Sindroma e theksit të huaj
| Sindroma e theksit të huaj | |
|---|---|
| Specialitet | Psikiatria, Neurologjia |
Sindroma e theksit të huaj është një gjendje mjekësore në të cilën pacientët zhvillojnë modele të të folurit që perceptohen si një theks i huaj [1] që është i ndryshëm nga theksi i tyre amtar, pa e fituar atë në vendin e origjinës së theksit të perceptuar.
Sindroma e theksit të huaj zakonisht rezulton nga një goditje, [1] por gjithashtu mund të zhvillohet nga trauma në kokë, [1] migrena [2] ose probleme zhvillimore. [3] Gjendja mund të ndodhë për shkak të lezioneve në rrjetin e prodhimit të të folurit të trurit, ose mund të konsiderohet gjithashtu një gjendje neuropsikiatrike. [4] Gjendja u raportua për herë të parë në 1907, [5] dhe midis 1941 dhe 2009 kishte 62 raste të regjistruara. [3]
Simptomat e tij vijnë nga proceset e shtrembëruara të planifikimit dhe koordinimit artikulues, dhe megjithëse artikujt e lajmeve të njohura zakonisht përpiqen të identifikojnë theksin më të afërt rajonal, folësit me sindromën e theksit të huaj nuk fitojnë as një theks specifik të huaj dhe as ndonjë rrjedhshmëri shtesë në një gjuhë të huaj. Nuk ka asnjë rast të verifikuar ku aftësitë e një pacienti në gjuhën e huaj janë përmirësuar pas një dëmtimi të trurit.
Shenjat dhe simptomat
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Për veshin e patrajnuar, ata me sindromën tingëllojnë sikur flasin gjuhën e tyre amtare me një theks të huaj; për shembull, një folës amtare amerikan i anglishtes amerikane mund të tingëllojë sikur të fliste me një theks anglez britanik juglindor ose një folës amtare i anglishtes nga Britania mund të flasë me një theks njujorkez. Ndryshe nga besimi popullor, individët me FAS (shqip: STH) nuk e shfaqin theksin e tyre pa asnjë përpjekje. Në vend të kësaj, këta individë ndihen sikur kanë një çrregullim të të folurit. [6] Kohët e fundit, ka prova në rritje se tru i vogël, i cili kontrollon funksionin motorik, mund të përfshihet në mënyrë thelbësore në disa raste të sindromës së theksit të huaj, duke përforcuar nocionin se ndryshimi i modelit të të folurit është mekanik dhe si rrjedhim jo specifik. [7] [8]
Në përgjithësi, FAS nuk është një çrregullim i vazhdueshëm; është një fazë e përkohshme e rikuperimit nga goditja në tru ose trauma ose potencialisht një fazë përkeqësimi. FAS prek kryesisht të folurit në nivel segmental ose prozodik. Zanoret kanë më shumë gjasa të preken sesa bashkëtingëlloret. Gabimet e zanoreve përfshijnë një rritje në tendosjen e zanoreve, monoftongizimin e diftongjeve dhe parashtrimin dhe ngritjen e zanoreve. Ka dëshmi të shkurtimit dhe zgjatjes së zanoreve. Anomalitë konsonantike përfshijnë rastet e ndryshimeve në artikulim, mënyrë dhe zë. [9] Në një nivel mbisegmental, ka ndryshime në intonacion dhe lartësi, të tilla si intonacioni monoton ose ekzagjerime në lartësinë dhe diapazonin e lartësisë. Ekzistojnë gjithashtu vështirësi në përdorimin e thekseve të stresit për të treguar pragmatikën dhe kuptimin. [10] Ekziston një tendencë që pacientët me FAS të kalojnë në prozodi me kohë rrokje kur gjuha e tyre amtare është në kohë stresi. Ky perceptim mund të jetë për shkak të ndryshimeve në kohëzgjatjen e rrokjeve dhe shtimit të zanoreve epentetike. [9]
FAS ka shumë ngjashmëri me apraksinë e të folurit (AoS), e cila është një tjetër çrregullim motorik i të folurit. Disa studiues mendojnë se FAS është një formë e butë e AoS sepse të dyja shkaktohen nga lezione të ngjashme në tru. Megjithatë, FAS ndryshon nga AoS në atë që pacientët FAS kanë më shumë kontroll mbi deficitet e tyre të të folurit dhe "theksi i tyre i huaj" është një formë kompensimi për problemet e tyre të të folurit. Për shkak se ka relativisht pak dallime në simptomat e FAS dhe AoS, perceptimi i një dëgjuesi për fjalimin e prekur luan një rol të madh në diagnostikimin e FAS dhe jo AoS. Dëgjuesi duhet të njihet me një theks të huaj në mënyrë që t'ia atribuojë atë fjalimit të prekur të dikujt me FAS. [9]
Perceptimi i një theksi të huaj ka të ngjarë të jetë një rast pareidolie nga ana e dëgjuesit. Nick Miller, profesor i çrregullimeve të të folurit motorik në Universitetin e Njukasëll ka shpjeguar: "Nocioni që të sëmurët flasin në një gjuhë të huaj është diçka që është në veshin e dëgjuesit, sesa në gojën e folësit. Thjesht ka ndryshuar ritmi dhe shqiptimi i të folurit.” [11]
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Gjendja u përshkrua për herë të parë në 1907 nga neurologu francez Pierre Marie, [5] dhe një rast tjetër i hershëm u raportua në një studim çek në vitin 1919, i kryer nga internisti gjerman Alois Pick. (1859–1945). [12] Raste të tjera të njohura të sindromës përfshijnë një që ndodhi në Norvegji në 1941 pasi një grua e re, Astrid L., pësoi një dëmtim në kokë nga copëzat gjatë një sulmi ajror. Pasi u shërua me sa duket nga dëmtimi, ajo mbeti me atë që dukej si një theks i fortë gjerman dhe u shmang nga kolegët e saj norvegjezë. [13] [14]
Shoqëria dhe kultura
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Rastet e sindromës së theksit të huaj shpesh marrin një mbulim të konsiderueshëm mediatik dhe raste janë raportuar në mediat e njohura si rezultat i shkaqeve të ndryshme duke përfshirë goditjen në tru, [15] [16] [17] [18] [19] reaksion alergjik [20] lëndim fizik, [19] [18] [21] [22] dhe migrenë. [23] [24] [25][26] [27] [28] [29] [30] Një grua me sindromën e theksit të huaj u shfaq si në Inside Edition ashtu edhe në Mystery ER i Discovery Health Channel [31] në tetor 2008, dhe në shtator 2013 BBC publikoi një dokumentar një orë në lidhje me Sarah Colwill, një grua nga Devon, e cila " Sindroma e theksit të huaj kinez" rezultoi nga një migrenë e rëndë. [32] [33] [34] Në vitin 2016, një grua nga Teksasi, Lisa Alamia, u diagnostikua me sindromën e theksit të huaj kur, pas një operacioni në nofullën, ajo zhvilloi atë që dukej si një theks britanik. [35] [36] Ellen Spencer, një grua nga Indiana e cila ka sindromën e theksit të huaj, u intervistua në emisionin publik amerikan të radios Snap Judgment. [37]
Në sezonin 2, episodi 12 i serialit televiziv amerikan Hart of Dixie, një histori rrotullohet rreth personazhit Annabeth Nass dhe një burri që ajo është tërhequr me emrin Oliver, i cili ka sindromën e theksit të huaj.
Këngëtari britanik George Michael tha se, pasi u zgjua nga një koma tre-javore në vitin 2012, ai kishte përkohësisht një theks West Country. [38]
Rastet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Tabela #1: Rastet nga FAS zhvillimore (DFAS), FAS Psikogjenike (PFAS) dhe një Variant i Ri i FAS Neurologjike [4]
| Nëntipi | Përshkrimet e rasteve |
| DFAS | Një mashkull adoleshent pa histori familjare të çrregullimeve të zhvillimit ose çështjeve personale psikiatrike. Asnjë problem njohës përveç disa çështjeve të funksionit ekzekutiv. Nëpërmjet një studimi funksional të neuroimazhit, studiuesit zbuluan një ulje të konsiderueshme të rrjedhjes së gjakut në "rajonet e përkohshme paraballore dhe anësore në mënyrë dypalëshe". Ata gjithashtu gjetën hipoperfuzion në tru i vogël. |
| Dy meshkuj me DFAS të butë kishin çrregullime psikiatrike, të cilat sugjeronin një diagnozë të mundshme psikogjenike. Por pas ekzaminimit të mëtejshëm, ata u përcaktuan se kishin probleme strukturore në trurin e tyre - "keqformim venoz dhe hapësira të zgjeruara perivaskulare". | |
| PFAS | Pacienti me traumë në kokë mori diagnozën e PFAS. Arsyeja për diagnozën e dhënë në vend të njërës prej të tjerave ishte për shkak të mungesës së dëmtimit strukturor të trurit dhe ekzistencës së çrregullimeve neuropsikiatrike. |
| Variant i Ri | Tre meshkuj të rritur që merren me afazinë e Brokës humbasin theksin e tyre rajonal. Studimet mbi këta pacientë nënkuptojnë se lezioni i "pjesës së mesme të korteksit të majtë motorik dhe rajoneve ngjitur" mund të kontribuojë në humbjen e theksit rajonal. |
Shiko gjithashtu
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b c Kurowski, K. M.; Blumstein, S. E.; Alexander, M. (1996). "The foreign accent syndrome: a reconsideration" (PDF). Brain and Language. 54 (1): 1–25. doi:10.1006/brln.1996.0059. PMID 8811940. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 29 korrik 2020. Marrë më 23 shtator 2023.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Severe migraines give Devon woman a bizarre Chinese accent at". Asylum.co.uk. Arkivuar nga origjinali më 24 korrik 2011. Marrë më 16 qershor 2011.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Mariën, P.; Verhoeven, J.; Wackenier, P.; Engelborghs, S.; De Deyn, P. P. (2009). "Foreign accent syndrome as a developmental motor speech disorder" (PDF). Cortex. 45 (7): 870–878. doi:10.1016/j.cortex.2008.10.010. PMID 19121521.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Moreno-Torres, Ignacio; Mariën, Peter; Dávila, Guadalupe; Berthier, Marcelo L. (2016-12-20). "Editorial: Language beyond Words: The Neuroscience of Accent". Frontiers in Human Neuroscience. 10: 639. doi:10.3389/fnhum.2016.00639. ISSN 1662-5161. PMC 5169099. PMID 28066210.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Marie P. (1907). Presentation de malades atteints d'anarthrie par lesion de l'hemisphere gauche du cerveau. Bulletins et Memoires Societe Medicale des Hopitaux de Paris, 1: 158–160.
- ^ Miller, Nick; Jill Taylor; Chloe Howe; Jennifer Read (shtator 2011). "Living with foreign accent syndrome: Insider perspectives". Aphasiology. 25 (9): 1053–1068. doi:10.1080/02687038.2011.573857. Marrë më 9 dhjetor 2012.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Mariën P., Verhoeven J., Engelborghs, S., Rooker, S., Pickut, B. A., De Deyn, P. P. (2006). A role for the cerebellum in motor speech planning: evidence from foreign accent syndrome. Clinical Neurology and Neurosurgery, 108, 518–522.
- ^ Mariën P., Verhoeven J. (2007). Cerebellar involvement in motor speech planning: some further evidence from foreign accent syndrome. Folia Phoniatrica et Logopaedica, 59:4, 210–217.
- ^ a b c van der Scheer, Fennetta; Jonkers, Roel; Gilbers, Dicky (2013-12-18). "Foreign accent syndrome and force of articulation". Aphasiology. 28 (4): 471–489. doi:10.1080/02687038.2013.866210. ISSN 0268-7038.
{{cite journal}}:|hdl-access=ka nevojë për|hdl=(Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Kuschmann, Anja; Lowit, Anja (2012-09-27). "Phonological and phonetic marking of information status in Foreign Accent Syndrome" (PDF). International Journal of Language & Communication Disorders. 47 (6): 738–749. doi:10.1111/j.1460-6984.2012.00184.x. ISSN 1368-2822. PMID 23121531.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Unusual illnesses: Curiouser and curiouser". The Independent. 21 shtator 2010. Marrë më 2 qershor 2015.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Pick, A. 1919. Über Änderungen des Sprachcharakters als Begleiterscheinung aphasicher Störungen. Zeitschrift für gesamte Neurologie und Psychiatrie, 45, 230–241.
- ^ Monrad-Krohn G. H. (1947). "Dysprosody or Altered 'Melody of Language'". Brain. 70 (4): 405–15. doi:10.1093/brain/70.4.405. PMID 18903253.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Foreign Accent Syndrome Support". Marrë më 24 tetor 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Ontario woman gains East Coast accent following stroke". CBC News. 3 korrik 2008. Marrë më 3 korrik 2008.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Bunyan, Nigel (4 korrik 2006). "Geordie wakes after stroke with new accent". The Daily Telegraph. London. Marrë më 20 dhjetor 2007.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Lewis, Angie; Guin, Karen. "Communicative Disorders Clinic Diagnoses Rare Foreign Accent Syndrome in Sarasota Woman". University of Central Florida-College of Health and Public Affairs. Arkivuar nga origjinali më 11 nëntor 2007. Marrë më 29 dhjetor 2007.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b "Experience: I woke up with a Russian accent". The Guardian. London.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Miebach, Elisa (2019-08-29). "Stroke: When you lose your mother tongue". DW.COM (në anglishte britanike). Marrë më 2019-09-02.
- ^ "Foreign Accent Syndrome (FAS) Support". Utdallas.edu. Marrë më 24 tetor 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Schocker, Laura (5 qershor 2011). "Woman Gets Oral Surgery, Wakes Up With Irish Accent". The Huffington Post. Marrë më 16 qershor 2011.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Woman Gets New Accent After Dentist Visit". Wmtw.com. 6 maj 2011. Arkivuar nga origjinali më 11 qershor 2011. Marrë më 16 qershor 2011.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Spencer, Ellen (5 qershor 2015). "What Accent?". Snap Judgment. NPR. Marrë më 23 qershor 2016.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Health Sentinel: Connecting symptoms finally leads to disorder diagnosis". The News-Sentinel. 6 dhjetor 2010. Arkivuar nga origjinali më 11 mars 2012. Marrë më 8 prill 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Migraine left woman with Chinese accent". The Sunday Times. 20 prill 2010. Arkivuar nga origjinali më 25 prill 2010. Marrë më 20 prill 2010.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Severe Migraine Leaves English Woman with Chinese Accent". Fox News. 19 prill 2010. Arkivuar nga origjinali më 2 nëntor 2012. Marrë më 20 prill 2010.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Plymouth woman 'woke up sounding Chinese'". BBC News. 3 shtator 2013. Marrë më 3 shtator 2013.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Morris, Steven (14 shtator 2010). "Woman's migraine gave her French accent". The Guardian. London.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Migraine gives woman French accent". The Independent. London. 14 shtator 2010.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Coping with Foreign Accent Syndrome". BBC News. 13 shtator 2010. Marrë më 3 shtator 2013.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Woman's Accent Foreign Even to Her". The Seattle Times. 27 tetor 2008. Marrë më 27 tetor 2008.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "BBC One – The Woman Who Woke Up Chinese". bbc.co.uk. 3 shtator 2013. Marrë më 24 tetor 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Sarah Colwill, British Woman, 'Woke Up Chinese' After Suffering Severe Migraine In Hospital [VIDEO]". Medicaldaily.com. 7 mars 2010. Marrë më 24 tetor 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Thomas, Emily (4 shtator 2013). "Sarah Colwill Speaks Out About Foreign Accent Syndrome In BBC Documentary 'The Woman Who Woke Up Chinese'". The Huffington Post. Marrë më 24 tetor 2013.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Texas mom has jaw surgery, ends up with British accent". .ajc.com. 23 qershor 2016. Marrë më 27 qershor 2016.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Doug Criss (23 qershor 2016). "Texas woman sports British accent after surgery". CNN. Marrë më 25 qershor 2016.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Godsend - Snap #614 | Snap Judgment". snapjudgment.org. Marrë më 2016-12-06.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "George Michael: I woke up from coma with a West Country accent". The Daily Telegraph. London. 18 korrik 2012. Marrë më 17 dhjetor 2012.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)