Mehmed pashë Qyprilliu: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Liridon (diskuto | kontribute) |
No edit summary |
||
| Rreshti 1: | Rreshti 1: | ||
{{Infobox person |
|||
[[Skeda:Mehmedpasha.jpg|frameless|right]] |
|||
| emri = Mehmet Pashë Qyprilliu |
|||
| emër tjetër = |
|||
| image = Mehmedpasha.jpg |
|||
| caption = |
|||
| datëlindja = 1575 |
|||
| vendlindja = [[Roshnik]], [[Perandoria Osmane]] |
|||
| data e vdekjes = 31 Tetor 1661 |
|||
| vendvdekja = [[Adrianopoja]], Perandoria Osmane |
|||
| qyteti ku jeton = |
|||
| kombësia = Shqiptar |
|||
| nënshtetësia = |
|||
| arsimimi = |
|||
| shkolla = |
|||
| profesioni = Ushtarake, Politikan |
|||
| vepra të njohura = |
|||
| i njohur = |
|||
| e njohur = |
|||
| vitet aktiv = |
|||
| kompania = |
|||
| organizata = |
|||
| titulli = |
|||
| posti politik = Vezir i madh |
|||
| paraardhësi = |
|||
| pasardhësi = |
|||
| partia = |
|||
| statusi civil = |
|||
| bashkëshortja = |
|||
| bashkëshorti = |
|||
| fëmijë = |
|||
| prindër = |
|||
| çmime = |
|||
}} |
|||
Mehmed Pashë Qyprilliu (i njohur edhe si ''Mehmed Pashë Kypriljoti'', ''Köprülü Mehmed Pasha'', {{Lang-tr|Köprili Meḥmed Paşa}}; {{circa}}1575, [[Roshnik]], [[Shqipëria|Shqipëri]] - 31 tetor, 1661, [[Edirne]]) ishte themeluesi i dinastisë politike [[Shqiptarët|shqiptare]] [[Familja Qyprilliu|Qypriliu]]<ref name="history1"/><ref name="history3">{{cite book|title=Wars of the Age of Louis XIV, 1650-1715: An Encyclopedia of Global Warfare|author= CATHAL J. NOLAN|url= http://books.google.com.au/books?id=Nn_61ts-hQwC&pg=PA241&lpg=PA241&dq=Koprulu+mehmed+pasha&source=bl&ots=bdYiRPqqlI&sig=Uy-m_WBX94DFPSwFNykWUJWCUjo&hl=en&sa=X&ei=kppcUKrROvC4iAfYl4CACQ&ved=0CE0Q6AEwBQ#v=onepage&q=Koprulu%20mehmed%20pasha&f=false|accessdate=22 September 2012}}</ref><ref name="history4">{{cite book|title=Who's Who in Military History: From 1453 to the Present Day|author= John Keegan|url=http://books.google.com.au/books?id=lBSxfUcFWFUC&pg=PA157&lpg=PA157&dq=Koprulu+mehmed+pasha&source=bl&ots=3zQ5HIc4w3&sig=1EGJPsYNBKv6UcBcpd__zmjrqdQ&hl=en&sa=X&ei=kppcUKrROvC4iAfYl4CACQ&ved=0CF8Q6AEwCA#v=onepage&q=Koprulu%20mehmed%20pasha&f=false|accessdate=22 September 2012}}</ref> në [[Perandoria Osmane|Perandorinë Osmane]], një mamilje e vezirëve, luftëtarëve, dhe burrështetasve që e dominuan administrimin e Perandorisë Osmane gjatë gjzsmës së dytë të shekullit 17të, një epokë e njohur si [[epoka Qyprilliu]] (''"Köprülü"''). Ai ndihmoi në rindërtimin fuqisë së perandorisë me çrrënjosjen e korrupsionit dhe riorganizimin e ushtrisë osmane. Ashtu si ai futi këto ndryshime, Qyprilliu gjithashtu zgjeroj kufijtë e perandorisë, duke i mposhtur kozakët, [[hungarez|hungarezët]], dhe më mbreslënëse, [[Republika e Veneciës|venedikasit]]. Efektiviteti i Qyprilliut matej me reputacionin e tij <ref name="history1">{{cite book|title=Conflict and Conquest in the Islamic World|author= Alexander Mikaberidze|authorlink= Alexander Mikaberidze|url= http://books.google.com.au/books?id=jBBYD2J2oE4C&pg=PA487&lpg=PA487&dq=Koprulu+mehmed+pasha&source=bl&ots=MF7IP32zoJ&sig=Ub-xVPxtnJMiBfhoUNSyl1Nw6wI&hl=en&sa=X&ei=p5JcUPCsKe-uiQfooYDYAw&ved=0CEQQ6AEwBA#v=onepage&q&f=false|accessdate=22 September 2012}}</ref>. |
Mehmed Pashë Qyprilliu (i njohur edhe si ''Mehmed Pashë Kypriljoti'', ''Köprülü Mehmed Pasha'', {{Lang-tr|Köprili Meḥmed Paşa}}; {{circa}}1575, [[Roshnik]], [[Shqipëria|Shqipëri]] - 31 tetor, 1661, [[Edirne]]) ishte themeluesi i dinastisë politike [[Shqiptarët|shqiptare]] [[Familja Qyprilliu|Qypriliu]]<ref name="history1"/><ref name="history3">{{cite book|title=Wars of the Age of Louis XIV, 1650-1715: An Encyclopedia of Global Warfare|author= CATHAL J. NOLAN|url= http://books.google.com.au/books?id=Nn_61ts-hQwC&pg=PA241&lpg=PA241&dq=Koprulu+mehmed+pasha&source=bl&ots=bdYiRPqqlI&sig=Uy-m_WBX94DFPSwFNykWUJWCUjo&hl=en&sa=X&ei=kppcUKrROvC4iAfYl4CACQ&ved=0CE0Q6AEwBQ#v=onepage&q=Koprulu%20mehmed%20pasha&f=false|accessdate=22 September 2012}}</ref><ref name="history4">{{cite book|title=Who's Who in Military History: From 1453 to the Present Day|author= John Keegan|url=http://books.google.com.au/books?id=lBSxfUcFWFUC&pg=PA157&lpg=PA157&dq=Koprulu+mehmed+pasha&source=bl&ots=3zQ5HIc4w3&sig=1EGJPsYNBKv6UcBcpd__zmjrqdQ&hl=en&sa=X&ei=kppcUKrROvC4iAfYl4CACQ&ved=0CF8Q6AEwCA#v=onepage&q=Koprulu%20mehmed%20pasha&f=false|accessdate=22 September 2012}}</ref> në [[Perandoria Osmane|Perandorinë Osmane]], një mamilje e vezirëve, luftëtarëve, dhe burrështetasve që e dominuan administrimin e Perandorisë Osmane gjatë gjzsmës së dytë të shekullit 17të, një epokë e njohur si [[epoka Qyprilliu]] (''"Köprülü"''). Ai ndihmoi në rindërtimin fuqisë së perandorisë me çrrënjosjen e korrupsionit dhe riorganizimin e ushtrisë osmane. Ashtu si ai futi këto ndryshime, Qyprilliu gjithashtu zgjeroj kufijtë e perandorisë, duke i mposhtur kozakët, [[hungarez|hungarezët]], dhe më mbreslënëse, [[Republika e Veneciës|venedikasit]]. Efektiviteti i Qyprilliut matej me reputacionin e tij <ref name="history1">{{cite book|title=Conflict and Conquest in the Islamic World|author= Alexander Mikaberidze|authorlink= Alexander Mikaberidze|url= http://books.google.com.au/books?id=jBBYD2J2oE4C&pg=PA487&lpg=PA487&dq=Koprulu+mehmed+pasha&source=bl&ots=MF7IP32zoJ&sig=Ub-xVPxtnJMiBfhoUNSyl1Nw6wI&hl=en&sa=X&ei=p5JcUPCsKe-uiQfooYDYAw&ved=0CEQQ6AEwBA#v=onepage&q&f=false|accessdate=22 September 2012}}</ref>. |
||
Versioni i datës 15 shkurt 2016 21:58
Mehmed pashë Qyprilliu | |
|---|---|
 |
Mehmed Pashë Qyprilliu (i njohur edhe si Mehmed Pashë Kypriljoti, Köprülü Mehmed Pasha, turqisht: Köprili Meḥmed Paşa; rr.1575, Roshnik, Shqipëri - 31 tetor, 1661, Edirne) ishte themeluesi i dinastisë politike shqiptare Qypriliu[1][2][3] në Perandorinë Osmane, një mamilje e vezirëve, luftëtarëve, dhe burrështetasve që e dominuan administrimin e Perandorisë Osmane gjatë gjzsmës së dytë të shekullit 17të, një epokë e njohur si epoka Qyprilliu ("Köprülü"). Ai ndihmoi në rindërtimin fuqisë së perandorisë me çrrënjosjen e korrupsionit dhe riorganizimin e ushtrisë osmane. Ashtu si ai futi këto ndryshime, Qyprilliu gjithashtu zgjeroj kufijtë e perandorisë, duke i mposhtur kozakët, hungarezët, dhe më mbreslënëse, venedikasit. Efektiviteti i Qyprilliut matej me reputacionin e tij [1].
Ai themeloj qytetin Qyprilliu (sot Veles, IRJM) në Rumeli, atje ku lindi djali i tij i madh, Fazil Ahmed Pashë Qyprilliu.
Biografia
Jeta e hershme
Ai hyri në shërbim të sulltanit si një (mbledhës i taksave) "devşirme" i ri dhe ishte trajnuar në shkollën e pallatit [4]. Qyprilliu filloi si një djalë kuzhine në kuzhinën perandorake para transferimit në thesarin perandorak dhe pastaj zyrat administrative të pallatit mbretëror. Thuhet se zyrtarë e tjerë e kishin të vështirë që të punojnë me Qyprilliun, dhe ai u transferua në korpusin e kalorësisë "spahi", në provinca.
Ngritja përmes shërbimit perandorak
Së pari ai u vendos në qytezën Köprü në veri të Turqisë, e cila më von për nder të tij u quajt Vezirköprü. Aishpjet u ngrit në gradë, duke mbajtur mbiemrin Köprülü(Qyprilliu), që vinte nga Köprü. Ish mentori i Qyprilliut, Hüsrev Pasha, u ngrit në shërbim perandorak dhe e ngriti edhe Qyprilliun në zyra gjithnjë edhe më të rëndësishme [4]. Pasi u vra Hüsrev, Qyprilliu ndërtoj vet rrethin dhe ndjekësit e tij. Pas kësaj ai mbajti pozicion të rëndësishm si kreu i policisë së tregut në Kostandinopojë, mbikqyrës i Armatimit Perandorak, shefi i trupave Spahi, dhe kreu i trupave të armëve. Qyprilliu arriti të bashkëngjisë veten e tij me njerëz të fuqishëm dhe disi i mbijetoi rënies së tyre pa e shkatërruar veten e tij. Qyprilliu vazhdoi të mbajë poste të rëndësishme. Ai përfundimisht u ngrit në gradën e Pashait dhe u caktua bejlerbej (Guvernatori provincial) i Eyaletit të Trebizond, në vitin 1644 [1].
Më vonë ai udhëhoqi provincën e Eğri në vitin 1647, Karaman në vitin 1648, dhe Anatolia në vitin 1650. Ai shërbeu si verzir i këshillit "divan" për një javë në vitin 1652 para se të shkarkohej për shkak të luftës të fuqishme të vazhdueshme brenda pallatit.[4] Gjatë këtyre viteve, Qyprilliu kishte formuar shumë miqësi në oborrin e sulltanit, në veçanti me Nënën Mbretëreshë Kosem Sultan, gjushja e sulltanit të vogël Mehmed IV.[1]
Në vitin 1656, situata politike në Perandorinë Osmane ishte kritike. Lufta në Kretë kundër Venecianëve akoma vazhdonte. Marina Osmane nën Kapudan Pasha (admiral i lartë) Kenan Pasha, në maj 1656, u mposht nga marina veneciane dhe malteze në Betejën e Dardaneleve (1656) dhe marina veneciane vazhdoj bllokadën në Ngushticën Çanakkale duke e mposhtur ushtrinë Osmane në Kretë nga Kostandinopoja, kryeqyteti i shtetit. Kishte një komplot politik për të larguar nga froni Sulltan Mehmed IV, i drejtuar nga vezirë të mëdhenj duke përfshirë Grand Mufti (Şeyhülislam) Hocazade Mesut Efendi. Ky komplot u zbulua, dhe komplotuesit u ekzekutuan ose u internuan. Nëna Sulltaneshë Turhan Hatice kreu konsulltime dhe kandidati më i favorshëm për funksionin Vezir i Madh doli të jetë një i vjetër dhe i pensionuar por me eksperiencë, Mehmed Pashë Qyprilliu. Mehmed Efendi, shefi i shkruesve, dhe arkitekti kryesor e bindi sulltanin se vetëm Mehmed Pashë Qyprilliu mund ta evitoj katastrofën.[1]
Vezir i Madh
Lufta me Venedikun
Shtypja e rebelimit
Lufta me Transilvaninë dhe Habsburgët
Zjarri Ayazmakapi
Vdekja dhe trashëgimia
Shih edhe
- Epoka Qyprilliu
- Familja Qypriliu
- Lista e vezirëve shqiptarë në Perandorinë Osmane
- Lista e vezirëve të Perandorisë Osmane
Referencat
- ^ a b c d e Alexander Mikaberidze. Conflict and Conquest in the Islamic World. Marrë më 22 shtator 2012.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ CATHAL J. NOLAN. Wars of the Age of Louis XIV, 1650-1715: An Encyclopedia of Global Warfare. Marrë më 22 shtator 2012.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ John Keegan. Who's Who in Military History: From 1453 to the Present Day. Marrë më 22 shtator 2012.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ a b c Gabor Agoston, Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire. Marrë më 22 shtator 2012.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)