Mehmed pashë Qyprilliu: Dallime mes rishikimesh
[Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Liridon (diskuto | kontribute) No edit summary |
Liridon (diskuto | kontribute) |
||
Rreshti 8: | Rreshti 8: | ||
===Ngritja përmes shërbimit perandorak=== |
===Ngritja përmes shërbimit perandorak=== |
||
⚫ | Së pari ai u vendos në qytezën ''[[Vezirköprü|Köprü]]'' në veri të Turqisë, e cila më von për nder të tij u quajt ''Vezirköprü''. Aishpjet u ngrit në gradë, duke mbajtur mbiemrin ''Köprülü''(Qyprilliu), që vinte ''nga Köprü''. Ish mentori i Qyprilliut, [[Gazi Hüsrev Pasha|Hüsrev Pasha]], u ngrit në shërbim perandorak dhe e ngriti edhe Qyprilliun në zyra gjithnjë edhe më të rëndësishme <ref name="history2"/>. |
||
===Ngritja përmes shërbimit perandorak=== |
|||
⚫ | Së pari ai u vendos në qytezën [[Vezirköprü|Köprü]] në veri të Turqisë, e cila më von për nder të tij u quajt ''Vezirköprü''. Aishpjet u ngrit në gradë, duke mbajtur mbiemrin ''Köprülü''(Qyprilliu), që vinte ''nga Köprü''. Ish mentori i Qyprilliut, [[Gazi Hüsrev Pasha|Hüsrev Pasha]], u ngrit në shërbim perandorak dhe e ngriti edhe Qyprilliun në zyra gjithnjë edhe më të rëndësishme <ref name="history2"/>. |
||
Pasi u vra ''Hüsrev'', Qyprilliu ndërtoj vet rrethin dhe ndjekësit e tij. Pas kësaj ai mbajti pozicion të rëndësishm si kreu i policisë së tregut në Kostandinopojë, mbikqyrës i Armatimit Perandorak, shefi i trupave Spahi, dhe kreu i trupave të armëve. Qyprilliu arriti të bashkëngjisë veten e tij me njerëz të fuqishëm dhe disi i mbijetoi rënies së tyre pa e shkatërruar veten e tij. Qyprilliu vazhdoi të mbajë poste të rëndësishme. Ai përfundimisht u ngrit në gradën e Pashait dhe u caktua ''[[bejlerbej]]'' (Guvernatori provincial) i Eyaletit të Trebizond, në vitin 1644 <ref name="history1"/>. |
Pasi u vra ''Hüsrev'', Qyprilliu ndërtoj vet rrethin dhe ndjekësit e tij. Pas kësaj ai mbajti pozicion të rëndësishm si kreu i policisë së tregut në Kostandinopojë, mbikqyrës i Armatimit Perandorak, shefi i trupave Spahi, dhe kreu i trupave të armëve. Qyprilliu arriti të bashkëngjisë veten e tij me njerëz të fuqishëm dhe disi i mbijetoi rënies së tyre pa e shkatërruar veten e tij. Qyprilliu vazhdoi të mbajë poste të rëndësishme. Ai përfundimisht u ngrit në gradën e Pashait dhe u caktua ''[[bejlerbej]]'' (Guvernatori provincial) i Eyaletit të Trebizond, në vitin 1644 <ref name="history1"/>. |
||
Më vonë ai udhëhoqi provincën e [[Eğri Eyalet|Eğri]] në vitin 1647, [[Karaman Eyalet|Karaman]] në vitin 1648, dhe [[Anatolia Eyalet|Anatolia]] në vitin 1650. Ai shërbeu si verzir i këshillit ''"divan"'' për një javë në vitin 1652 para se të shkarkohej për shkak të luftës të fuqishme të vazhdueshme brenda pallatit.<ref name="history2"/> Gjatë këtyre viteve, Qyprilliu kishte formuar shumë miqësi në oborrin e sulltanit, në veçanti me Nënën Mbretëreshë [[Kosem Sultan]], gjushja e sulltanit të vogël [[Mehmed IV]].<ref name="history1"/> |
|||
Në vitin 1656, situata politike në Perandorinë Osmane ishte kritike. [[Lufta kretane (1645–69)|Lufta në Kretë kundër Venecianëve]] akoma vazhdonte. Marina Osmane nën [[Kapudan Pasha]] (admiral i lartë) Kenan Pasha, në maj 1656, u mposht nga marina veneciane dhe malteze në [[Lufta kretane (1645–1669)|Betejën e Dardaneleve (1656)]] dhe marina veneciane vazhdoj bllokadën në Ngushticën [[Çanakkale]] duke e mposhtur ushtrinë Osmane në Kretë nga Kostandinopoja, kryeqyteti i shtetit. Kishte një komplot politik për të larguar nga froni [[Sulltan Mehmed IV]], i drejtuar nga vezirë të mëdhenj duke përfshirë Grand Mufti ([[Şeyhülislam]]) Hocazade Mesut Efendi. Ky komplot u zbulua, dhe komplotuesit u ekzekutuan ose u internuan. Nëna Sulltaneshë [[Turhan Hatice]] kreu konsulltime dhe kandidati më i favorshëm për funksionin Vezir i Madh doli të jetë një i vjetër dhe i pensionuar por me eksperiencë, Mehmed Pashë Qyprilliu. Mehmed Efendi, shefi i shkruesve, dhe arkitekti kryesor e bindi sulltanin se vetëm Mehmed Pashë Qyprilliu mund ta evitoj katastrofën.<ref name="history1"/> |
|||
===Vezir i Madh=== |
===Vezir i Madh=== |
||
===Lufta me Venedikun=== |
===Lufta me Venedikun=== |
||
Rreshti 18: | Rreshti 20: | ||
===Zjarri Ayazmakapi=== |
===Zjarri Ayazmakapi=== |
||
===Vdekja dhe trashëgimia=== |
===Vdekja dhe trashëgimia=== |
||
==Shih edhe== |
==Shih edhe== |
||
*[[Epoka Qyprilliu]] |
*[[Epoka Qyprilliu]] |
Versioni i datës 14 tetor 2015 21:29
Mehmed Pashë Qyprilliu (i njohur edhe si Mehmed Pashë Kypriljoti, Köprülü Mehmed Pasha, turqisht: Köprili Meḥmed Paşa; rr.1575, Roshnik, Shqipëri - 31 tetor, 1661, Edirne) ishte themeluesi i dinastisë politike shqiptare Qypriliu[1][2][3] në Perandorinë Osmane, një mamilje e vezirëve, luftëtarëve, dhe burrështetasve që e dominuan administrimin e Perandorisë Osmane gjatë gjzsmës së dytë të shekullit 17të, një epokë e njohur si epoka Qyprilliu ("Köprülü"). Ai ndihmoi në rindërtimin fuqisë së perandorisë me çrrënjosjen e korrupsionit dhe riorganizimin e ushtrisë osmane. Ashtu si ai futi këto ndryshime, Qyprilliu gjithashtu zgjeroj kufijtë e perandorisë, duke i mposhtur kozakët, hungarezët, dhe më mbreslënëse, venedikasit. Efektiviteti i Qyprilliut matej me reputacionin e tij [1].
Ai themeloj qytetin Qyprilliu (sot Veles, IRJM) në Rumeli, atje ku lindi djali i tij i madh, Fazil Ahmed Pashë Qyprilliu.
Biografia
Jeta e hershme
Ai hyri në shërbim të sulltanit si një (mbledhës i taksave) "devşirme" i ri dhe ishte trajnuar në shkollën e pallatit [4]. Qyprilliu filloi si një djalë kuzhine në kuzhinën perandorake para transferimit në thesarin perandorak dhe pastaj zyrat administrative të pallatit mbretëror. Thuhet se zyrtarë e tjerë e kishin të vështirë që të punojnë me Qyprilliun, dhe ai u transferua në korpusin e kalorësisë "spahi", në provinca.
Ngritja përmes shërbimit perandorak
Së pari ai u vendos në qytezën Köprü në veri të Turqisë, e cila më von për nder të tij u quajt Vezirköprü. Aishpjet u ngrit në gradë, duke mbajtur mbiemrin Köprülü(Qyprilliu), që vinte nga Köprü. Ish mentori i Qyprilliut, Hüsrev Pasha, u ngrit në shërbim perandorak dhe e ngriti edhe Qyprilliun në zyra gjithnjë edhe më të rëndësishme [4]. Pasi u vra Hüsrev, Qyprilliu ndërtoj vet rrethin dhe ndjekësit e tij. Pas kësaj ai mbajti pozicion të rëndësishm si kreu i policisë së tregut në Kostandinopojë, mbikqyrës i Armatimit Perandorak, shefi i trupave Spahi, dhe kreu i trupave të armëve. Qyprilliu arriti të bashkëngjisë veten e tij me njerëz të fuqishëm dhe disi i mbijetoi rënies së tyre pa e shkatërruar veten e tij. Qyprilliu vazhdoi të mbajë poste të rëndësishme. Ai përfundimisht u ngrit në gradën e Pashait dhe u caktua bejlerbej (Guvernatori provincial) i Eyaletit të Trebizond, në vitin 1644 [1].
Më vonë ai udhëhoqi provincën e Eğri në vitin 1647, Karaman në vitin 1648, dhe Anatolia në vitin 1650. Ai shërbeu si verzir i këshillit "divan" për një javë në vitin 1652 para se të shkarkohej për shkak të luftës të fuqishme të vazhdueshme brenda pallatit.[4] Gjatë këtyre viteve, Qyprilliu kishte formuar shumë miqësi në oborrin e sulltanit, në veçanti me Nënën Mbretëreshë Kosem Sultan, gjushja e sulltanit të vogël Mehmed IV.[1]
Në vitin 1656, situata politike në Perandorinë Osmane ishte kritike. Lufta në Kretë kundër Venecianëve akoma vazhdonte. Marina Osmane nën Kapudan Pasha (admiral i lartë) Kenan Pasha, në maj 1656, u mposht nga marina veneciane dhe malteze në Betejën e Dardaneleve (1656) dhe marina veneciane vazhdoj bllokadën në Ngushticën Çanakkale duke e mposhtur ushtrinë Osmane në Kretë nga Kostandinopoja, kryeqyteti i shtetit. Kishte një komplot politik për të larguar nga froni Sulltan Mehmed IV, i drejtuar nga vezirë të mëdhenj duke përfshirë Grand Mufti (Şeyhülislam) Hocazade Mesut Efendi. Ky komplot u zbulua, dhe komplotuesit u ekzekutuan ose u internuan. Nëna Sulltaneshë Turhan Hatice kreu konsulltime dhe kandidati më i favorshëm për funksionin Vezir i Madh doli të jetë një i vjetër dhe i pensionuar por me eksperiencë, Mehmed Pashë Qyprilliu. Mehmed Efendi, shefi i shkruesve, dhe arkitekti kryesor e bindi sulltanin se vetëm Mehmed Pashë Qyprilliu mund ta evitoj katastrofën.[1]
Vezir i Madh
Lufta me Venedikun
Shtypja e rebelimit
Lufta me Transilvaninë dhe Habsburgët
Zjarri Ayazmakapi
Vdekja dhe trashëgimia
Shih edhe
- Epoka Qyprilliu
- Familja Qypriliu
- Lista e vezirëve shqiptarë në Perandorinë Osmane
- Lista e vezirëve të Perandorisë Osmane
Referencat
- ^ a b c d e Alexander Mikaberidze. Conflict and Conquest in the Islamic World. Marrë më 22 shtator 2012.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ CATHAL J. NOLAN. Wars of the Age of Louis XIV, 1650-1715: An Encyclopedia of Global Warfare. Marrë më 22 shtator 2012.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ John Keegan. Who's Who in Military History: From 1453 to the Present Day. Marrë më 22 shtator 2012.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ a b c Gabor Agoston, Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire. Marrë më 22 shtator 2012.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)