Rajhu
Rajhu (gjermanisht: Reich) është një fjalë me prejardhje gjermane, kuptimi i së cilës është analog me fjalën "mbretëri". Termat Kaiserreich (fjalë për fjalë "mbretëria e një perandori") dhe Königreich (fjalë për fjalë "fusha e një mbreti") përdoren përkatësisht në gjermanisht në lidhje me perandoritë dhe mbretëritë. Termi Rajh i referohet "Gjermanisë gjatë periudhës së kontrollit nazist nga viti 1933 deri më 1945".
Termi Deutsches Reich (ndonjëherë i përkthyer si "Perandoria Gjermane") vazhdoi të përdoret edhe pas rënies së Perandorisë Gjermane dhe shfuqizimit të monarkisë në vitin 1918. Nuk kishte perandor, por shumë gjermanë kishin ambicie imperialiste. Sipas Richard J. Evans:
Përdorimi i vazhdueshëm i termit 'Perandoria Gjermane', Deutsches Reich, nga Republika e Weimarit... ngjallte një imazh mes gjermanëve të arsimuar që rezononte shumë përtej strukturave institucionale që krijoi Bismarku: pasardhësi i Perandorisë Romake; vizioni i Perandorisë së Perëndisë këtu në tokë; universaliteti i pretendimit të tij për suzerenitet; dhe në një kuptim më prozaik, por jo më pak të fuqishëm, koncepti i një shteti gjerman që do të përfshinte të gjithë gjermanishtfolësit në Evropën Qendrore - 'një popull, një Reich, një udhëheqës', siç ishte slogani nazist.[1]
Termi rrjedh nga fjala gjermanike që në përgjithësi do të thotë "realm", por në gjermanisht, zakonisht përdoret për të përcaktuar një mbretëri ose një perandori, veçanërisht Perandorinë Romake.[2] Termat Kaisertum ("Imperium") dhe Kaiserreich ("Realm Perandorake") përdoren në gjermanisht për të përcaktuar në mënyrë më specifike një perandori të sunduar nga një perandor.[2]
Termi reich përdoret për perandoritë historike në përgjithësi, të tilla si Perandoria Romake (Römisches Reich), Perandoria Persiane (Perserreich), dhe si Tsardom i Rusisë ashtu edhe Perandoria Ruse (Zarenreich, fjalë për fjalë "mbretëria e Carëve"). Österreich, emri i përdorur për Austrinë sot është i përbërë nga "Öster" dhe "Reich" që fjalë për fjalë do të thotë "Mbretëria Lindore". Emri dikur i referohej pjesëve lindore të Perandorisë së Shenjtë Romake.
Në historinë e Gjermanisë në mënyrë specifike, përdoret për t'iu referuar:
- Mbretëria e Frankëve mesjetare të hershme (Francia) dhe Perandoria Karolinge (Fränkisches Reich dhe Karolingerreich);
- Perandoria e Shenjtë Romake (Heiliges Römisches Reich), e cila zgjati nga kurorëzimi i Karlit të Madh si Perandor i Shenjtë Romak në vitin 800, deri më 1806, kur u shpërbë gjatë Luftërave Napoleonike;
- Perandoria Gjermane (Deutsches Reich ose Deutsches Kaiserreich), e cila zgjati nga bashkimi i Gjermanisë më 1871 deri në rënien e saj pas Luftës së Parë Botërore, gjatë Revolucionit Gjerman të 1918-1919;
- Republika e Weimarit e viteve 1919–1933 vazhdoi të përdorte Deutsches Reich si emrin e saj zyrtar;
- Gjermania Naziste, shteti i referuar shpesh si Rajhu i Tretë, i cili zgjati nga Akti Mundësues në vitin 1933 deri në fund të Luftës së Dytë Botërore në Evropë më 1945. Ai vazhdoi të përdorte emrin zyrtar, Deutsches Reich, deri në vitin 1943, kur ishte u riemërua në Großdeutsches Reich (Rajhu i Madh Gjerman).
Nazistët miratuan termin "Rajhu i Tretë" si një mjet propagande, sepse donin të legjitimonin qeverinë e tyre si pasardhëse të Rajhut të Parë dhe të Dytë të riemërtuar në mënyrë retroaktive. Termat "Rajhu i Parë" dhe "Rajhu i Dytë" nuk përdoren nga historianët, dhe termi "Rajhu i Katërt" përdoret kryesisht në trillime dhe humor politik, megjithëse përdoret gjithashtu nga ata që pajtohen me besimin në neo-nazizëm.
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Evans, Richard J. (2005). The Coming of the Third Reich (në anglisht). Penguin. fq. 33. ISBN 9781101042670. Arkivuar nga origjinali më 2018-05-04.
- ^ a b Tuttle, Herbert (shtator 1881). "The German Empire". Harper's New Monthly Magazine (në anglisht). Vëll. 63 no. 376. fq. 593.