Rigveda
Rigveda ose Rig Veda (Sanskritisht: ऋग्वेद ṛgveda, nga ṛc "lavdërim" dhe veda "njohuri") është një koleksion i lashtë indian i himneve sanskrite vedike ( sūktas ). Është një ndër katër tekstet e shenjta kanonike hindu ( śruti ) të njohura si Vedat . [1] Vetëm një Shakha nga të shumtat mbijetoi deri më sot, domethënë Śakalya Shakha. Pjesa më e madhe e përmbajtjeve të përfshira në Shakhat e mbetura tani janë humbur ose nuk janë të disponueshme në forumin publik. [2]
Rigveda është teksti më i vjetër i njohur në sanskritishten vedike . [3] Shtresat e saj të hershme janë ndër tekstet më të vjetra ekzistuese të një gjuhë indo-evropiane . [4] Tingujt dhe tekstet e Rigveda-s janë përcjellë gojarisht që nga mijëvjeçari i 2-të pes. [5] [6] [7] Dëshmitë filologjike dhe gjuhësore tregojnë se pjesa më e madhe e Rigveda Samhita-s u kompozua në rajonin veriperëndimor të nënkontinentit Indian (shih lumenjtë Rigvedikë ), ka shumë të ngjarë midis viteve 1500 dhe 1000 pes, [8] [9] [10] edhe pse një hark më i gjerë mes viteve 1900 – 1200 është propozuar gjithashtu. [11] [12]
Teksti është i organizuar në shtresa, i përbërë nga Samhita, Brahmanas, Aranyakas dhe Upanishads. Rigveda Samhita është teksti thelbësor, i cili është një koleksion prej 10 librash ( maṇḍala t) me 1,028 himne ( sūkta t) në rreth 10,600 vargje (të quajtur ṛc, dhënësë të emrit Rigveda ). Ndër tetë librat – Librat 2 deri në 9 – që u kompozuan më herët, himnet flasin kryesisht rreth kozmologjisë, riteve dhe ritualeve dhe lavdërojnë hyjnitë. [3] Librat më të fundit (Librat 1 dhe 10) gjithashtu trajtojnë pyetje filozofike ose spekulative, [3] virtyte të tilla si dāna (bamirësia) në shoqëri, pyetje rreth origjinës së gjithësisë dhe natyrën e hyjnores, [13] dhe çështje të tjera metafizike.
Disa nga vargjet e tij vazhdojnë të recitohen gjatë lutjeve hindu dhe kremtimit të riteve të kalimit (të tilla si dasmat), duke e bërë atë ndoshta tekstin më të vjetër fetar në botë, i cili është përdorim të vazhdueshëm. [14]
Datimi dhe konteksti historik
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit].png)
Datimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Sipas Jamison-it dhe Brereton-it, në përkthimin e tyre të vitit 2014 të Rigveda-s, datimi i këtij teksti "ka qenë dhe ka të ngjarë të mbetet një çështje debati dhe rishqyrtimi". Propozimet e deritanishme të kohore janë të gjitha të nxjerra nga stili dhe përmbajtja brenda vetë himneve. [3] Vlerësimet filologjike priren ta datojnë pjesën më të madhe të tekstit në gjysmën e dytë të mijëvjeçarit të dytë pes. Duke qenë të kompozuara në një gjuhë të hershme indo-ariane, himnet duhet ta pasdatojnë indo-iraniane, që caktohet afërsisht në vitin 2000 pes. [15] Një datë e arsyeshme afër asaj të përbërjes së bërthamës së Rigvedës është ajo e dokumenteve Mitanni të Sirisë veriore dhe Irakut ( rr. 1450 – 1350 pes), të cilat përmendin edhe perënditë vedike si Varuna, Mitra dhe Indra. Dëshmi të tjera tregojnë gjithashtu për një kompozim afër vitit 1400 pes. [16]
Thelbi i Rigvedës pranohet jetë i datuar deri në fund të epokës së bronzit, duke e bërë atë një nga shembujt e paktë me një traditë të pandërprerë. Përbërja e tij zakonisht datohet afërsisht midis rr. 1500 dhe 1000 pes. Sipas Michael Witzelit, kodifikimi i Rigvedës u bë në fund të periudhës Rigvedike midis rr. 1200 dhe 1000 pes, në mbretërinë e hershme Kuru. [10] Asko Parpola argumenton se Rigveda u sistemua rreth vitit 1000 pes, në kohën e mbretërisë Kuru. [17]
Teksti
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Përbërja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]"Librat e familjes" (2 – 7) lidhen me klane dhe prijës të ndryshëm, që përmbajnë himne nga anëtarët e të njëjtit fis në çdo libër; por edhe klane të tjera janë të përfaqësuara në Rigvedë. Librat e familjes lidhen me rajone specifike dhe përmendin mbretër të shquar si Bharata dhe Pūru. [1]
Tradita shoqëron një rishi (kompozitor) me çdo ṛc (varg) të Rigvedës . Shumica e sūktave u vihen në autorësi një kompozitori të vetëm; për secilën prej tyre, Rigveda përfshin një himn āprī specifik për linjën (një sukta e veçantë me strukturë formule të ngurtë, e përdorur për rituale). Në total, 10 familje rishish përbëjnë më shumë se 95 për qind të ṛc-eve.
| Libër | Klani | Rajoni [1] |
|---|---|---|
| Mandala 2 | Gṛtsamada | Veri-Perëndim, Punjab |
| Mandala 3 | Viśvāmitra | Punjab, Sarasvatī |
| Mandala 4 | Vāmadeva | VP, Punjab |
| Mandala 5 | Atri | VP → Punjab → Yamunā |
| Mandala 6 | Bharadvaja | VP, Punjab, Sarasvati; → Gaṅgā |
| Mandala 7 | Vasiṣṭha | Punjab, Sarasvati; → Yamunā |
| Mandala 8 | Kaṇva dhe Āṅgirasa | VP, Punjab |
Organizimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Mandalat
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Teksti është i organizuar në dhjetë "libra", ose maṇḍalas ("rrathë"), me moshë dhe gjatësi të ndryshme. [18] "Librat e familjes", mandalat 2 – 7, janë pjesa më e vjetër e Rigvedës dhe librat më të shkurtër; ato janë të renditura sipas gjatësisë (në rend zbritës të gjatësisë së himneve për libër) dhe përbëjnë 38% të tekstit. [19] [3]
Himnet janë të renditura në koleksione, secili që ka të bëjë me një hyjni të veçantë: Agni vjen i pari, Indra vjen e dyta, e kështu me radhë. Ato u vihen në autorësi dhe u kushtohen një rishi (i urtë) dhe familjes së tij të studentëve. [20] Brenda çdo koleksioni, himnet janë renditura në rend zbritës të numrit të strofave për himn. Nëse dy himne në të njëjtin koleksion kanë numër të barabartë strofash, atëherë ato renditen në mënyrë që numri i rrokjeve në metër të jetë në rend zbritës. [18] [21] Mandalat e dyta deri në të shtatën kanë një format uniform. [19]
Mandala e tetë dhe ajo e nëntë, që përmbajnë himne të moshave të përziera, përbëjnë përkatësisht 15% dhe 9%. Mandala e nëntë i kushtohet tërësisht Somës dhe ritualit Soma . Himnet në mandalën e nëntë janë të renditura si nga struktura e tyre prozodiale ( chanda ) ashtu edhe nga gjatësia e tyre. [19]
Mandala e parë dhe ajo e dhjetë janë më të rejat; janë edhe librat më të gjatë, me 191 sukta secili, duke zënë 37% të tekstit. Megjithatë, disa nga himnet në mandalat 8, 1 dhe 10 mund t'i përkasin një periudhe më të hershme dhe mund të jenë po aq të vjetra sa materiali në librat e familjes. [22] Mandala e parë ka një vendosje unike që nuk gjendet në nëntë mandalat e tjera. 84 himnet e para të mandalës së dhjetë kanë një strukturë të ndryshme nga himnet e mbetura në të. [19]
Himnet dhe prozodia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Çdo mandala përbëhet nga himne ose sūkta ( su- + ukta, fjalë për fjalë, "e recituar mirë, eulogji ") të paracaktuara për rituale të ndryshme. Sūktat nga ana e tyre përbëhen nga strofa individuale të quajtura ṛc ("lavdërim", shumës. ṛcas ), të cilat analizohen më tej në njësi vargu të quajtura pada (" këmbë " ose hap).
Himnet e Rigvedës janë në metra të ndryshëm poetikë në sanskritishten vedike. Metrat më të përdorur në ṛcas janë gayatri (3 vargje me 8 rrokje), anushtubh (4×8), trishtubh (4×11) dhe jagati (4×12). Metri trishtubh (40%) dhe metri gayatri (25%) dominojnë në Rigveda . [23] [24] [3]
| Matësi [note 8] | Vargjet rigvedike [25] |
|---|---|
| Gayatri | 2451 |
| Ushnih | 341 |
| Anushtubh | 855 |
| Brihati | 181 |
| Pankti | 312 |
| Trishtubh | 4253 |
| Jagati | 1348 |
| Atigagati | 17 |
| Sakvari | 19 |
| Atisakvari | 9 |
| Ashti | 6 |
| Atyashti | 84 |
| Dhriti | 2 |
| Atidhriti | 1 |
| Ekapada | 6 |
| Dvipada | 17 |
| Pragatha Barhata | 388 |
| Pragatha Kakubha | 110 |
| Mahabarhata | 2 |
| Total | 10402 |
Pritja në hinduizëm
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Shruti
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Vedat në tërësi klasifikohen si " shruti " në traditën hindu. Kjo është krahasuar me konceptin e zbulesës hyjnore në traditën fetare perëndimore, por Staali argumenton se "nuk thuhet askund se Veda u zbulua" dhe se shruti thjesht do të thotë "ajo që dëgjohet, në kuptimin që transmetohet nga babai te djali ose nga mësuesi te nxënësi”. [26] Rigveda, apo Vedat e tjera, nuk pohojnë askund se ato janë apauruṣeyā, dhe ky term nderues shfaqet vetëm shekuj pas fundit të periudhës Vedike në tekstet e shkollës Mimamsa të filozofisë hindu. [26] Teksti i Rigvedës këshillon se ishte "i përbërë nga poetë, individë njerëzorë, emrat e të cilëve ishin të njohura" në epokën Vedike, thotë Staal.
gramatikanët sanskrite
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Yaska (shek. 4. BCE), një leksikograf, ishte një komentues i hershëm i Rigvedës duke diskutuar kuptimet e fjalëve të vështira. Në librin e tij të titulluar Nirukta, Yaska pohon se Rigveda në traditën e lashtë mund të interpretohet në tre mënyra - nga këndvështrimi i riteve fetare ( adhiyajna ), nga këndvështrimi i hyjnive ( adhidevata ) dhe nga këndvështrimi i shpirtit ( adhyatman) . ). [27] Mënyra e katërt për të interpretuar Rigvedën u shfaq gjithashtu në kohët e lashta, ku perënditë e përmendura shiheshin si simbolikë për individët ose tregimet legjendare. [27] Përgjithësisht pranohej që poetët krijues shpesh ngulitin dhe shprehin kuptime të dyfishta, elipse dhe ide të reja për të frymëzuar lexuesin. [27]
Lëvizjet Arya Samaj dhe Aurobindo
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në shekullin e 19-të dhe në fillim të shekullit të 20-të, reformatorët si Swami Dayananda Saraswati (themeluesi i Arya Samaj-it ) dhe Sri Aurobindo (themeluesi i Sri Aurobindo Ashram-it ) diskutuan filozofitë e Vedave. Sipas Robson, Dayananda besonte se "nuk kishte gabime në Vedat (përfshirë Rigveda ), dhe nëse dikush i tregonte atij një gabim, ai do të thoshte se ishte një korruptim i shtuar më vonë". [28]
Sipas Dayanandas dhe Aurobindos, studiuesit vedikë kishin një konceptim monoteist. [29] Sri Aurobindo dha komente, udhëzime të përgjithshme interpretimi dhe një përkthim të pjesshëm në Sekreti i Vedës (1946). Sri Aurobindo e gjen interpretimin e Sayanas si natyrë ritualiste dhe shpeshherë ka interpretime jo të vijueshme të termave vedikë, duke u përpjekur të përshtatë kuptimin në një formë të ngushtë. Sipas Aurobindos, nëse interpretimi i Sayanas do të pranohej, do të dukej sikur Rig Veda i përket një tradite të padiskutueshme besimi, nisur nga një gabim origjinal. [30] Aurobindo u përpoq të interpretonte himnet e Agnit në Rigveda si mistike. [29] Aurobindo thotë se himnet Vedike ishin një kërkim pas një të vërtete më të lartë, përkufizojnë Rta-në (bazën e Dharmas), e konceptojnë jetën në termat e një lufte midis forcave të dritës dhe errësirës dhe kërkonin realitetin përfundimtar.
Hinduizmi bashkëkohor
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Rigveda, në hinduizmin bashkëkohor, ka qenë një kujtesë e trashëgimisë kulturore të lashtë dhe pikë krenarie për hindusët, me disa himne ende në përdorim në ritet kryesore të ceremonive të kalimit, por pranimi i teorisë "fjalë për fjalë" i pjesës më të madhe të thelbit tekstual është zhdukur prej kohësh. Muzikantët dhe grupet e vallëzimit e festojnë tekstin si një shenjë të trashëgimisë hindu, duke përfshirë himne rigvedike në kompozimet e tyre, si në Hamsadhvani dhe Subhapantuvarali të muzikës karnatike, dhe këto kanë mbetur të njohura në mesin e hinduve për dekada. [32]
Sipas Axel Michaelsit, "shumica e indianëve sot i bëjnë shërbim buzor (vetëm sa flasin por s'besojnë) Vedës dhe nuk kanë parasysh përmbajtjen e tekstit". [33] Sipas Louis Renou, tekstet Vedike janë një objekt i largët dhe "madje edhe në fushat më ortodokse, nderimi ndaj Vedave është kthyer në një ngritje e thjeshtë e kapelës". Sipas Andrea Pinkney, "historia shoqërore dhe konteksti i teksteve Vedike janë jashtëzakonisht të largëta nga besimet dhe praktikat fetare bashkëkohore hindu", dhe nderimi për Vedat në hinduizmin bashkëkohor ilustron respektin midis hinduve për trashëgiminë e tyre. [32]
- ^ a b c Witzel 1997.
- ^ H. Oldenberg, Prolegomena,1888, Engl. transl. New Delhi: Motilal 2004
- ^ a b c d e f Stephanie W. Jamison (tr.) & Joel P. Brereton (tr.) 2014.
- ^ Edwin F. Bryant (2015). The Yoga Sutras of Patañjali: A New Edition, Translation, and Commentary. Farrar, Straus and Giroux. fq. 565–566. ISBN 978-1-4299-9598-6.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Wood 2007.
- ^ Hexam 2011.
- ^ Dwyer 2013.
- ^ Flood 1996.
- ^ Anthony 2007.
- ^ a b Witzel 2019.
- ^ Oberlies 1998.
- ^ Lucas F. Johnston, Whitney Bauman (2014). Science and Religion: One Planet, Many Possibilities. Routledge. fq. 179.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Examples:
Verse 1.164.34, "What is the ultimate limit of the earth?", "What is the center of the universe?", "What is the semen of the cosmic horse?", "What is the ultimate source of human speech?"
Verse 1.164.34, "Who gave blood, soul, spirit to the earth?", "How could the unstructured universe give origin to this structured world?"
Verse 1.164.5, "Where does the sun hide in the night?", "Where do gods live?"
Verse 1.164.6, "What, where is the unborn support for the born universe?";
Verse 1.164.20 (a hymn that is widely cited in the Upanishads as the parable of the Body and the Soul): "Two birds with fair wings, inseparable companions; Have found refuge in the same sheltering tree. One incessantly eats from the fig tree; the other, not eating, just looks on.";
Rigveda Book 1, Hymn 164 Wikisource;
See translations of these verses: Stephanie W. Jamison (tr.) & Joel P. Brereton (tr.) (2014) - ^ Klaus Klostermaier (1984). Mythologies and Philosophies of Salvation in the Theistic Traditions of India. Wilfrid Laurier University Press. fq. 6. ISBN 978-0-88920-158-3.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Mallory 1989.
- ^ Rigveda and River Saraswati: class.uidaho.edu
- ^ Asko Parpola (2015). The Roots of Hinduism: The Early Aryans and the Indus Civilization. Oxford University Press. fq. 149. ISBN 978-0-19-022693-0.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b George Erdosy 1995.
- ^ a b c d Pincott, Frederic (1887). "The First Maṇḍala of the Ṛig-Veda". Journal of the Royal Asiatic Society. Cambridge University Press. 19 (4): 598–624. doi:10.1017/s0035869x00019717.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid<ref>tag; name "pincott598" defined multiple times with different content - ^ Barbara A. Holdrege (2012). Veda and Torah: Transcending the Textuality of Scripture. State University of New York Press. fq. 229–230. ISBN 978-1-4384-0695-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Gregory Possehl & Michael Witzel 2002.
- ^ Bryant 2001.
- ^ Kireet Joshi (1991). The Veda and Indian Culture: An Introductory Essay. Motilal Banarsidass. fq. 101–102. ISBN 978-81-208-0889-8.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ A history of Sanskrit Literature, Arthur MacDonell, Oxford University Press/Appleton & Co, p. 56
- ^ F. Max Müller (1891). Physical Religion. Longmans & Green. fq. 373–379.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Gabim referencash: Etiketë
<ref>e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajturafritsstaal - ^ a b c Harold G. Coward 1990.
- ^ Salmond, Noel A. (2004). "Dayananda Saraswati". Hindu iconoclasts: Rammohun Roy, Dayananda Sarasvati and Nineteenth-Century Polemics Against Idolatry. Wilfrid Laurier University Press. fq. 114–115. ISBN 978-0-88920-419-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Gabim referencash: Etiketë
<ref>e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajturavpvarma - ^ Sri Aurobindo 1998.
- ^ Swami Vivekananda (2005). Prabuddha Bharata: Or Awakened India. Prabuddha Bharata Press. fq. 362, 594. ISBN 9788178231808.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Gabim referencash: Etiketë
<ref>e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajturapinkney - ^ Axel Michaels (2004), Hinduism: Past and Present, Princeton University Press, p.18; see also Julius Lipner (2012), Hindus: Their Religious Beliefs and Practices, Routledge, p.77; and Brian K. Smith (2008), Hinduism, p.101, in Jacob Neusner (ed.), Sacred Texts and Authority, Wipf and Stock Publishers.