteenth century and most notably in the writings of Giordano Bruno; but its most famous teacher was the seventeenth century philosopher Benedict Spinoza.”
- ^ Ann Thomson; Bodies of Thought: Science, Religion, and the Soul in the Early Enlightenment, 2008, page 54.
- ^ a b c Harrison, Paul. "Toland: the father of modern pantheism". Pantheist History. World Pantheist Movement. Marrë më 7 shtator 2012.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b A Dictionary of Philosophy, ed. T. Mautner, Blackwell, 1996
- ^ Oxford Companion to Philosophy, ed. Ted Honderich, Oxford University Press, 1995
- ^ Science and Civilisation in China: Volume 2, Joseph Needham, Cambridge University Press, 1956, p. 38
- ^ Stoicism, Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- ^ Cooper, John W. (2006). Panentheism: The Other God of the Philosophers: From Plato to the Present. Baker Academic. fq. 16.
Naturalistic pantheism anticipates Bruno, Spinoza, Toland, Einstein (not Schelling, Hegel) defining God in terms of Nature should not be construed as naturalistic pantheism. By "Nature" Eriugena means something like "Reality" rather than the mere physical universe. "But his position is in fact closer to the naturalistic pantheism of ancient Stoicism. The World-Soul is not a higher reality that generates the physical world but the rational causal agent immanent in the world"...
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Turner, William (prof. of philosophy at the Catholic University), "History of Philosophy", 1903, p. 429
- ^ Elements of general philosophy By George Croom Robertson, p. 282
- ^ Elements of General Philosophy, George Croom Robertson, John Murray, 1896, p. 282
- ^ Matthew Arnold: Between Two Worlds, AJ Lubell, Modern Language Quarterly, 1961, Duke University Press, page 5
- ^ A Concise Dictionary of Theology by Gerald O'Collins, Edward G. Farrugia, Paulist Press, 2000, p. 188
- ^ Philosophies of History: Meeting of East and West in Cycle-pattern ... Grace Edith Cairns, 1962
- ^ Tillich, Paul; Taylor, Mark Kline (1987). Paul Tillich: Theologian of the Boundaries (bot. 1. Fortress Press). London: Collins. fq. 165. ISBN 9780800634032.
Naturalistic pantheism "denies finite freedom" as in Spinoza (as opposed to idealistic type of pantheism which identifies God with the universal essence of being)...
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Christian philosophy, God: being a contribution to a philosophy of theism by John Thomas Driscoll, Benzinger 1904, p. 190
- ^ Goethe, Nietzsche, And Wagner: Their Spinozan Epics of Love And Power by T. K. Seung, p. 11
- ^ The five great skeptical dramas of history by John Owen (theologian), 1896, p. 13
- ^ Christian Ethics by Adolf Wuttke (theologian), 1876, p. 289, p. 327
- ^ Matthew Arnold: Between Two Worlds, AJ Lubell, Modern Language Quarterly, 1961, Duke University Press... Page 5
- ^ Nothingness in the theology of Paul Tillich and Karl Barth by Sung Min Jeong University Press of America, 2003, p. 24
- ^ George Finger Thomas (prof of religious thought), "Philosophy and religious belief", 1970, p. 92
- ^ The riddle of the universe by Edward Douglas, London: Fawcett, 1893, p. 30
- ^ "Materialism in Eighteenth-Century European Thought" in New Dictionary of the History of Ideas, 2005, ed. Peter Machamer and Francesca di Poppa
- ^ The Middle Works of John Dewey, Volume 2, SIU Press, 1976, p. 184
- ^ The Presbyterian and reformed review, Volume 7, Anson D.F. Randolph, 1896, p217
- ^ "Is your spiritual home right here on Earth?". World Pantheist Movement. Marrë më 7 shtator 2012.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)